Phát hiện nhiều sai phạm trong nhập khẩu máy móc cũ, Hải quan khởi tố hai vụ buôn lậu

Qua điều tra, Cục Hải quan đã ban hành quyết định khởi tố hai vụ án hình sự về tội Buôn lậu theo Điều 188 Bộ luật Hình sự, đồng thời yêu cầu siết chặt kiểm tra–giám sát nhằm ngăn chặn việc lợi dụng chính sách, tránh nguy cơ trở thành điểm tập kết công nghệ lạc hậu.

Ngày 19/4/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 18/2019/QĐ-TTg quy định về nhập khẩu máy móc, thiết bị và dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng. Quy định nêu rõ chỉ cho phép nhập khẩu máy móc cũ để phục vụ trực tiếp hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Triển khai quyết định này, Tổng cục Hải quan (nay là Cục Hải quan) đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị trực thuộc về hồ sơ, quy trình và thủ tục hải quan, từ tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra chi tiết, kiểm tra thực tế hàng hóa đến thu thập thông tin, đánh giá rủi ro và xem xét kiểm tra sau thông quan. Mục tiêu là tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng đồng thời đảm bảo kiểm soát chặt chẽ việc nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng theo đúng quy định của Chính phủ.

Phát hiện nhiều sai phạm trong nhập khẩu máy móc cũ, Hải quan khởi tố hai vụ buôn lậu

Trong năm 2025, qua công tác nắm tình hình, lực lượng hải quan nhận thấy hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng phục vụ sản xuất tiềm ẩn nhiều rủi ro vi phạm. Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Cục Hải quan, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã kiểm tra, xác minh tại một số doanh nghiệp nhập khẩu mặt hàng này và phát hiện nhiều sai phạm nghiêm trọng.

Theo đó, một số doanh nghiệp không có nhà xưởng, không phát sinh hoạt động sản xuất nhưng vẫn hợp thức hóa hồ sơ để được nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng, bằng cách khai gian dối mục đích sử dụng trên tờ khai hải quan, lập văn bản cam kết không đúng sự thật với cơ quan hải quan, hoặc tạo lập khống hợp đồng ủy thác nhập khẩu nhằm thông quan hàng hóa. Sau khi nhập khẩu, số máy móc này bị bán thương mại trong nước để thu lợi bất chính.

Qua điều tra, Chi cục Điều tra chống buôn lậu phát hiện một doanh nghiệp trong giai đoạn 2021 – 2025 đã mở 19 tờ khai nhập khẩu 325 máy móc cũ, gồm máy cắt kim loại, máy cắt dây kim loại bằng tia lửa điện, máy đục lỗ bằng phương pháp phóng điện, máy xung điện và máy khoan, máy gia công trung tâm CNC, với tổng trị giá khai báo hơn 18 tỷ đồng. Doanh nghiệp sau đó bán lại 235 máy cho 140 đơn vị, thu về hơn 23 tỷ đồng và hưởng lợi bất chính hơn 8 tỷ đồng.

Một số doanh nghiệp đã lợi dụng chính sách nhập khẩu máy móc cũ nhằm mục đích kinh doanh thương mại

Một vụ việc khác cho thấy trong năm 2025, một doanh nghiệp đã mở 3 tờ khai nhập khẩu 48 thiết bị tương tự với trị giá khai báo 4,4 tỷ đồng. Sau khi thông quan, doanh nghiệp bán 13 máy cho 13 đơn vị với tổng trị giá 1,39 tỷ đồng, thu lợi gần 600 triệu đồng.

Nhận thấy dấu hiệu tội phạm, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 3) để xử lý theo quy định pháp luật. Đến nay, đơn vị đã ban hành hai quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội Buôn lậu theo Điều 188 Bộ luật Hình sự năm 2015 đối với hai doanh nghiệp nêu trên.

Các vụ việc cho thấy một số doanh nghiệp đã lợi dụng chính sách nhập khẩu máy móc cũ nhằm mục đích kinh doanh thương mại, gây ảnh hưởng tới môi trường cạnh tranh, vi phạm quy định quản lý hàng hóa nhập khẩu và tiềm ẩn nguy cơ đưa công nghệ lạc hậu vào Việt Nam. Máy móc cũ không bảo đảm yêu cầu về công suất, mức tiêu hao năng lượng, an toàn kỹ thuật và tiêu chuẩn môi trường còn có thể khiến Việt Nam trở thành điểm tập kết thiết bị thải loại, gây rủi ro về ô nhiễm.

Thời gian tới, Cục Hải quan sẽ tiếp tục yêu cầu các chi cục hải quan địa phương, các đội kiểm soát, bộ phận quản lý rủi ro và lực lượng kiểm tra sau thông quan tăng cường kiểm tra, kiểm soát hoạt động nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng. Công tác giám sát sẽ được triển khai đồng bộ từ kiểm tra hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa, đưa hàng về bảo quản đến khâu thông quan và hậu kiểm, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi lợi dụng chính sách để buôn lậu, gian lận thương mại.