Trong văn bản góp ý dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, 8 hiệp hội doanh nghiệp, gồm Dệt may, Da giày - Túi xách, Gỗ và Lâm sản, Nhựa, Chế biến và Xuất khẩu thủy sản, Điện tử, Thực phẩm minh bạch và Mỹ nghệ - Chế biến gỗ TP HCM cho rằng, tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) của Việt Nam ở mức cao.
Cụ thể, luật hiện hành quy định tỷ lệ đóng 22% vào Quỹ Hưu trí tử tuất (lao động đóng 8%, chủ sử dụng 14%); 3% vào Quỹ Ốm đau và thai sản. Trong khi các nước cùng khu vực có tỷ lệ đóng thấp hơn, như Malaysia 13%; Philippines 10%, Indonesia 8%, Thái Lan 5% và Myanmar 2%.
Phân tích hai phương án tiền lương làm căn cứ tính đóng BHXH như dự thảo đề xuất, các hiệp hội cho rằng, nếu giữ nguyên như hiện hành (tiền lương làm căn cứ đóng BHXH gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được xác định bằng mức tiền cụ thể ghi trong hợp đồng lao động) sẽ giảm bớt áp lực cho lao động lẫn doanh nghiệp nhưng lại tạo ra khoảng cách thu nhập lẫn căn cứ đóng, khiến lương hưu sau này rất chênh lệch.
Ngược lại, chọn phương án hai (tiền được tính đóng bao gồm cả khoản xác định được trước khi ký hợp đồng lẫn biến động trong quá trình làm việc của lao động) thì tiền đóng sát với lương thực tế lao động được nhận, nhưng làm giảm thu nhập của họ và gây áp lực lớn lên doanh nghiệp.
Trên cơ sở này, 8 hiệp hội cùng đề xuất hai phương án điều chỉnh tiền lương tính đóng BHXH theo hướng giảm tỷ lệ nhưng nâng nền đóng sát với thu nhập thực tế lao động.
Phương án một, đưa tỷ lệ đóng về mức 20% như năm 2009, trong đó lao động 5% và giới chủ đóng 15%. Nền đóng không dựa trên đầu vào gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác trong hợp đồng mà căn cứ vào đầu ra, tức trên 70% thu nhập thực tế của lao động. Cách này sát thực tiễn, đảm bảo người thu nhập cao đóng nhiều, thu nhập thấp đóng ít.
Phương án hai, tỷ lệ đóng giảm xuống còn 16%, trong đó lao động 4% và giới chủ 12%. Nền đóng căn cứ trên thu nhập thực tế, chiếm khoảng 90%, trừ một số khoản không có tính chất lương.
Nếu những đề xuất trên được thông qua, tiền lương tính đóng BHXH sẽ tăng, đi liền với đó là mức đóng thực tế của người lao động và doanh nghiệp sẽ tăng theo.
Theo các hiệp hội, chọn phương án nào cũng đều khắc phục được bất cập của tỷ lệ đóng và nền đóng theo luật hiện hành. Nguồn thu BHXH sẽ không giảm, thu nhập lẫn lương hưu của lao động không quá cách biệt và loại trừ được yếu tố thỏa thuận của đôi bên. Tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa có thể quy định thấp hơn mức 75% nhưng tiền lương thực lĩnh của lao động cao hơn.
Doanh nghiệp đề xuất thêm ban soạn thảo cần ra quy định rõ ràng về các khoản phụ cấp, khoản bổ sung phải tính đóng BHXH để tránh tình trạng luật có hiệu lực, mỗi bên hiểu khác nhau khiến việc chấp hành bị ảnh hưởng tiêu cực.
Theo quy định hiện hành, tiền đóng BHXH được tính trên cở sở tiền lương. Trong đó, đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất người lao động đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 14%; quỹ bảo hiểm y tế người lao động đóng 1,5%, đơn vị đóng 1%; quỹ bảo hiểm thất nghiệp người lao động đóng 1%, đơn vị đóng 1%; quỹ ốm đau và thai sản người sử dụng lao động đóng 3%; quỹ tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp người sử dụng lao động đóng 0,5%.
Ngoài ra, lương tính đóng BHXH còn được làm cơ sở để đóng các khoản phí công đoàn. Trong đó, người lao động đóng 1% phí công đoàn, người sử dụng lao động đóng 2% trên tiền lương tính đóng BHXH.
P.V (t/h)
