Thứ năm 05/06/2025 09:53
Hotline: 024.355.63.010
Thời cuộc

Nghịch lý tăng lương tại Việt Nam

12/10/2020 00:00
Lương cơ sở, lương tối thiểu được cho là biện pháp nâng cao mức sống cho các cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, người lao động. Thế nhưng, mỗi lần tăng lương là một lần người dân, doanh nghiệp bị tăng thêm gánh nặng thuế, phí. Tại sao?

tang luong(Ảnh: M. Tân)

Tăng lương cơ sở khiến ngân sách ‘hụt hơi’

Đối với khối công chức, tiền lương tính theo hệ số nhân với lương cơ sở, nên nếu lương cơ bản tăng, đồng nghĩa với thu nhập tăng. Phần chi lương tăng thêm sẽ do ngân sách nhà nước cấp, do đó, tăng thêm gánh nặng cho ngân sách.

Theo Nghị định 72/2018/NĐ-CP, từ ngày 1/7/2018, mức lương cơ sở áp dụng là 1,39 triệu đồng/tháng. Mức lương cơ sở được điều chỉnh qua các năm như sau:

Trong 14 năm, từ năm 2004 đến năm 2018, lương cơ sở được điều chỉnh tăng 379%.

Về lý thuyết, mức lương cơ sở được điều chỉnh trên cơ sở khả năng ngân sách nhà nước, chỉ số giá tiêu dùng và tốc độ tăng trưởng kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, thực tế, với tỷ trọng lớn, tăng cao, chi thường xuyên (chủ yếu là chi lương) lại trở thành nguyên nhân chính khiến tình hình ngân sách trở nên căng thẳng.

Theo Bộ Tài chính, từ năm 2006 đến năm 2010, tổng chi ngân sách nhà nước bình quân ở mức 29,8% GDP, tăng trên 20%/năm, quy mô chi ngân sách năm 2010 cao gấp 2,5 lần so với năm 2005. Cơ cấu chi bắt đầu dịch chuyển từ chi đầu tư phát triển sang chi thường xuyên. Bình quân cả giai đoạn trên, chi đầu tư phát triển chiếm 28,8% tổng chi NSNN, giảm so với mức bình quân 30,8% giai đoạn 2001-2005. Tỷ trọng chi thường xuyên có xu hướng tăng, từ mức 52,5% tổng chi NSNN năm 2006 lên 58% năm 2010.

Từ năm 2011 đến năm 2015, chi đầu tư bình quân khoảng 23,6%. Trong khi đó, chi thường xuyên bình quân chiếm khoảng 63% tổng chi NSNN.

Năm 2016, chi thường xuyên chiếm khoảng 61,7% tổng chi ngân sách (chi đầu tư chiếm khoảng 24%). Năm 2017, chi thường xuyên ước thực hiện cả năm là 907,89 nghìn tỷ đồng, tăng 11,6 nghìn tỷ đồng (1,3%) so với dự toán.

Năm 2018, dự toán chi thường xuyên (bao gồm cả chi tạo nguồn cải cách tiền lương và tinh giản biên chế) là 976,5 nghìn tỷ đồng, chiếm 64,1% tổng chi NSNN, thấp hơn dự toán năm 2017 (64,9%).

Trong cơ cấu chi thường xuyên, bình quân chi lương tăng với tốc độ 11,7% mỗi năm (do tăng lương và tăng biên chế). Trong 10 năm, từ năm 2004 đến năm 2015, số chi quản lý hành chính cho các cơ quan trung ương đã tăng hơn 12 lần, từ 3.000 tỷ đồng lên 37.395 tỷ đồng.

Giai đoạn 2001-2005, tốc độ tăng khoản chi cho lương hưu và đảm bảo xã hội là 11,1% mỗi năm. Tới giai đoạn 2010-2015, tốc độ chi cho khoản này tăng lên tới gần 18% mỗi năm (cùng giai đoạn, chi cho khoa học công nghệ chỉ chiếm khoảng 0,9% trong tổng chi thường xuyên).

Mặc dù vậy, theo lộ trình cải cách tiền lương của Chính phủ, từ năm 2018 đến 2020, nhà nước sẽ tiếp tục điều chỉnh tăng mức lương cơ sở. Từ năm 2021, tiền lương thấp nhất của cán bộ, công chức, viên chức bằng mức lương thấp nhất bình quân của khu vực doanh nghiệp…

Tăng lương tối thiểu, tiền từ khối doanh nghiệp chảy sang túi nhà nước

Đối với khối lao động doanh nghiệp, tăng lương tối thiểu cơ bản không tác động đến thu nhập vì chủ lao động và người lao động đã có mức lương thoả thuận theo hợp đồng. Thông thường, mức lương trong hợp đồng đã cao hơn mức lương cơ bản, nên doanh nghiệp không phải điều chỉnh hợp đồng sau mỗi lần tăng lương tối thiểu của Chính phủ.

Nhưng do lương tối thiểu là căn cứ để Nhà nước trích thu các khoản bảo hiểm, phí công đoàn, tính tiền làm thêm giờ… từ doanh nghiệp và người lao động, nên các khoản đóng góp từ doanh nghiệp và người lao động sẽ tăng lên.

Thông thường, các doanh nghiệp không đóng bảo hiểm cho cán bộ theo thu nhập, mức lương đóng bảo hiểm xã hội sẽ ghi thấp hơn, tương ứng với ngach bậc tối thiểu của ngành nghề đó do Bộ LĐTBXH quy định.

Khi lương tối thiểu tăng, thì mức lương đóng bảo hiểm xã hội tăng, doanh nghiệp và người lao động phải đóng thêm phần trăm tăng thêm. Để người lao động không bị sụt lương sau mỗi lần tăng lương tối thiểu (để giữ chân người lao động) thì doanh nghiệp phải bù phần tăng thêm của mình và của người lao động. Dù phần doanh nghiệp phải đóng được tính vào chi phí doanh nghiệp để trừ đi khi tính lợi nhuận nộp thuế, mỗi lần điều chỉnh tăng lương làm tăng chi phí của doanh nghiệp từ vài tỷ đồng tới vài trăm tỷ đồng mỗi năm. Việc tăng lương tối thiểu liên tục làm tăng gánh nặng chi phí đối với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động (như dệt may, da giày, điện tử, chế biến thủy sản…)

Trong khi chi phí doanh nghiệp tăng thêm, ngược lại, Quỹ Bảo hiểm xã hội – một quỹ an sinh do người dân đóng góp, nhà nước quản lý, và thường cho Chính phủ vay tiền – lại tăng thêm tổng thu. Thực tế, mức đóng bảo hiểm tối thiểu qua các năm không chỉ tăng theo lương tối thiểu mà còn theo mức tăng của tỷ lệ trích đóng bảo hiểm. Từ năm 2007 đến 2018, tỷ lệ đóng bảo hiểm đã tăng 9 điểm phần trăm, từ 23% lên 32% mức lương tối thiểu vùng, trong đó, tỷ lệ đóng bảo hiểm của DN tăng từ 17% lên 21,5%, của NLĐ tăng từ 6% lên 10,5%. Mức đóng này đang cao nhất trong khu vực ASEAN.

Ngoài ra, theo Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), tại Việt Nam có khoảng 50% lao động không có hợp đồng lao động, làm việc trong khu vực phi chính thức. Về lý thuyết, những người lao động trong khu vực phi chính thức sẽ không bị tác động bởi chính sách tính lương của nhà nước. Mặc dù khong nhận được lợi ích gì từ việc tăng lương cơ sở/tăng lương tối thiểu nhưng đây lại là đối tượng chịu ảnh hưởng tiêu cực khi giá cả các mặt hàng thiết yếu tăng cao sau mỗi lần tăng lương.

Tựu chung lại, điều chỉnh tăng lương tối thiểu sẽ làm tăng chi phí của doanh nghiệp. Nhưng tiền đó “chảy” vào Quỹ Bảo hiểm xã hội và quỹ công đoàn chứ không phải cho người lao động.

Lương cơ sở liên tục được điều chỉnh tăng qua các năm cũng khiến ngân sách căng thẳng khi tiền lương của cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang nhân theo hệ số. Dư thừa biên chế càng khiến ngân sách thâm hụt, mà thực chất là làm tăng gánh nặng thuế, phí lên người dân.

Trong khi đó, mức lương thực tế của người lao động không đổi, thậm chí giảm do giá cả tăng, giảm việc làm.

Vĩnh Long

Tin bài khác
Vốn FDI đổ vào Hà Nội 5 tháng đầu năm gấp 2,6 lần cùng kỳ

Vốn FDI đổ vào Hà Nội 5 tháng đầu năm gấp 2,6 lần cùng kỳ

Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, Hà Nội đã ghi nhận mức thu hút vốn FDI đạt gần 2,9 tỷ USD, tăng gấp 2,6 lần so với cùng kỳ năm trước.
Tăng thuế thuốc lá – giải pháp “cùng thắng” cho y tế và ngân sách

Tăng thuế thuốc lá – giải pháp “cùng thắng” cho y tế và ngân sách

Theo ông Đặng Khắc Lợi – Phó Cục trưởng Cục Báo chí: “Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, vượt qua cả HIV/AIDS, lao và sốt rét cộng lại. Tăng thuế là giải pháp then chốt, không chỉ về mặt tài chính mà còn là chính sách y tế công cộng cấp thiết.”
Khoa học công nghệ: “Đòn bẩy” giúp nông nghiệp Việt Nam bứt phá

Khoa học công nghệ: “Đòn bẩy” giúp nông nghiệp Việt Nam bứt phá

Khoa học công nghệ ngày càng đóng vai trò cốt lõi trong tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao giá trị sản phẩm, phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu.
Bộ Tài chính thúc giải ngân đầu tư công, ưu tiên dự án hạ tầng

Bộ Tài chính thúc giải ngân đầu tư công, ưu tiên dự án hạ tầng

Tốc độ giải ngân đầu tư công năm 2025 đang tăng rõ rệt, Bộ Tài chính yêu cầu xử lý vướng mắc, đảm bảo 100% kế hoạch vốn được giải ngân đúng tiến độ.
Cắt giảm gần 1 năm thủ tục hành chính tạo đột phá phát triển nhà ở xã hội

Cắt giảm gần 1 năm thủ tục hành chính tạo đột phá phát triển nhà ở xã hội

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chủ trì Hội nghị triển khai nhằm hiện thực hóa các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội – một trong những chủ trương trọng điểm trong chiến lược an sinh xã hội quốc gia.
Thường vụ Quốc hội xem xét cơ chế đặc biệt cho đường sắt quốc gia

Thường vụ Quốc hội xem xét cơ chế đặc biệt cho đường sắt quốc gia

Dự thảo nghị quyết về cơ chế đặc thù cho ngành đường sắt sẽ trình Quốc hội vào cuối tháng 6, kỳ vọng tạo đột phá, giải phóng hàng triệu tỷ đồng vốn đầu tư.
Việt Nam chủ động nhập khẩu nông sản Mỹ - gắn kết chuỗi cung ứng toàn cầu

Việt Nam chủ động nhập khẩu nông sản Mỹ - gắn kết chuỗi cung ứng toàn cầu

Chuyến công tác của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cùng đoàn gần 50 doanh nghiệp, hiệp hội nông nghiệp Việt Nam sang Hoa Kỳ không chỉ nhằm xúc tiến nhập khẩu hàng hóa, mà còn thể hiện tư thế chủ động, thiện chí cân bằng thương mại và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng nông lâm thủy sản (NLTS) toàn cầu.
Kiến nghị cơ chế đặc thù cho khu thương mại tự do và trung tâm tài chính quốc tế

Kiến nghị cơ chế đặc thù cho khu thương mại tự do và trung tâm tài chính quốc tế

Đà Nẵng đang chủ động đề xuất các cơ chế chính sách riêng biệt nhằm hiện thực hóa hai dự án chiến lược: Khu thương mại tự do (TMTD) và trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT) Việt Nam đặt tại thành phố.
Chủ động thị trường, kiểm soát dòng hàng: Gỡ nút thắt cho xuất khẩu nông sản Việt

Chủ động thị trường, kiểm soát dòng hàng: Gỡ nút thắt cho xuất khẩu nông sản Việt

Công điện 79/CĐ-TTg do Thủ tướng Phạm Minh Chính ký ban hành ngày 31/5/2025 không chỉ là lời nhắc nhở, mà còn là chỉ đạo hành động khẩn trương, yêu cầu các bộ ngành và địa phương “không để tình trạng ùn tắc nông sản tái diễn”, hướng đến mục tiêu lâu dài: phát triển xuất khẩu nông sản bền vững, chủ động, chính ngạch.
Bỏ thuế khoán, áp kê khai - Hộ kinh doanh vào cuộc cải cách toàn diện

Bỏ thuế khoán, áp kê khai - Hộ kinh doanh vào cuộc cải cách toàn diện

Chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai minh bạch không chỉ hiện đại hóa quản lý thuế mà còn tạo nền tảng phát triển bền vững cho hộ kinh doanh và kinh tế tư nhân.
Khai trương Cổng Pháp luật quốc gia đồng hành doanh nghiệp bước vào kỷ nguyên mới

Khai trương Cổng Pháp luật quốc gia đồng hành doanh nghiệp bước vào kỷ nguyên mới

Sáng nay (31/5), Thủ tướng Chính phủ đã thực hiện nghi thức bấm nút khai trương Cổng Pháp luật quốc gia đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp bước vào kỷ nguyên mới.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo giải pháp quyết liệt nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước

Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo giải pháp quyết liệt nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 77/CĐ-TTg ngày 29/5/2025, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp nhà nước triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng cao hiệu quả quản trị, đầu tư trong khối doanh nghiệp nhà nước.
Tăng tốc cải thiện hiệu quả doanh nghiệp nhà nước để đạt mục tiêu tăng trưởng 2025

Tăng tốc cải thiện hiệu quả doanh nghiệp nhà nước để đạt mục tiêu tăng trưởng 2025

Ngày 29/5/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 77/CĐ-TTg về các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước.
Thủ tướng yêu cầu mạnh tay cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng

Thủ tướng yêu cầu mạnh tay cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng

Ngày 29/5/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Công điện số 78/CĐ-TTg yêu cầu tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng.
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Ngân hàng "mở lòng ra một chút nữa" để giảm lãi suất

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Ngân hàng "mở lòng ra một chút nữa" để giảm lãi suất

Khởi động chương trình tín dụng quy mô 500.000 tỉ đồng nhằm thúc đẩy đầu tư vào hạ tầng, công nghệ số và chuyển đổi số quốc gia, Thủ tướng Phạm Minh Chính mong các ngân hàng "mở lòng ra một chút nữa" để lãi suất thấp hơn ít nhất 1,5% so với lãi suất bình quân trung, dài hạn hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số hiệu quả hơn.