Doanh nghiệp xuất khẩu nông sản lo mất thị trường vì giấy chứng nhận chậm trễ

Doanh nghiệp xuất khẩu nông sản lo mất thị trường vì giấy chứng nhận chậm trễ

Hàng đến cảng, giấy vẫn… chưa có

Theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA), thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu – đặc biệt là với mặt hàng hồ tiêu – đang gặp khó khăn nghiêm trọng trong quá trình xin cấp Giấy chứng nhận y tế (Health Certificate - HC). Đây là loại giấy tờ bắt buộc để hoàn tất thủ tục thông quan tại nhiều thị trường quốc tế.

Trước ngày 1/7/2025, thủ tục cấp HC thuộc trách nhiệm của Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế). Tuy nhiên, theo Nghị định 148, từ thời điểm này, thẩm quyền cấp giấy được chuyển giao về cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh hoặc đơn vị được UBND ủy quyền. Sự thay đổi về đầu mối quản lý này đang khiến nhiều địa phương lúng túng trong triển khai, gây ách tắc hàng hóa tại cảng và thiệt hại lớn cho doanh nghiệp.

Một doanh nghiệp phản ánh hiện đang có một container hồ tiêu trên đường đến cảng Casablanca (Ma Rốc), dự kiến cập cảng ngày 5/9/2025. Phía khách hàng yêu cầu phải có Giấy chứng nhận HC để làm thủ tục thông quan. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn chưa thể hoàn thiện hồ sơ do Sở Y tế TP.HCM chưa có hướng dẫn cụ thể về quy trình cấp giấy.

Tình trạng tương tự cũng xảy ra với một lô hàng hồ tiêu khác đi Hồng Kông – hiện đang bị giữ tại cảng vì không có HC đúng hạn.

Trong khi đó, các doanh nghiệp cho biết đã nhiều lần liên hệ với cơ quan chức năng nhưng chỉ nhận được phản hồi "chờ hướng dẫn mới". Việc chậm trễ này khiến doanh nghiệp không kịp cung cấp hồ sơ cho đối tác quốc tế, nguy cơ mất uy tín và chi phí phát sinh ngày càng lớn.

VPSA kiến nghị giải quyết khẩn cấp

Trước thực trạng nêu trên, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam đã có văn bản kiến nghị Bộ Y tế và các cơ quan chức năng nhanh chóng có giải pháp tháo gỡ:

Giải quyết khẩn cấp các trường hợp hàng hóa đã xuất cảng nhưng bị vướng HC – như container hồ tiêu đi Ma Rốc – nhằm tránh tình trạng hàng phải quay đầu về nước do thiếu giấy tờ.

Ban hành ngay hướng dẫn chi tiết quy trình xin cấp HC để doanh nghiệp chủ động chuẩn bị hồ sơ, đáp ứng đúng yêu cầu của nước nhập khẩu.

Thống nhất quy trình thủ tục trên toàn quốc theo Nghị định 148, đảm bảo sự minh bạch, nhất quán và khả thi cho các đơn vị thực thi tại địa phương.

Không chỉ hồ tiêu, trước đó nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thanh long đi châu Âu cũng từng rơi vào tình cảnh tương tự do chưa xin được Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm sau khi quyền cấp giấy này được chuyển từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NN-PTNT) về cho UBND cấp tỉnh. Trong suốt tháng 7, nhiều địa phương chưa có hướng dẫn triển khai cụ thể, khiến hàng chục tấn rau quả không thể thông quan, dẫn đến hư hỏng, đổ bỏ và thiệt hại nặng nề.

Một số doanh nghiệp thậm chí đã mất khách hàng vì đối tác quốc tế tìm nguồn cung thay thế trong lúc chờ đợi giấy tờ từ Việt Nam.

Ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT) – nhấn mạnh, trung bình mỗi tháng Việt Nam xuất khẩu từ 1,5 – 2 triệu USD thanh long sang EU. Việc chậm trễ 1 ngày đồng nghĩa với thiệt hại hàng tỷ đồng không chỉ cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến nông dân.

Theo ông Nguyên, việc phân cấp cho địa phương là đúng hướng – giúp tinh gọn bộ máy, giảm trung gian. Tuy nhiên, nếu không có hướng dẫn cụ thể, quy trình rõ ràng và đào tạo bài bản, việc phân quyền có thể trở thành “điểm nghẽn” mới.