Chuỗi cung ứng an toàn, bền vững: Doanh nghiệp Việt cần làm gì trong bối cảnh mới?

Cơ hội song hành

Thông tin tại Hội thảo “Định hướng và giải pháp xây dựng chuỗi cung ứng an toàn, bền vững cho doanh nghiệp trong bối cảnh địa chính trị mới” do Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức chiều 23/12, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại cho biết kinh tế và thương mại toàn cầu đang đứng trước những biến động sâu sắc, phức tạp và mang tính cấu trúc. Cạnh tranh chiến lược giữa các nền kinh tế lớn gia tăng, xung đột địa chính trị kéo dài tại một số khu vực trọng điểm, xu hướng bảo hộ thương mại, phân mảnh chuỗi cung ứng, cùng việc siết chặt các tiêu chuẩn về môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc đang tác động mạnh mẽ đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và lưu chuyển hàng hóa toàn cầu.

Toàn cảnh Hội thảo “Định hướng và giải pháp xây dựng chuỗi cung ứng an toàn, bền vững cho doanh nghiệp trong bối cảnh địa chính trị mới”

Theo ông Bùi Quang Hưng, với Việt Nam - nền kinh tế có độ mở cao, kim ngạch xuất nhập khẩu gấp nhiều lần GDP tác động từ bối cảnh địa chính trị mới càng trở nên rõ nét. Doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt thách thức như phụ thuộc vào một số thị trường và nguồn cung nguyên liệu nhất định; rủi ro bị điều tra phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ; cùng áp lực ngày càng lớn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường lớn về môi trường, phát thải, trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.

Ở chiều ngược lại, xu hướng tái cấu trúc và đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu cũng đang mở ra những cơ hội quan trọng cho Việt Nam. Nhiều tập đoàn, nhà nhập khẩu quốc tế đang tìm kiếm các đối tác mới, các điểm đến sản xuất an toàn, ổn định, có khả năng đáp ứng tiêu chuẩn và cam kết hợp tác lâu dài. Đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ mở rộng thị trường mà còn từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu, nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng và vị thế trong chuỗi cung ứng.

Xúc tiến thương mại kết nối và định hình chuỗi

Trong bối cảnh mới, xúc tiến thương mại được xác định giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Hoạt động này không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm thị trường, đối tác, mà còn là công cụ chiến lược góp phần định hình và củng cố chuỗi cung ứng an toàn, bền vững.

Xúc tiến thương mại hiện đại cần gắn với cung cấp thông tin thị trường kịp thời, cảnh báo sớm rủi ro; hỗ trợ doanh nghiệp hiểu rõ yêu cầu về tiêu chuẩn, xuất xứ và phát triển bền vững; đồng thời thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với các nhà mua hàng, nhà phân phối và chuỗi cung ứng quốc tế uy tín.

Ông Bùi Quang Hưng nhấn mạnh, với vai trò cơ quan đầu mối về xúc tiến thương mại, Cục Xúc tiến thương mại xác định nhiệm vụ trọng tâm là đồng hành cùng doanh nghiệp thích ứng với bối cảnh mới thông qua tổ chức các chương trình kết nối giao thương theo chuỗi, theo ngành hàng, thị trường trọng điểm; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hội chợ, triển lãm chuyên ngành gắn với chuỗi cung ứng; tăng cường ứng dụng chuyển đổi số và phối hợp với các đối tác quốc tế, hiệp hội ngành hàng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và thực hành tốt về xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.

Chuỗi cung ứng an toàn, bền vững: Doanh nghiệp Việt cần làm gì trong bối cảnh mới?

Bà Bùi Thị Minh Hải, Phó Tổ trưởng Ban Giám sát quản lý về hải quan, Cục Hải quan (Bộ Tài chính), cho biết tạo thuận lợi thương mại và cải cách thủ tục hải quan là một trong những trụ cột quan trọng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo đó, trọng tâm cải cách năm 2025 của Cục Hải quan tập trung vào ba nội dung lớn: cải cách nội ngành; cải cách thể chế; cải cách quy trình, thủ tục hải quan. Các quy định mới tại Nghị định số 167/2025/NĐ-CP và Thông tư số 121/2025/TT-BTC được xây dựng theo hướng cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm mạnh thành phần hồ sơ, bỏ nhiều loại chứng từ không cần thiết; đồng thời đẩy mạnh thủ tục hải quan điện tử, hải quan số.

Nhiều nội dung sửa đổi nhằm phục vụ phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như điện tử hóa chứng từ, cải cách kiểm tra chuyên ngành, đơn giản hóa thủ tục đối với phương tiện vận tải xuất nhập cảnh, tham vấn trị giá hải quan gián tiếp và sử dụng kết quả nhiều lần.

Từ thực tiễn triển khai, bà Bùi Thị Minh Hải khuyến nghị doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần chủ động điều chỉnh quy trình quản lý nội bộ theo phương thức hải quan điện tử, hải quan số; chuẩn hóa dữ liệu, hồ sơ, chứng từ; nâng cao năng lực tuân thủ pháp luật, quản trị rủi ro và đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin để kết nối hiệu quả với cơ quan hải quan.

Về vấn đề “chuyển vùng thương mại”, theo các chuyên gia, đây không chỉ là việc chuyển dịch thị trường xuất khẩu, mà là sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận thị trường, bao gồm chuyển vùng địa lý từ phụ thuộc vào một, hai thị trường sang đa thị trường; chuyển vùng kênh phân phối từ phụ thuộc thương lái sang các nền tảng phân phối đa chiều; và chuyển vùng giá trị từ xuất khẩu hàng hóa thô sang các sản phẩm có truy xuất nguồn gốc và thương hiệu rõ ràng.

Phân tích thực trạng hàng Việt Nam “chất lượng tốt nhưng giá rẻ”, ông Nguyễn Văn Thọ, Chủ tịch MFC Global cho rằng nguyên nhân là do hàng Việt chủ yếu bán theo giá nguyên liệu, chưa làm chủ thương hiệu, không kiểm soát được kênh phân phối và thiếu dữ liệu người tiêu dùng. Trong khi đó, hàng ngoại được bán theo giá trị thương hiệu, kiểm soát tốt hệ thống phân phối và tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng cuối cùng.

Theo ông Nguyễn Văn Thọ, các nền tảng thương mại điện tử đa chiều có thể trở thành công cụ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã từng bước tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng trong và ngoài nước, kiểm soát tốt hơn giá trị sản phẩm và mở rộng không gian thị trường. Chuyển vùng thương mại là bước đi cần thiết để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tồn tại, mà còn nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.