Thu từ thoái vốn, cổ phần hóa khó đạt mục tiêu
Phát biểu chỉ đạo tại hội thảo “Giải pháp thúc đẩy quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp” do Tạp chí Tài chính và Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) tổ chức sáng 17/5, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, việc đổi mới doanh nghiệp nhà nước (DNNN) là một trong những nhiệm vụ quan trọng của trong tái cơ cấu nền kinh tế. Nhiều năm qua, Bộ Tài chính đã tham mưu cho Chính phủ thực hiện công tác cổ phần hóa đạt nhiều kết quả tích cực.
Đầu tiên là việc hoàn thiện cơ chế chính sách phục vụ công tác cổ phần hóa, thoái vốn như tham mưu cho Chính phủ ban hành các Nghị định 140 ngày 30/11/2020 để sửa đổi Nghị định 126 năm 2017, hay Nghị định 32 năm 2018, Nghị định 91 năm 2015, Nghị định 67 năm 2021 thay thế cho Nghị định 167 liên quan đến cổ phần hóa, sắp xếp tài sản công…, và mới đây nhất là Quyết định 360 của Thủ tướng phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại DNNN, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2021-2025”.
Từ đó, nhiều nút thắt về chính sách đã được tháo gỡ, giải quyết nhiều khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng nêu rõ còn tồn tại nhiều hạn chế, vướng mắc quan trọng cần được tham vấn ý kiến của các chuyên gia, nhà kinh tế, đặc biệt là lãnh đạo các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, lãnh đạo địa phương. Để từ đó, Bộ Tài chính nghiên cứu, tiếp thu, phối hợp với các bộ ngành để trình Chính phủ, các bộ ngành tìm cách tháo gỡ, thúc đẩy việc thực hiện mục tiêu tái cơ cấu, cổ phần hóa DNNN một cách hiệu quả nhất.
Cụ thể, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nêu ra một số tồn tại, hạn chế đáng chú ý như chậm tiến độ, không đạt mục tiêu đề ra, thu từ thoái vốn không đạt yêu cầu. Nhiều khả năng năm nay nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn sẽ không đạt mục tiêu khi việc cổ phần hóa, thoái vốn cũng đang rất chậm. Việc xác định giá trị của doanh nghiệp chưa chính xác, thường thấp hơn giá trị thực tế và giá trị xác định lại sau kiểm toán, từ đó nên gây nên thất thoát và thậm chí nhiều vụ việc đã bị xử lý hình sự.
Điểm lại một số vụ việc điển hình, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh việc xác định giá trị doanh nghiệp chính xác là rất quan trọng. Bộ trưởng nêu ví dụ, qua kiểm toán 45 doanh nghiệp, Kiểm toán Nhà nước đã đánh giá giá trị nhiều doanh nghiệp tăng lên nhiều lần, bình quân 2,8 lần… “Điều này cho thấy việc xác định giá trị doanh nghiệp còn nhiều tồn tại, rủi ro, thiếu chính xác, đặc biệt là xác định giá trị quyền sử dụng đất” - Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nêu rõ.
Bàn giải pháp tháo gỡ các nút thắt trong cổ phần hóa, thoái vốn
Liên quan đến xác định giá trị quyền sử dụng đất, Bộ trưởng cho biết ở đây có nhiều quan điểm, trước đây tiền thuê đất hàng năm không tính vào giá trị doanh nghiệp, còn tiền thuê đất một lần tính vào giá trị doanh nghiệp. Khi tiền thuê đất một lần được xác định không sát giá trị thị trường thì đây chính là lỗ hổng gây thất thoát, chưa nói đến việc sau khi nộp tiền thuê đất một lần, doanh nghiệp đã cổ phần hóa sẽ chuyển mục đích sử dụng đất, khi đó việc xác giá trị đất không chính xác càng gây thất thoát lớn, thậm chí “giết chết” hoạt động sản xuất kinh doanh.
“Nếu tính tiền thuê đất hàng năm, thì khi tái cơ cấu doanh nghiệp, doanh nghiệp sẽ phải tăng năng lực sản xuất để cạnh tranh với ngành nghề đã được cấp phép, nhưng nếu chạy theo lợi nhuận chênh lệch từ địa tô đất đai, họ sẽ đóng cửa sản xuất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, người lao động bị mất việc, nền sản xuất ngày càng bị thu hẹp. Đây là vấn đề chúng tôi muốn xin ý kiến đại biểu” - Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói.
Trong vấn đề chuyển đổi mục đích sử dụng đất, Bộ trưởng cũng chỉ ra còn nhiều vướng mắc về quy định pháp luật như tại Nghị định 140 ban hành năm 2020 chưa nói rõ việc có cho chuyển đổi hay không nên địa phương rất lúng túng. Theo Bộ trưởng, vấn đề này phải được nhận diện chính xác, làm rõ cốt lõi của vấn đề để tham mưu cho Chính phủ có sửa đổi nhất quán về luật pháp, để việc thực hiện được đúng đắn.
Việc sắp xếp nhà đất cũng còn quy định chưa được cụ thể, ví dụ như xác định lợi thế thương mại, xác định quyền sử dụng đất trong liên doanh liên kết… Vậy xây dựng phương án sắp xếp quản lý nhà đất của các doanh nghiệp thế nào? Sắp tới, Bộ trưởng cho biết sẽ lựa chọn 5 thành phố trực thuộc trung ương để thực hiện phê duyệt phương án sắp xếp nhà đất trên địa bàn và sẽ chọn một số doanh nghiệp có điều kiện để thí điểm về niêm yết, giao dịch trên thị trường chứng khoán của khu vực và thế giới.
Trong những vấn đề hạn chế được nêu, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đặc biệt nhấn mạnh về việc đưa ra phương pháp giá trị doanh nghiệp, giá trị quyền sử dụng đất một cách chính xác. Lâu nay chúng ta sử dụng nhiều phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp nhưng kết quả chưa được chính xác, nhất quán.
Về giá trị quyền sử dụng đất, Bộ trưởng nêu vấn đề có nên đưa giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hay không? Doanh nghiệp sau cổ phần hóa không được chuyển mục đích sử dụng đất, nếu không có nhu cầu sử dụng đất thì phải trả lại Nhà nước, Nhà nước đấu giá chuyển mục đích sử dụng đất, để đảm bảo không bị thất thoát tài sản.
Ngoài ra, với các doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế đang làm ăn hiệu quả thì nên chăng tiếp tục phát triển mà không nhất thiết cổ phần hóa? Khi cổ phần hóa, thoái vốn, có nên giữ lại dưới 50% hay bán hết?... Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, đây là những vấn đề cần nghiên cứu, bàn bạc, tìm giải pháp.
“Bộ Tài chính mong nhận được ý kiến quý báu để tập hợp nghiên cứu, trình Chính phủ ban hành chính sách thúc đẩy cổ phần hóa, tăng năng lực sản xuất, phát triển doanh nghiệp hiệu quả, bền vững” - Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đề nghị./.
