Thứ bảy 19/07/2025 10:50
Hotline: 024.355.63.010
Kinh doanh

Kinh tế Việt Nam 2019: Nhân đôi nỗ lực trong thế giới bất định

12/10/2020 00:00
Còn quá sớm để dự báo kinh tế thế giới sẽ diễn biến theo chiều hướng nào. Cụm từ mô tả tốt nhất cho bối cảnh kinh tế hiện nay là “đầy bất định”. Đây là lý do cho thấy kinh tế Việt Nam phải kiên trì cải cách.

Việc ứng dụng thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ giúp doanh nghiệp cải thiện khả năng cạnh tranh. Trong ảnh: Sản xuất tại Công ty GE Hải Phòng. Ảnh: Đức Thanh

Bối cảnh kinh tế thế giới đang đổi thay nhanh chóng

Nhiều năm sau khủng hoảng tài chính toàn cầu (2008 - 2009), tăng trưởng kinh tế thế giới phục hồi tương đối chậm, không đều và chưa thực sự vững chắc.

Căng thẳng địa chính trị ở nhiều khu vực đã ảnh hưởng không nhỏ đến diễn biến và triển vọng kinh tế thế giới. Các nền kinh tế đang phát triển, đặc biệt là Trung Quốc, đối mặt với rủi ro suy giảm kinh tế kéo dài. Đà phục hồi tăng trưởng kinh tế chỉ rõ hơn ở một số nước phát triển (như Mỹ, khu vực đồng euro...) trong năm 2017 - 2018.

Tuy nhiên, những nhận định, dự báo về xu hướng “bình thường hóa” tiền tệ, thắt chặt tài chính ở các thị trường phát triển đã bị đảo ngược chỉ trong vài tháng đầu năm 2019.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã có một số lần điều chỉnh tăng lãi suất vào các năm 2017, 2018. Đầu năm nay, các dự báo phổ biến đều nhìn nhận Fed có thể có thêm tối đa 1 lần tăng lãi suất trong năm nay, khi kinh tế Mỹ đã phục hồi vững chắc hơn. Tuy nhiên, khảo sát của Wall Street Journal trong tháng 2/2019 cho thấy, xác suất suy thoái trong năm 2019, 2020 và 2021 ở Mỹ lần lượt là 24,53%; 45,7% và 39,1%. Theo đó, lộ trình điều chỉnh lãi suất của Mỹ được cân nhắc thận trọng hơn.

Khảo sát của Hãng thông tấn Reuters trong thời gian từ ngày 11 đến 14/3/2019 cũng cho thấy, 55% ý kiến dự báo, Fed sẽ tăng lãi suất ít nhất 1 lần trước quý IV/2019. Sau cuộc họp giữa tháng 3/2019, Fed đã ra thông điệp về việc lãi suất hầu như không tăng thêm trong năm nay. Tuy nhiên, số liệu kinh tế quý I/2019 khá tích cực ở Mỹ đã khiến Fed bỏ ngỏ khả năng có thể tăng lãi suất thêm lần nữa trong năm 2019.

Căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn vẫn diễn biến phức tạp, thậm chí leo thang khá nhanh ở một số thời điểm. Mỹ có mặt ở hầu hết các “điểm nóng” về căng thẳng thương mại. Sau khi tạm “hòa hoãn” trong 4 tháng đầu năm, Mỹ và Trung Quốc đã thể hiện những động thái cứng rắn. Việc Mỹ tăng thuế từ 10% lên 25% đối với lượng hàng nhập khẩu trị giá 200 tỷ USD từ Trung Quốc vào ngày 10/5 có thể là động thái gây áp lực với Trung Quốc khi hai nước đang đàm phán. Nhưng động thái đó (và phản ứng tiếp theo của Trung Quốc) cũng cho thấy, những bất đồng trên bàn đàm phán còn khá nhiều.

Mỹ và Trung Quốc vẫn còn khả năng đạt được thỏa thuận thương mại, dù khó khăn hơn và có thể mất thời gian hơn. Diễn biến tiếp theo của chiến tranh thương mại vẫn rất khó đoán định, bởi mấu chốt của xung đột không chỉ ở vấn đề thương mại.

Đáng lưu ý, nhiều nền kinh tế lớn khác (như Nhật Bản, EU...) chưa có động thái chính sách mạnh mẽ để ứng xử với diễn biến căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc kể từ năm 2018.

Một giả thuyết ở đây là, các nền kinh tế này vẫn muốn tiếp tục theo dõi tình hình và không muốn hành động quá sớm, phòng khi tình hình có thể xấu đi hoặc đảo chiều.

Các nỗ lực thúc đẩy hợp tác và liên kết kinh tế quốc tế trở nên khó khăn hơn. Cải cách Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) được đề cập nhiều hơn, song còn nhiều bất đồng. Lãnh đạo cấp cao của các nền kinh tế thành viên Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đã khẳng định quyết tâm hoàn thành đàm phán hiệp định này vào năm 2019, nhưng thực tế, đàm phán chưa tiến triển như mong đợi. Cạnh tranh địa chiến lược giữa các siêu cường kinh tế ở khu vực Đông Nam Á cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc thiết kế và đàm phán các hiệp định thương mại tự do (FTA). Xu hướng này càng đặc biệt rõ hơn ở các vấn đề mới, như thương mại điện tử, sở hữu trí tuệ...

Do vậy, quyết định tham gia mỗi FTA đang trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là với các nước đang phát triển. Việc một số thành viên Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) chưa phê chuẩn hiệp định này là một minh chứng tiêu biểu.

Trong bối cảnh đó, cách mạng công nghiệp 4.0 lại có diễn biến nhanh chưa từng có, với sự hội tụ của nhiều công nghệ đột phá. Kinh tế số liên tục có những chuyển biến nhanh và sâu sắc, với ảnh hưởng thực tế và tiềm năng không nhỏ đối với phương thức tăng trưởng và phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới.

Chẳng hạn, công nghệ blockchain đã được ứng dụng nhiều hơn trong không ít công đoạn của hoạt động thương mại. Vấn đề dịch chuyển dữ liệu xuyên biên giới cũng được các diễn đàn quốc tế và cộng đồng doanh nghiệp quan tâm nhiều hơn. Tuy nhiên, những chuyển biến nhanh này cũng đặt ra không ít khía cạnh mới về chủ quyền chính sách và cạnh tranh giữa các quốc gia. Bản thân các công nghệ mới có thể làm các diễn biến kinh tế thế giới được truyền tải nhanh và mạnh hơn đến các nền kinh tế, song cũng có thể thay đổi cách thức mà các nền kinh tế áp dụng để phòng ngừa và ứng xử với các diễn biến này.

Vận hội mới, yêu cầu mới

Những xu thế trên có thể mang lại một số cơ hội quan trọng cho Việt Nam. Với việc thực hiện CPTPP và chờ phê chuẩn Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Việt Nam vẫn còn cơ hội để cải thiện đáng kể việc tiếp cận thị trường xuất khẩu, qua đó tạo thêm việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Lo ngại của các nhà đầu tư nước ngoài ở Trung Quốc về rủi ro căng thẳng thương mại giữa nước này và Mỹ có thể là “cơ hội vàng” để Việt Nam tham gia mạnh mẽ hơn vào các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.

Tuy nhiên, mức tăng thực tế có thể cao hơn nếu Việt Nam có những cải cách thể chế kinh tế thực chất và thu hút đi kèm với hấp thụ được những dự án đầu tư có chất lượng. Gia tăng hàng rào kỹ thuật đối với thương mại ở nhiều thị trường có thể buộc doanh nghiệp Việt Nam phải không ngừng nâng cao khả năng cạnh tranh, khả năng thích ứng và đổi mới khoa học - công nghệ. Chính ở đây, nếu kịp thời ứng dụng những thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 ở những lĩnh vực như logistics, tài chính, thương mại điện tử, dịch vụ hành chính công…, thì sẽ giúp giảm chi phí và cải thiện khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam.

Ngoài ra, Việt Nam vẫn phải đáp ứng một số yêu cầu không mới, song cũng không dễ.

Thứ nhất, Việt Nam phải xử lý hài hòa yêu cầu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định kinh tế vĩ mô trong bối cảnh thương mại thế giới có nhiều bất định. Nếu chính sách ứng phó thiếu linh hoạt, Việt Nam có thể rơi vào suy giảm tăng trưởng kinh tế.

Thứ hai, Việt Nam phải xử lý hiệu quả tác động chuyển hướng thương mại từ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc. Trong đó, các trọng tâm có thể là xử lý rủi ro tấn công an ninh mạng gắn với thương mại điện tử và việc sàng lọc các dự án đầu tư nước ngoài phù hợp.

Thứ ba, Việt Nam phải tiếp tục trao đổi với các đối tác khác (như Nhật Bản, Australia, EU...) để chia sẻ về đánh giá bối cảnh kinh tế hiện nay và kinh nghiệm ứng phó với các rủi ro liên quan.

Kiên trì cải cách kinh tế là yếu tố sống còn

Kể từ quý III/2018, mối quan tâm chính sách trong nước chủ yếu tập trung vào đánh giá và ứng xử với căng thẳng thương mại Mỹ - Trung. Môi trường kinh doanh dù có thêm chuyển biến và được cộng đồng doanh nghiệp ghi nhận, song ít nổi bật hơn. Lo ngại về việc “mượn cớ” tập trung ổn định kinh tế vĩ mô, ứng phó với các diễn biến bất lợi trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc... để giảm đà, thậm chí trì hoãn cải cách môi trường kinh doanh không phải là không có cơ sở.

Tinh tế, thực dụng hơn trong lộ trình chuẩn bị cho các FTA mới là cần thiết, song việc các FTA này ít được nhìn nhận với vai trò thúc đẩy cải thiện thể chế kinh tế hơn cũng đặt ra rủi ro cải thiện thể chế kinh tế có độ “vênh” với các chuẩn mực quốc tế.

Bối cảnh thế giới bất định hơn cũng đòi hỏi Việt Nam phải xây dựng nhiều kịch bản ứng phó hơn. Cập nhật và cân nhắc các kịch bản điều hành cùng với hệ thống thông tin dự báo/cảnh báo kịp thời vẫn là nền tảng quan trọng, nhưng cần bình tĩnh điều hành, tránh bị cuốn theo những diễn biến nhanh và quá mức của thị trường tài chính.

Chính ở đây, tư duy “làm thay thị trường” càng tỏ ra không phù hợp, đặc biệt khi chứng kiến sức sống và sự linh hoạt của không ít doanh nghiệp tư nhân trong thời gian qua. Ngược lại, tiếp tục thay đổi tư duy và kiên trì với cải cách chính là yếu tố sống còn.

Việt Nam có điều kiện và cơ hội để có thể bắt kịp, đi cùng và vượt lên các nước trong cách mạng công nghiệp 4.0. Bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều bất định không làm giảm cơ hội, mà chỉ thử thách quyết tâm và niềm tin đối với cải cách kinh tế của Việt Nam. Muốn cải thiện năng suất và vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”, Việt Nam không còn con đường nào khác là phải “nhân đôi” nỗ lực, để vừa ứng xử hiệu quả với bất định của kinh tế thế giới, vừa duy trì đà cải cách kinh tế trong nước.

Nguyễn Anh Dương - Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương

Tin bài khác
Khi ngân hàng bắt tay với startup: Từ “tài sản đảm bảo” đến niềm tin vào nhà sáng lập

Khi ngân hàng bắt tay với startup: Từ “tài sản đảm bảo” đến niềm tin vào nhà sáng lập

"Bạn có tài sản đảm bảo không?" – Đây là câu hỏi đầu tiên mà nhiều ngân hàng đặt ra khi một doanh nghiệp muốn vay vốn. Nhưng với các startup, đôi khi tất cả tài sản họ có chỉ là… chính bản thân mình.
Giá cà phê tăng vọt, Việt Nam lập kỷ lục xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2025

Giá cà phê tăng vọt, Việt Nam lập kỷ lục xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2025

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 947 nghìn tấn, trị giá 5,45 tỷ USD, tăng 4,5% về lượng và tăng mạnh 66,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.
Dệt may, da giày Việt Nam: Bài toán nội địa hóa 70% nguyên liệu

Dệt may, da giày Việt Nam: Bài toán nội địa hóa 70% nguyên liệu

Xuất khẩu vượt 70 tỷ USD nhưng vẫn phụ thuộc tới 60% nguyên phụ liệu nhập khẩu, ngành dệt may và da giày Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn trong chuỗi cung ứng. Mục tiêu đạt 100 tỷ USD xuất khẩu và nội địa hóa 70% nguyên phụ liệu sẽ chỉ khả thi nếu công nghiệp phụ trợ được “cởi trói” bằng những chính sách quyết liệt, thực chất.
Đề xuất hộ kinh doanh phải dùng tài khoản ngân hàng riêng

Đề xuất hộ kinh doanh phải dùng tài khoản ngân hàng riêng

UBND TP Hà Nội đề xuất quy định bắt buộc hộ kinh doanh phải đăng ký tài khoản ngân hàng và sử dụng giao dịch điện tử phục vụ riêng cho hoạt động kinh doanh.
Founder Local Brand LAM KHUE: "Tôi thất bại vì tư duy sai, không phải vì thiếu năng lực"

Founder Local Brand LAM KHUE: "Tôi thất bại vì tư duy sai, không phải vì thiếu năng lực"

Founder LAM KHUE chia sẻ 7 sai lầm khiến thương hiệu thời trang Việt phải đóng cửa sau 8 năm. Bài học đắt giá dành cho startup và người kinh doanh sáng tạo.
Đề xuất hộ kinh doanh bắt buộc đăng ký tài khoản ngân hàng riêng phục vụ kinh doanh

Đề xuất hộ kinh doanh bắt buộc đăng ký tài khoản ngân hàng riêng phục vụ kinh doanh

Góp ý về hồ sơ chính sách của Dự án Luật Quản lý thuế (thay thế), UBND TP Hà Nội đã đưa ra đề xuất yêu cầu hộ kinh doanh phải bắt buộc đăng ký tài khoản ngân hàng hoặc tài khoản giao dịch điện tử riêng biệt phục vụ cho hoạt động kinh doanh.
Kinh doanh vàng tài khoản, chứng chỉ vàng: Cánh cửa nào đang mở?

Kinh doanh vàng tài khoản, chứng chỉ vàng: Cánh cửa nào đang mở?

Trong ngắn hạn, nhà đầu tư vẫn cần theo dõi chặt chẽ diễn biến từ phía NHNN về tiến độ nghiên cứu và triển khai các công cụ vàng tài khoản.
Chính thức bàn giao vốn Nhà nước ở FPT Telecom về Bộ Công an

Chính thức bàn giao vốn Nhà nước ở FPT Telecom về Bộ Công an

FPT Telecom chính thức được bàn giao phần vốn Nhà nước về Bộ Công an, đánh dấu bước đi chiến lược trong an ninh dữ liệu và chuyển đổi số quốc gia.
Đà Nẵng: Đề xuất áp dụng cơ chế đặc thù để thu hút đầu tư vào Khu kinh tế mở Chu Lai

Đà Nẵng: Đề xuất áp dụng cơ chế đặc thù để thu hút đầu tư vào Khu kinh tế mở Chu Lai

Chiều 15/7, lãnh đạo UBND thành phố Đà Nẵng đã có buổi làm việc với Ban Quản lý các Khu Kinh tế và Khu công nghiệp và kiểm tra thực tế một số dự án trong Khu kinh tế mở Chu Lai.
Điểm mặt những tên tuổi trong thị trường xe máy điện Việt Nam

Điểm mặt những tên tuổi trong thị trường xe máy điện Việt Nam

Thị trường xe máy điện của Việt Nam hiện đang lớn nhất ở khu vực ASEAN và lớn thứ 2 thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Trong tương lai, thị trường xe điện Việt Nam còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng.
Kiểm soát rủi ro về hóa đơn điện tử: Khó hay dễ?

Kiểm soát rủi ro về hóa đơn điện tử: Khó hay dễ?

Đã có những trường hợp bị truy thu nhầm vì thiếu hiểu biết hoặc hiểu sai quy định, khiến nhiều người lo ngại mọi khoản tiền được chuyển vào tài khoản ngân hàng có thể bị quy là thu nhập và phải chịu thuế.
Doanh nghiệp tư nhân làm gì để minh bạch sản phẩm?

Doanh nghiệp tư nhân làm gì để minh bạch sản phẩm?

Để lấy được niềm tin của người tiêu dùng, vấn đề đầu tiên là chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, làm thế nào để người tiêu dùng biết đó là sản phẩm tốt hay xấu, các thành phần của sản phẩm, quá trình sản xuất?…
“Xanh hóa”: Con đường sống còn giúp doanh nghiệp tạo sức bật trong chuỗi biến động

“Xanh hóa”: Con đường sống còn giúp doanh nghiệp tạo sức bật trong chuỗi biến động

Chia sẻ tại “Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025”, chiều ngày 11/7, tại Hà Nội, nhiều ý kiến bày tỏ: “Xanh hóa” trở thành con đường sống còn giúp doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh và tạo sức bật trong chuỗi biến động. Phát triển logistics xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh để doanh nghiệp Việt đi nhanh hơn, vượt lên trong chiến lược phát triển bền vững toàn cầu.
Logistics xanh: Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025

Logistics xanh: Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025

Chiều ngày 11/7, tại Hà Nội, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) tổ chức “Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025”.
Những trường hợp nào bị từ chối đăng ký hộ kinh doanh?

Những trường hợp nào bị từ chối đăng ký hộ kinh doanh?

Theo Nghị định 168/2025/NĐ-CP, hộ kinh doanh có thể bị từ chối cấp phép nếu vi phạm hoặc không hoạt động tại địa chỉ đăng ký.