PGS. TS Lê Xuân Bá: Những nghịch lý trong chính sách an sinh về nhà ở xã hội
Theo PGS. TS Lê Xuân Bá có nhiều nghịch lý trong chính sách an sinh, đặc biệt liên quan nhà ở xã hội và nhu cầu thật của người lao động nghèo giữa áp lực.
| Bài liên quan |
| Mức sinh thấp và già hóa dân số nhanh là bài toán cần lời giải kịp thời của Việt Nam |
| Thanh niên – chủ thể kiến tạo tương lai trong bối cảnh già hóa dân số |
Tại hội nghị thường niên ở Jackson Hole (Mỹ), các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo nhiều ngân hàng trung ương hàng đầu thế giới đã đưa ra cảnh báo: Xu hướng già hóa dân số đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong nhiều thập kỷ tới. Thiếu hụt lao động, gia tăng tỷ lệ phụ thuộc và áp lực lạm phát được nhận định là những hệ quả trực tiếp của biến đổi nhân khẩu học này.
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản Kazuo Ueda chỉ rõ, xã hội già hóa nhanh khiến thiếu hụt lao động trở thành “vấn đề kinh tế cấp bách”. Dù lao động nhập cư chỉ chiếm 3% lực lượng lao động Nhật Bản, nhưng đã đóng góp một nửa mức tăng trưởng việc làm trong thời gian gần đây. Ông cho rằng, để mở rộng nguồn nhân lực nhập cư, Nhật Bản cần có những cuộc thảo luận sâu rộng trong xã hội.
Tại châu Âu, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde cảnh báo, nếu thiếu lực lượng lao động nhập cư, đến năm 2040 khu vực đồng euro có thể mất đi 3,4 triệu người trong độ tuổi lao động. Theo số liệu năm 2022, lao động nước ngoài chiếm 9% lực lượng lao động nhưng lại đóng góp tới một nửa mức tăng trưởng của khu vực trong ba năm gần đây.
Tại Vương quốc Anh, Thống đốc Andrew Bailey nêu lo ngại: Đến năm 2040, khoảng 40% dân số nước này sẽ nằm ngoài độ tuổi lao động. Thực trạng giảm mạnh tỷ lệ tham gia thị trường việc làm, cùng tình trạng bệnh tật kéo dài và sức khỏe tâm thần suy giảm, đang đặt ra nguy cơ trực tiếp cho năng suất kinh tế.
Các chuyên gia nhận định, khi lao động khan hiếm, áp lực tăng lương là tất yếu, kéo theo chi phí sản xuất tăng và lạm phát khó kiểm soát. Trong bối cảnh đó, việc bổ sung lao động nhập cư được coi là giải pháp cần thiết, song lại vấp phải nhiều rào cản từ chủ nghĩa dân túy và tâm lý e ngại trong xã hội.
 |
| Xu hướng già hóa dân số: Nguy cơ đe dọa kinh tế toàn cầu và những cảnh báo cho Việt Nam |
Nếu như các nền kinh tế phát triển đang chịu áp lực từ già hóa, Việt Nam cũng đứng trước một “cửa sổ dân số vàng” ngắn ngủi. Theo Cục Thống kê, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Hiện nay, nhóm người từ 60 tuổi trở lên chiếm khoảng 13% dân số và dự báo sẽ đạt 20% vào năm 2038, tức là cứ 5 người Việt thì có 1 người cao tuổi.
Quá trình này diễn ra nhanh hơn nhiều quốc gia phát triển, chỉ trong vòng chưa đầy 20 năm, Việt Nam sẽ chuyển từ “xã hội già hóa” sang “xã hội già”. Điều này đồng nghĩa với việc lực lượng lao động trẻ - vốn là lợi thế cạnh tranh trong thu hút đầu tư và phát triển công nghiệp - đang dần suy giảm.
Trong khi đó, thị trường lao động trong nước còn nhiều bất cập: Năng suất lao động thấp hơn mức trung bình của ASEAN, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ mới đạt khoảng 27-28%. Đặc biệt, các ngành sản xuất, công nghệ cao, dịch vụ hiện đại vẫn khan hiếm nhân lực chất lượng.
Nếu không có chính sách thích ứng kịp thời, Việt Nam có nguy cơ “già trước khi giàu”, tức là dân số già hóa nhanh trong khi thu nhập bình quân đầu người chưa kịp đạt ngưỡng cao.
Trong bối cảnh đó, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần hành động sớm trên ba hướng: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Đẩy mạnh đào tạo nghề, kỹ năng số, tăng tỷ lệ lao động có chứng chỉ, bằng cấp, đáp ứng yêu cầu của công nghiệp 4.0 và nền kinh tế số.
Kéo dài thời gian tham gia lao động: Khuyến khích người cao tuổi có sức khỏe tiếp tục làm việc, tận dụng kinh nghiệm và giảm áp lực quỹ hưu trí.
Mở cửa thị trường lao động có chọn lọc: Xem xét chính sách tiếp nhận lao động nhập cư có kỹ năng trong các ngành còn thiếu hụt, đồng thời bảo đảm quản lý chặt chẽ, hài hòa lợi ích kinh tế - xã hội.
Bài toán già hóa dân số đang đặt ra thách thức không chỉ cho các nền kinh tế lớn mà còn trực tiếp với Việt Nam. Giữ vững tăng trưởng trong bối cảnh lực lượng lao động thu hẹp đòi hỏi tầm nhìn dài hạn, sự chuẩn bị chủ động và những quyết sách mang tính chiến lược để không bỏ lỡ cơ hội phát triển bền vững.
