Hoàn thiện sản phẩm mây tre đan xuất khẩu ở làng nghề Phú Túc, huyện Phú Xuyên. Ảnh: Hải Linh
Cung không đủ cầu
Trăn trở về nguồn nguyên liệu cho ngành gốm sứ, bà Hà Thị Vinh - Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh (xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm) cho biết, nguyên liệu "đầu vào" là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của các đơn hàng. Số lượng, chủng loại, thời gian giao hàng có thể đúng, nhưng chất lượng thì ngay các doanh nghiệp cung ứng nguyên liệu cũng khó có khả năng kiểm soát được. Bởi các tầng địa chất chỉ cần dịch sang 1m thì chất lượng nguyên liệu đã có sự thay đổi rõ rệt. Đây là vấn đề rất nan giải, nên các doanh nghiệp sản xuất gốm sứ rất cần tìm các nhà cung cấp nguyên liệu ổn định, có năng lực chế biến sâu và đa dạng hóa nguyên liệu.
Chia sẻ thêm về những khó khăn của ngành mây tre đan, ông Nguyễn Văn Trung, Giám đốc Công ty TNHH Mỹ nghệ Hoa Sơn (làng nghề Phú Vinh, huyện Chương Mỹ) cho hay, do nguồn cỏ tế đang cạn kiệt, nên làng nghề Phú Vinh phải sử dụng phần lớn nguyên liệu từ làng nghề Phú Túc. Ngành mây, tre đan xuất khẩu hiện có không ít cơ sở phải hoạt động cầm chừng và đứng trước nguy cơ đóng cửa vì không chủ động được nguyên liệu.
Phân tích từ góc độ cơ quan quản lý, ông Vương Đăng Hoa, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp Hà Nội cho biết, nguồn cung nguyên liệu chính cho các làng nghề mây tre đan của Hà Nội là từ các tỉnh miền núi phía Bắc, miền Trung và một phần nhập khẩu từ nước ngoài. Nguồn cung nguyên liệu ngành gốm sứ chủ yếu từ các tỉnh có nguồn cao lanh như Hải Dương, Quảng Ninh, Phú Thọ.
Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp hàng thủ công mỹ nghệ Hà Nội thì nguồn cung nguyên liệu "đầu vào" trong những năm qua chủ yếu thông qua con đường tiểu ngạch, quy mô nhỏ, sản lượng thấp, thường xuyên biến động, thiếu tính ổn định cả về thời gian giao hàng, số lượng, lẫn chất lượng nguyên liệu.
Nhiều doanh nghiệp, cơ sở do không tìm được nguồn cung nguyên liệu ổn định đã phải dừng một số đơn hàng xuất khẩu có giá trị lớn, không chỉ làm giảm doanh thu, thu nhập của người lao động, mà còn làm giảm uy tín của doanh nghiệp đối với các nhà nhập khẩu.
Giải pháp hiệu quả cho doanh nghiệp
Nhằm giúp doanh nghiệp làng nghề thủ công mỹ nghệ Hà Nội tìm nguồn cung nguyên liệu, đồng thời giúp cơ sở sản xuất các tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc tiêu thụ bán thành phẩm, thành phẩm ổn định, lâu dài, có chất lượng, thời gian qua, Sở Công Thương Hà Nội đã phối hợp với Cục Công Thương địa phương (Bộ Công Thương), Hiệp hội Làng nghề Việt Nam và Sở Công Thương các tỉnh, thành phố khu vực phía Bắc đẩy mạnh các chương trình kết nối cung cầu.
Ông Nguyễn Văn Trung, Giám đốc Công ty TNHH Mỹ nghệ Hoa Sơn chia sẻ: Nhờ sự vào cuộc của các sở, ngành thành phố Hà Nội trong việc đẩy mạnh kết nối, hỗ trợ doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tìm kiếm nguyên liệu, đến nay, các doanh nghiệp đã có nguồn dồi dào để ổn định sản xuất.
Ngoài kết nối với xã Phú Túc (huyện Phú Xuyên), làng nghề Phú Vinh còn chủ động kết nối với tỉnh Hòa Bình để làm một công đoạn sản phẩm. Sự kết nối bán thành phẩm như vậy đã tạo cho doanh nghiệp làng nghề Phú Vinh bảo đảm sản lượng bền vững.
Ông Vũ Xuân Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến công tỉnh Nghệ An cho biết: Nghệ An là vùng có nguồn nguyên liệu lùng (thuộc hệ tre, nứa; phục vụ ngành mây tre đan xuất khẩu, đặc biệt được dùng làm chân tăm hương để sản xuất hương trầm), tre, nứa rất lớn.
Mới đây, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam đã hỗ trợ 4 triệu euro để thực hiện đề án phát triển bền vững nguồn nguyên liệu này. Về phía tỉnh sẽ có chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nguyên liệu, nhưng việc này cần sự vào cuộc của doanh nghiệp trong việc xây dựng chuỗi liên kết bảo đảm ổn định từ “đầu vào” đến “đầu ra”.
Trong khi đó, theo Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Thanh Hải, để hỗ trợ các doanh nghiệp làng nghề Hà Nội tìm kiếm nguồn cung nguyên liệu ổn định, đáp ứng nhu cầu xuất khẩu, Sở Công Thương đã chủ động tham mưu, đề xuất với các cấp liên quan về chính sách hỗ trợ, ưu đãi, đặc biệt là ưu tiên tạo vùng nguyên liệu, khai thác và chế biến nguyên liệu. Sở cũng đề xuất UBND thành phố có cơ chế đặc thù nhằm khuyến khích các địa phương quan tâm phát triển, cung cấp nguyên liệu “đầu vào” cho ngành thủ công mỹ nghệ Hà Nội.
Các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ Hà Nội cũng có thể liên kết đầu tư xưởng sản xuất ngay tại các địa phương của các tỉnh, thành phố để tận dụng nguyên liệu, nhân công, giảm chi phí, góp phần tạo nên chuỗi cung cầu hoàn thiện, hiệu quả.
Bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nước về vốn, phát triển thị trường, các làng nghề, doanh nghiệp thủ công mỹ nghệ cần chủ động hơn trong việc hình thành mối liên kết, tạo sức mạnh tập thể trong tất cả các khâu của chuỗi giá trị sản phẩm.
Hiện tổng doanh thu từ 305 làng nghề truyền thống và các làng có nghề của Hà Nội đạt hơn 20.000 tỷ đồng/năm. Tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng thủ công mỹ nghệ của Hà Nội 9 tháng năm 2019 đạt 166,6 triệu USD, tăng 8,2% so với cùng kỳ năm 2018.
