Thứ hai 07/07/2025 10:03
Hotline: 024.355.63.010
Thời cuộc

Phát triển khoa học - công nghệ: Cơ chế tài chính là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”

Một trong những bất cập lớn nhất hiện nay là cơ chế cấp phát kinh phí ngân sách nhà nước cho nghiên cứu phát triển khoa học và phát triển công nghệ (R&D).
Bài liên quan
Nghệ An tập trung huy động, ưu tiên nguồn lực đầu tư phát triển khoa học và công nghệ
Đề xuất điều chỉnh Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ của doanh nghiệp
Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia

Trong kỷ nguyên công nghệ số, khoa học và công nghệ (KH&CN) trở thành yếu tố quan trọng nhất đối với sự phát triển nhanh và bền vững của mọi quốc gia. Tuy nhiên, quá trình phát triển KH&CN vẫn gặp không ít vướng mắc, trong đó có những điểm nghẽn cốt lõi cần được tháo gỡ để thúc đẩy tiến bộ.

Nguyên Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân đã chỉ ra ba điểm nghẽn chính của KH&CN Việt Nam hiện nay, bao gồm cơ chế tài chính, phương thức đầu tư và chính sách sử dụng cán bộ KH&CN, trong đó cơ chế tài chính được xem là "điểm nghẽn của điểm nghẽn". Cơ chế tài chính không phù hợp đang làm suy giảm hiệu quả đầu tư, gây khó khăn cho các nhà khoa học, khiến nhiều nhân tài rời bỏ khu vực công lập để chuyển sang khu vực tư nhân hoặc ra nước ngoài.

Phát triển khoa học - công nghệ: Cơ chế tài chính là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”
Phát triển khoa học - công nghệ: Cơ chế tài chính là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”

Một trong những bất cập lớn nhất hiện nay là cơ chế cấp phát kinh phí ngân sách nhà nước cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (R&D). Việc tài trợ kinh phí cho các dự án khoa học công nghệ đang bị ràng buộc theo mô hình đầu tư xây dựng cơ bản, buộc phải tuân theo kế hoạch tài chính năm. Điều này dẫn đến việc các nhiệm vụ KH&CN phải được lập danh mục từ trước, trình Quốc hội thông qua rồi mới được cấp ngân sách vào đầu năm sau. Cách làm này khiến các nhà khoa học phải chờ đợi nhiều năm để nhận được kinh phí, trong khi những nghiên cứu phát sinh mới lại không thể được bố trí vốn do không có trong danh mục đã được phê duyệt từ trước.

Trong khi đó, các quốc gia phát triển đều sử dụng cơ chế quỹ để hỗ trợ, tài trợ cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ từ ngân sách nhà nước. Việt Nam cũng từng thử nghiệm cơ chế quỹ từ năm 2008 với việc thành lập Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) theo nghị định của Chính phủ. Tuy nhiên, hơn 10 năm qua, cơ chế quỹ này chưa được triển khai rộng rãi do chưa có sự thay đổi trong Luật Ngân sách Nhà nước cũng như các văn bản hướng dẫn liên quan.

Bên cạnh đó, để thúc đẩy sự phát triển của KH&CN, việc huy động đầu tư từ xã hội là yếu tố không thể thiếu. Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp có thể trích tối đa 10% thu nhập tính thuế hàng năm để lập quỹ phát triển KH&CN. Tuy nhiên, do luật không quy định bắt buộc và mức trần 10% vẫn còn hạn chế, đa số doanh nghiệp không thực hiện trích lập quỹ, khiến nguồn vốn xã hội dành cho KH&CN chưa được khai thác hiệu quả. Một số doanh nghiệp nhà nước dù có lập quỹ nhưng lại không thể sử dụng do vướng mắc về cơ chế.

Dù đã có hơn 20 tỉnh, thành phố và một số bộ ngành thành lập quỹ phát triển KH&CN theo Luật KH&CN năm 2013, hoạt động của các quỹ này vẫn còn nhiều hạn chế. Nguồn vốn chỉ được cấp một lần từ ngân sách nhà nước, các khoản bổ sung hàng năm chủ yếu phụ thuộc vào phân bổ ngân sách cho các nhiệm vụ KH&CN cấp bộ, cấp tỉnh, cũng như đóng góp từ doanh nghiệp. Ngoài ra, việc khoán chi đến sản phẩm cuối cùng đối với các đề tài, dự án khoa học công nghệ cũng cần được điều chỉnh, bởi thực trạng hiện nay cho thấy thời gian làm hồ sơ thanh quyết toán còn dài hơn cả thời gian nghiên cứu thực tế.

Nhằm tháo gỡ vướng mắc và thúc đẩy sự phát triển của KH&CN, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong khuôn khổ Kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ 9 diễn ra ngày 15/2, các đại biểu đã nghe Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn trong hoạt động KH&CN và đổi mới sáng tạo.

Dự thảo này đưa ra nhiều điểm mới, bao gồm việc chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, đồng thời thí điểm cơ chế cho doanh nghiệp thử nghiệm công nghệ mới dưới sự giám sát của Nhà nước. Bên cạnh đó, còn có chính sách miễn trừ trách nhiệm đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới hoặc mô hình kinh doanh mới mà gặp phải thiệt hại kinh tế do nguyên nhân khách quan.

Để Nghị quyết 57 phát huy hiệu quả, TS. Nguyễn Quân nhấn mạnh rằng cần đồng bộ hóa các quy định pháp luật nhằm đổi mới cơ chế tài chính cho phát triển KH&CN theo hướng khả thi. Ông cảnh báo rằng nếu không có sự điều chỉnh đồng bộ, sẽ dẫn đến tình trạng chính sách bị trì trệ như đã từng xảy ra với Luật KH&CN năm 2013. Việc triển khai chính sách đột phá cần đảm bảo các điều khoản mới được quy định rõ ràng trong các luật chuyên ngành liên quan, đồng thời phải có cơ chế sửa đổi cụ thể đối với những luật chưa có quy định phù hợp.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng khẳng định rằng Chính phủ đã chỉ đạo tập trung sửa đổi nhiều luật quan trọng như Luật Ngân sách Nhà nước, các luật thuế, Luật Doanh nghiệp và Luật KH&CN. Một số luật sẽ được trình tại Kỳ họp Quốc hội trong tháng 5 tới. Thủ tướng nhấn mạnh rằng cần có những chính sách cụ thể và mang tính đột phá để thực sự đổi mới KH&CN. Ngoài các cơ chế đặc biệt, cần thiết kế công cụ quản lý hiệu quả để đảm bảo tính minh bạch, tránh vi phạm, tham nhũng và lãng phí, đồng thời tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển khoa học và công nghệ trong nước.

Tin bài khác
Còn nhiều thách thực để kinh tế 2025 đạt mục tiêu tăng trưởng 8%

Còn nhiều thách thực để kinh tế 2025 đạt mục tiêu tăng trưởng 8%

Tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2025 đạt 7,52% – một kết quả tích cực, tạo nền tảng quan trọng để hướng tới mục tiêu tăng trưởng 8%. Cục Thống kê đánh giá, dư địa cho tăng trưởng vẫn còn lớn, song cũng thẳng thắn chỉ ra hàng loạt rủi ro và điểm nghẽn cần được tháo gỡ một cách quyết liệt, đồng bộ và kịp thời.
Thủ tướng Chính phủ: Tiến tới xoá room tín dụng theo hạn ngạch

Thủ tướng Chính phủ: Tiến tới xoá room tín dụng theo hạn ngạch

Trong Công điện mới phát đi ngày 6/7, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) khẩn trương trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng trước ngày 15/7.
Chỉ đạo mới của Thủ tướng về chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa

Chỉ đạo mới của Thủ tướng về chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 104/CĐ-TTg ngày 6/7/2025 về tăng cường hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và tổ chức sơ kết công tác 6 tháng đầu năm 2025.
Hạ đặt thành công Rotor tổ máy số 1 Nhà máy thủy điện Hòa Bình mở rộng

Hạ đặt thành công Rotor tổ máy số 1 Nhà máy thủy điện Hòa Bình mở rộng

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Ban Quản lý dự án Điện 1 phối hợp với các nhà thầu vừa hạ đặt thành công Rotor tổ máy số 1 dự án Thủy điện Hòa Bình mở rộng.
6 tháng đầu năm 2025: Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp tăng tới 9,2%

6 tháng đầu năm 2025: Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp tăng tới 9,2%

Tính chung 6 tháng đầu năm 2025, chỉ số sản xuất ngành công nghiệp ước tăng 9,2% so với cùng kỳ năm trước, là mức tăng cao nhất kể từ năm 2020 đến nay.
Sản phẩm OCOP – từ địa phương hướng tới thương hiệu Việt Nam toàn cầu

Sản phẩm OCOP – từ địa phương hướng tới thương hiệu Việt Nam toàn cầu

Chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm) đang bước vào giai đoạn phát triển mới với kỳ vọng vượt ra khỏi phạm vi địa phương để định hình như một thương hiệu quốc gia, hội nhập vững chắc vào thị trường quốc tế.
Hà Nội đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực then chốt vào năm 2030

Hà Nội đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực then chốt vào năm 2030

Thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế, Hà Nội đang triển khai lộ trình cụ thể với nhiều mục tiêu tham vọng nhằm phát huy tối đa vai trò của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế - xã hội.
Thành lập Ban Quản lý các Khu công nghiệp tỉnh Phú Thọ sau sáp nhập ba tỉnh

Thành lập Ban Quản lý các Khu công nghiệp tỉnh Phú Thọ sau sáp nhập ba tỉnh

Ngày 3/7, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định thành lập Ban Quản lý các Khu công nghiệp tỉnh Phú Thọ trên cơ sở hợp nhất ba đơn vị quản lý khu công nghiệp của các tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Hòa Bình.
Ông Nguyễn Văn Thọ được phân công làm Phó Chủ tịch Thường trực TP.Hồ Chí Minh

Ông Nguyễn Văn Thọ được phân công làm Phó Chủ tịch Thường trực TP.Hồ Chí Minh

Ông Nguyễn Văn Thọ sẽ phụ trách các lĩnh vực: hành chính tư pháp, dân tộc - tôn giáo, phòng cháy chữa cháy - cứu hộ cứu nạn, phòng chống tham nhũng - tiêu cực - tội phạm; công tác tiếp công dân, thanh tra, giải quyết khiếu nại - tố cáo, kiểm tra giám sát.
Du lịch hồi sinh hàng không Việt bứt tốc vươn tầm quốc tế

Du lịch hồi sinh hàng không Việt bứt tốc vươn tầm quốc tế

Đà phục hồi du lịch bùng nổ đang là bệ phóng cho hàng không Việt. Các hãng bay tăng cường đội tàu, mở rộng mạng lưới, khẳng định vị thế trên bản đồ khu vực.
EU: Không thể đạt thỏa thuận thương mại toàn diện với Mỹ trước ngày 9/7

EU: Không thể đạt thỏa thuận thương mại toàn diện với Mỹ trước ngày 9/7

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết EU và Mỹ hiện chỉ có thể hướng tới một “thỏa thuận nguyên tắc” trước hạn chót áp thuế đối ứng ngày 9/7 của Washington.
TP. Hồ Chí Minh: Giải ngân đầu tư công đạt gần 40%, GRDP tăng hơn 6,5%

TP. Hồ Chí Minh: Giải ngân đầu tư công đạt gần 40%, GRDP tăng hơn 6,5%

Trong 6 tháng đầu năm, GRDP của TP. Hồ Chí Minh cũ tăng 7,82%; nếu tính chung sau sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, mức tăng trưởng đạt 6,56%.
Mỹ thu kỷ lục 24,2 tỷ USD thuế quan giữa chiến tranh thương mại

Mỹ thu kỷ lục 24,2 tỷ USD thuế quan giữa chiến tranh thương mại

Thuế quan tăng mạnh đã giúp Mỹ thu kỷ lục 24,2 tỷ USD trong tháng 5/2025, hỗ trợ ngân sách quốc gia giữa lúc thâm hụt ngày càng trầm trọng.
TP. Hồ Chí Minh mới tổ chức phiên họp đầu tiên sau sáp nhập

TP. Hồ Chí Minh mới tổ chức phiên họp đầu tiên sau sáp nhập

Sáng ngày 04/7/2025, UBND TP. Hồ Chí Minh đã tổ chức phiên họp đầu tiên kể từ khi hoàn tất quá trình sáp nhập các quận, huyện theo Nghị quyết của Quốc hội. Phiên họp được kết nối trực tuyến với 168 phường, xã và đặc khu, phản ánh quy mô vận hành toàn diện của mô hình chính quyền địa phương hai cấp mới.
Vốn FDI “gấp đôi” đổ vào Hà Nội trong 6 tháng đầu năm 2025

Vốn FDI “gấp đôi” đổ vào Hà Nội trong 6 tháng đầu năm 2025

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy bất ốn, vốn FDI đổ vào Hà Nội trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt 3,677 tỷ USD, tăng gấp 2,2 lần so với cùng kỳ năm ngoái.