Nắm bắt xu hướng tiêu dùng: Chìa khóa gia tăng cạnh tranh trong ngành bán lẻ

Xu hướng thặt chặt chi tiêu của người tiêu dùng Việt

Trong bối cảnh chung nhiều biến động, việc nắm bắt nhu cầu, thói quen mua sắm cũng như dự đoán và bắt kịp xu hướng tiêu dùng của khách hàng đối với mỗi doanh nghiệp càng trở nên khó khăn. Việc bám sát các nguồn dữ liệu nghiên cứu thị trường uy tín, với những phân tích cụ thể, sâu sát các biến động trong hành vi người tiêu dùng chắc chắn sẽ giúp doanh nghiệp tìm ra lời giải đúng cho bài toán trên, từ đó gia tăng sức cạnh tranh, bứt phá thành công.

Theo số liệu công bố của Tổng cục Thống kê ngày 29/5, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 5/2024 giảm nhẹ 0,1% so với tháng trước do nhu cầu tiêu dùng, đi lại của người dân giảm sau kỳ nghỉ lễ dài của tháng trước.

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo giá hiện hành tháng 5/2024 ước đạt 519,8 nghìn tỷ đồng, tăng 9,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó: Nhóm hàng lương thực, thực phẩm tăng 9,9%; đồ dùng, dụng cụ, trang thiết bị gia đình tăng 9,0%; may mặc tăng 9,3%; dịch vụ lưu trú, ăn uống tăng 17,0%; du lịch lữ hành tăng 34,3%.

Ngoài ra, trên thực tế, trong bối cảnh kinh tế khó khăn, người tiêu dùng Việt có những điều chỉnh đáng kể trong tiêu dùng, từ cắt giảm mức chi tiêu không cần thiết, hạn chế mua hàng hoặc thay đổi phương thức và lựa chọn xoay sở với ngân sách thu hẹp hơn so với trước đây. Những thay đổi này mang tới nhiều thách thức và biến động, buộc doanh nghiệp cũng phải thay đổi chiến lược để tiếp cận người tiêu dùng hiệu quả hơn, cung cấp các giải pháp phù hợp và tạo sự hài lòng cho người tiêu dùng

Tại Diễn đàn “Xu hướng tiêu dùng Việt Nam” do Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh (BCSI) tổ chức sáng 19-6, bà Đặng Thúy Hà, Giám đốc Nghiên cứu hành vi khách hàng, NielsenIQ Việt Nam, cho biết, người tiêu dùng đang cắt giảm chi tiêu từ ngắn hạn sang dài hạn. Cụ thể, quý III-2023, có 66% người tiêu dùng lựa chọn nấu ăn tại nhà, con số này của quý IV-2023 là 60% và quý I-2024 là 62%. Ngoài ra, 50% người tiêu dùng giảm bớt mua sắm món đồ sang trọng, 31% hoãn các chi phí lớn...

Đáng chú ý, để ứng phó với chi phí hàng hóa gia tăng, người tiêu dùng tìm kiếm ưu đãi trực tuyến để cắt giảm chi tiêu mua sắm hàng tạp hóa, đồng thời ưu tiên cho việc chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần.

“Doanh nghiệp cần linh hoạt, nhanh chóng thích nghi, đổi mới và đánh giá lại chiến lược kinh doanh để phù hợp với những nhu cầu và xu hướng tiêu dùng hiện nay”, bà Thúy Hà gợi mở.

Cũng tại Diễn đàn, bà Nguyễn Phương Nga - Giám đốc Khối kinh doanh Kantar Việt Nam cho rằng, không chỉ trong việc giữ chân người tiêu dùng, mà việc tiếp cận, thu hút họ cũng ngày càng trở nên khó khăn đối với tất cả các thương hiệu. 

Bà Nga chỉ ra, sau đại dịch Covid-19, người dân đã hình thành thói quen mua sắm mới. Cụ thể, người tiêu dùng đang giảm tần suất mua sắm nhưng lại mua tại nhiều kênh hơn, với mức chi tiêu trung bình cho mỗi lần mua sắm cũng tăng lên. Ước tính, tần suất mua sắm của họ đã giảm 15% so với thời điểm trước Covid-19.

Điều này khiến việc thu hút và xây dựng lòng trung thành của khách hàng trở nên khó khăn hơn đối với doanh nghiệp do ít được gặp người tiêu dùng. 

Chia sẻ với phóng viên, bà Thúy Hà nhận định rằng: “Người dân Việt Nam có rất nhiều mối quan tâm, họ quan tâm tới việc tăng trưởng phát triển kinh tế, họ quan tâm tới việc có công ăn việc làm hay không và họ đặc biệt quan tâm tới tình hình ô nhiễm. Trong thời gian qua, gần 40% người tiêu dùng Việt Nam có mức độ chi tiêu cẩn trọng bởi họ nhìn thấy nhiều điều bất trắc phía trước. Mặc dù kinh tế có nhiều tín hiệu phát triển nhưng người tiêu dùng vẫn còn nhiều điều lo lắng. Vậy họ đã làm gì để quản lý chi tiêu và tiết kiệm? Thực tế có đến 94% người tiêu dùng đã thay đổi cách thức mua sắm trong lĩnh vực hàng hóa tiêu thụ nhanh. Bên cạnh đó, tiết kiệm điện, tiết kiệm những chi tiêu không cần thiết trong gia đình đã giúp họ quản lý ngân sách chi tiêu trong gia đình. Đó là những điều nổi trội trong việc thực hành tiết kiệm hoặc chi tiêu hàng ngày của người tiêu dùng Việt Nam. Và một trong những điều chúng ta thấy khá giống với người tiêu dùng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, là với mục tiêu biến việc mua sắm trở nên tiết kiệm hơn, người tiêu dùng đã ưu tiên mua sắm qua hình thức online”.

Trong những năm gần đây, kênh bán lẻ đã có ​sự thay đổi từ các kênh truyền thống sang nền tảng thương mại và trực tuyến hiện đại, đặc biệt là ở thành thị. Các cửa hàng chuyên doanh hiện đại cũng ghi nhận tăng trưởng đáng kể.  Chuỗi cửa hàng mẹ và bé cũng như cửa hàng kinh doanh mặt hàng sức khỏe và sắc đẹp ngày càng mở rộng mạnh mẽ, dẫn dắt tăng trưởng của kênh bán lẻ nói chung. 

Với những nỗ lực trong truyền thông và mở cửa hàng, các nhà bán lẻ chủ chốt sẽ dễ dàng tiếp cận người mua hàng hơn. Tuy nhiên, việc giữ chân người mua hàng vẫn là thử thách vô cùng lớn. Báo cáo của Kantar chỉ ra, thị phần của top 5 nhà bán lẻ hiện đại bao gồm Co.op Mart, Central Retail, Winmart, Bách Hóa Xanh, Winmart + đang giảm dần đi qua các năm.

Chia sẻ tại diễn đàn, các chuyên gia đều nhận định, doanh nghiệp bán lẻ hiện nay phải đối mặt với nhiều thách thức trong tối ưu hoá chuỗi cung ứng, tối ưu hoá giá bán, xu hướng kinh doanh trực tuyến tạo ra áp lực cạnh tranh cho doanh nghiệp…

Sự phát triển của việc mua sắm hiện đại đang tạo ra nhiều sự lựa chọn khác khi mua sắm cho người tiêu dùng, do vậy việc bắt kịp tất cả các xu hướng, hành vi khách hàng và tiến bộ công nghệ là thách thức lớn đối với các thương hiệu.

Xu hướng thương mại điện tử bùng nổ

Tại diễn đàn, ông Tạ Mạnh Cường - Trưởng Phòng Xúc tiến thương mại (XTTM), Cục XTTM, Bộ Công Thương cho rằng, sự thay đổi trong thị phần của các kênh mua sắm từ các kênh truyền thống sang nền tảng thương mại trực tuyến hiện đại, đặc biệt là ở thành thị đã và đang trở thành cơ hội, thách thức buộc doanh nghiệp phải thích nghi.

Muốn tồn tại vươn lên, ông Cường đề nghị doanh nghiệp cần quan tâm nắm bắt các quy định, chính sách, pháp luật trong nước, quốc tế về tiêu dùng; xác định xu hướng, hành vi tiêu dùng theo từng ngành hàng, từ đó có thiết kế, phát triển sản phẩm mới đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.

Bà Nguyễn Phương Nga chia sẻ thêm, dù đã có những cải thiện đáng kể, 5/10 người tiêu dùng cho rằng nền kinh tế Việt Nam đang gặp khó khăn và tình hình này sẽ kéo dài ít nhất từ 6 tháng tới 1 năm nữa. Do đó, người tiêu dùng Việt Nam ngày càng xem việc tìm kiếm ưu đãi trực tuyến như một cách hiệu quả để cắt giảm chi tiêu cho việc mua sắm hàng tạp hóa. Như vậy, doanh nghiệp cần quan tâm và khai thác hiệu quả kênh thương mại điện tử để gia tăng doanh số...

Nói thêm về những động lực phát triển thương mại điện tử, bà Hà chia sẻ với phóng viên: “Thương mại điện tử phát triển bởi vì mức độ sử dụng internet ngày càng phổ biến, hệ thống logistic phát triển. Cụ thể, ngày càng nhiều các công ty logistic ở nước ngoài tham gia vào Việt Nam rồi những công ty ở Việt Nam cũng đang đầu tư phát triển trong nước rất nhiều. Ngoài ra, người tiêu dùng luôn mong muốn được tiết kiệm, muốn thuận tiện trong việc mua sắm. Những yếu tố này là động lực thúc đẩy thương mại điện tử phát triển. Bằng chứng là trên dưới 30% tăng trưởng mỗi năm trong ngành thương mại điện tử. Trước đây, chúng ta nhận thấy, trên thương mại điện tử chỉ có một số ngành được bán trên đó thôi, như những sản phẩm liên quan đến du lịch, sản phẩm liên quan đến đào tạo hay sản phẩm liên quan đến quần áo. Thế nhưng bây giờ, cả các hàng hóa tiêu thụ nhanh cũng bán được rất nhiều trên kênh thương mại điện tử. Điều đấy thể hiện mọi thứ đều có thể bán trên kênh thương mại điện tử, ngay cả các mặt hàng như ô tô cũng đã bắt đầu xuất trện trên không gian mạng”.

Ngoài đẩy mạnh trên kênh thương mại điện tử, theo đại diện FPT Digital Lê Hùng Cường, chuyển đổi số là chìa khóa tăng trưởng cho ngành bán lẻ. Doanh nghiệp cần tìm cách giữ chân khách hàng trung thành bằng việc thay đổi cách thức mua hàng, trải nghiệm tìm kiếm sự thuận lợi, hướng tới trải nghiệm mua sắm độc đáo, nâng cao tính bền vững chất lượng sản phẩm.

"Phát triển công nghệ mới và xu hướng chuyển đổi xanh, tạo cơ hội chuyển đổ toàn diện như siêu cá nhân hoá trên dữ liệu để giúp khách hàng biết nhu cầu của mình, đầu tư ứng dụng AI thúc đẩy mua sắm ảo”, ông Cường nhận định.

Bảo Bảo