Năm 1971 đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên vàng, khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon chấm dứt cơ chế quy đổi giữa đồng đô la và vàng. Kể từ đó, ý tưởng quay lại một hình thức nào đó của “bản vị vàng” chưa bao giờ hoàn toàn biến mất. Từ kế hoạch xây dựng đồng dinar vàng của nhà cựu lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi, đến các sáng kiến về tiền tệ thay thế trong khối BRICS, vàng vẫn âm thầm hiện diện trong các thảo luận chiến lược về tương lai hệ thống tiền tệ toàn cầu.
Báo cáo “Vàng và trật tự thế giới mới” của Diễn đàn Các tổ chức Tài chính và Tiền tệ chính thức (OMFIF) đã khơi lại cuộc tranh luận này, đồng thời phân tích vai trò lịch sử cũng như tương lai tiềm năng của vàng trong hệ thống tiền tệ. Trong mắt nhiều người, bản vị vàng từng đại diện cho một “thời đại vàng son” của sự ổn định và minh bạch. Tuy nhiên, chính bản chất cứng nhắc của nó lại mâu thuẫn với yêu cầu linh hoạt của nền kinh tế hiện đại.
Patrick Bolton và Huang Haizhou, trong tác phẩm Money Capital được giới thiệu tại một hội thảo OMFIF, đã nhận định rõ: “Dưới chế độ bản vị vàng, chính sách tiền tệ gần như bị vô hiệu hóa”. Điều này phản ánh giới hạn lớn nhất của vàng trong vai trò tiền tệ – đó là không thể điều phối cung tiền một cách chủ động trong một nền kinh tế công nghiệp, chứ chưa nói đến thế giới hậu công nghiệp ngày nay.
Ngày nay, tiền tệ đang dần thoát ly khỏi hình hài vật chất, quá trình mà các chuyên gia gọi là “phi vật thể hóa tiền tệ”. Tiền mặt dần nhường chỗ cho các hình thức thanh toán điện tử, tài sản số và thậm chí là các hệ thống tiền tệ thông minh dựa trên mạng lưới và dữ liệu. Trong tiến trình đó, vàng dù vẫn là một công cụ đầu tư, lưu trữ giá trị, nhưng khó lòng trở lại vị thế cũ trong hệ thống tiền tệ toàn cầu.
Lịch sử tiền tệ đã trải qua các giai đoạn phủ định kế tiếp nhau: Từ trao đổi hàng hóa đa dạng đến hình thành tiền kim loại, từ nhiều loại tiền kim loại đến bản vị vàng, rồi từ chế độ chuyển đổi tiền tệ sang vàng đến việc đô la Mỹ trở thành đồng tiền duy nhất liên kết với vàng. Ngày nay, thế giới đang bước sang giai đoạn mới: sự chuyển dịch từ hệ thống tiền tệ quốc gia sang một hình thái tiền tệ toàn cầu, được kiến tạo trên nền tảng quan hệ tín dụng và công nghệ thông minh.
Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng, đồng tiền của tương lai sẽ không phải là vàng, mà là “tiền hậu tín dụng” – một dạng tiền tệ kỹ thuật số mang tính mạng lưới, được điều phối bởi thông tin và thuật toán thay vì vàng hay tín dụng truyền thống.
![]() |
Đồng tiền của tương lai sẽ không phải là vàng, mà là “tiền hậu tín dụng” |
Tuy vậy, vàng vẫn có thể đóng vai trò đặc biệt tại một số nền kinh tế đang phát triển, nơi hệ thống tài chính còn phụ thuộc nhiều vào các yếu tố truyền thống và thường xuyên đối mặt với lạm phát cao. Trong các môi trường như vậy, vàng với tính ổn định tương đối, đôi khi lại phù hợp hơn so với các công cụ tiền tệ hiện đại, vốn đòi hỏi hệ thống tín dụng phức tạp và lòng tin cao vào ngân hàng trung ương.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là những giả thuyết mang tính học thuật, khi mà hầu hết các quốc gia đang phát triển vẫn phụ thuộc sâu sắc vào hệ thống kinh tế và tài chính toàn cầu. Dù vậy, một số quốc gia đã bắt đầu xem xét nghiêm túc việc tích hợp vàng vào chính sách tiền tệ như một kênh bảo hiểm trong thời kỳ biến động.
Trong một kịch bản giả định, ví dụ như sự sụp đổ của hệ thống tài chính toàn cầu, khả năng quay lại sử dụng vàng như một loại tiền tệ không thể bị loại trừ. Nhưng điều đó không khẳng định rằng vàng sẽ hoặc nên là “tiền tệ thực sự” trong bối cảnh hiện tại.
Sự bất ổn đang trở thành “bình thường mới” trên toàn cầu. Điều này có thể khiến nhân loại quay về với những công cụ xưa cũ, không chỉ trong lĩnh vực tiền tệ. Thế nhưng, để vàng một lần nữa ngồi trên ngai vàng tiền tệ, điều đó sẽ không chỉ đòi hỏi khủng hoảng, mà còn là một sự đảo ngược hoàn toàn trong cách vận hành của nền kinh tế toàn cầu.
![]() |
![]() |
![]() |