Động Từ Thức - Chứng tích về cõi thần tiên trên nhân thế

DNHN - Động Từ Thức là một trong những hang động đẹp nhất nhì xứ Thanh. Nơi đây vẫn còn giữ được vẻ hoang sơ, được mệnh danh là “Danh sơn đệ nhất động” ở trời Nam.

Động Từ Thức vốn có tên gọi là động Bích Đào nằm trên dãy núi đá vôi giáp ranh giữa 2 tỉnh Thanh Hóa và Ninh Bình, thuộc xã Nga Thiện, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Do quá trình vận động tạo sơn của trái đất đã hình thành nên vùng đất Nga Sơn nói chung và thắng cảnh động Từ Thức nói riêng. Từng lối đi, từng phiến đá hang động đã tái hiện lại câu chuyện Từ Thức gặp tiên – Nàng Giáng Hương (Chương 9 trong cuốn “Truyền kỳ mạn lục” của Nguyễn Dữ). Đây là một câu chuyện huyền thoại nhưng rất khớp với thiên nhiên.

Câu chuyện Từ Thức gặp tiên là thiên tình sử lãng mạn mang tính nhân văn sâu sắc. Tương truyền Từ Thức vốn là nhân vật có thực ở Hòa Chân, huyện Tống Sơn cũ (nay là huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa), làm quan ở huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh vào thời nhà Trần niên hiệu Quang Thái. Từ nhỏ Từ Thức là người thông minh, hiếu học, có lòng nhân nghĩa. Một lần chàng Từ Thức đi chơi hội hoa mẫu đơn gặp cô gái đang bị nhà chùa phạt vạ vì đã vô ý làm gãy cành hoa mẫu đơn. Chàng Từ Thức xin cởi áo gấm chuộc lỗi cho nàng, mọi người khen chàng là người hiền đức. Chàng vốn say mê cảnh đẹp, yêu thơ, không tham vọng chốn quan trường nên từ quan đi du ngoạn sơn thủy. Một hôm đi tới bờ biển, thấy dãy núi kết tựa như đài hoa sen gần cửa Thần Phù, chàng liền chèo thuyền ra núi, bỗng dãy núi nứt ra hiện rõ cửa động. Từ Thức bước vào động, bỗng cửa đóng lại. Ở đây chàng được kết duyên cùng nàng Giáng Hương, cô gái mà Từ Thức giúp đỡ trong ngày hội cảnh Chùa Tiên.

Sống ở cảnh tiên nhưng chàng khôn nguôi nhớ về trần thế, quê hương. Một năm sau, chàng nói với Giáng Hương rằng: “Tôi đi xa nhà đã lâu, lắm lúc nhớ quê cũ, muốn về thăm một chút”. Giáng Hương khuyên rằng: “Thiếp không phải vì tình lưu luyến hẹp hòi mà ngăn trở ý định của chàng, chỉ vì ở trần gian tháng ngày ngắn ngủi, sợ chàng có về đến nhà, cũng không thấy còn như trước nữa”. Sau đó, nàng sai người lấy một cỗ xe để tiễn đưa Từ Thức. Giáng Hương viết một phong thư dán kín đưa cho chồng, dặn đến nhà hãy mở ra xem. Từ Thức tạm biệt Giáng Hương, rồi lên xe, chỉ chớp mắt đã về đến làng cũ. Phong cảnh khác hẳn xưa, chỉ còn hai bên khe núi là vẫn nguyên như trước. Chàng đem họ tên mình hỏi thăm các cụ già trong làng thì có một cụ trả lời: “Hồi nhỏ, tôi cũng có nghe nói hình như cụ tổ bốn đời nhà tôi họ tên cũng như thế, nhưng lạc vào hang núi cách đây đã ngót hai trăm năm rồi”. Từ Thức buồn rầu, muốn lại ngồi lên xe tiên thì xe đã hóa thành chim loan bay đi mất rồi. Mở bức thư của Giáng Hương ra xem, chàng thấy có dòng chữ: “Ở nơi tiên cảnh, cùng nhau kết bạn, nay duyên xưa đã hết, không còn mong hội ngộ”. Chàng Từ Thức nhớ thương mối tình chốn tiên cảnh, đau lòng, rồi khoác áo lông, đội nón, một mình đi vào núi Hoành Sơn, không thấy trở về nữa.

Động Từ Thức dài khoảng 200 m, rộng hàng nghìn m2, vòm hang chỗ cao nhất chừng 40 m. Khung cảnh bên trong và xung quanh động vẫn còn giữ được nét hoang sơ và thơ mộng. Động nằm trên sườn một ngọn núi đá nhỏ, xung quanh là cánh đồng lúa xanh ngút ngàn.

Ngay cửa động có khắc hai bài thơ chữ Hán của nhà bác học Lê Quý Đôn và chúa Trịnh Sâm ca ngợi vẻ đẹp thần tiên của động.

Bên trong động Từ Thức được chia làm 3 cung: Cung 1 là cảnh Từ Thức gặp tiên và lấy vợ tiên. Cung 2 là cảnh Từ Thức sống ở cõi tiên và ước mơ về cuộc sống ấm no hạnh phúc của nhân gian. Cung 3 là cảnh Từ Thức trở về hạ giới.

Vào sâu bên trong, chúng ta sẽ được chiêm ngưỡng những không gian khác nhau của động. Mỗi không gian đều gắn liền với một mảnh truyền thuyết về chàng Từ Thức gặp tiên tạo nên một thiên tình sử lãng mạn, đầy tính nhân văn. Đó là bàn cờ tiên, thư phòng, buồng tắm cô tiên, dàn nhạc cụ hay dòng sữa mẹ; là “đường lên trời” hay lối “xuống âm phủ”; là mối nhân duyên gặp gỡ hay câu chuyện chia ly, từ biệt.

Nơi hang động kỳ thú này cón có nhiều tảng đá với hình thù như những linh vật như rùa, cóc, voi,… Nhiều nhũ đá lại tựa như những bông hoa mẫu đơn, bông hoa quỳnh. Trong đó, hoa mẫu đơn nhiều hơn vì trong truyền thuyết đây cũng là loài hoa làm nên câu chuyện chàng Từ Thức gặp tiên.

Khắp trong lòng động là những thạch nhũ muôn hình vạn trạng, long lanh sắc màu gợi lên những hình ảnh về cuộc sống chốn thần tiên. Cảnh động huyền ảo vừa phảng phất ý vị của chốn bồng lai tiên cảnh, vừa thấm đẫm cái tình của mối nhân duyên thơ mộng. Có lẽ động Từ Thức là một trong số rất ít những chứng tích còn lại về cõi thần tiên trên nhân thế.

Câu chuyện tình duyên thắm nồng và dang dở giữa chàng Từ Thức và nàng Giáng Hương là một huyền thoại nhưng được gắn với cảnh động Từ Thức đã tôn thêm tính hiện thực. Tiên cảnh và trần thế, hư và thực đan xen trong câu chuyện huyền thoại, do đó danh thắng động Từ Thức được xem là “Danh sơn đệ nhất động” ở trời Nam.

Động Từ Thức không chỉ nổi tiếng với câu chuyện Từ Thức gặp tiên mà còn được biết đến là chốn cầu tự linh thiêng bậc nhất miền Trung. Đi vào tận cùng lòng động chính là cung cô cậu. Không biết có phép màu nhiệm nào mà nhân dân địa phương và du khách thập phương lần lượt về đây để cầu có quý tử, đều toại nguyện và lan truyền để du khách về ngày một đông hơn, nhất là những cặp vợ chồng hiếm muộn.

Ngoài ra, động Từ Thức cũng là một di tích lịch sử. Đây là nơi tạm trú của quân và dân trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và những năm Mỹ chống phá miền Bắc.

Năm 1992, Động Từ Thức đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử văn hóa – danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia.

Hiện nay đường vào hang động được đầu tư kinh phí xây dựng khang trang,  khuôn viên, cảnh quan rộng rãi. Trong động trang trí đèn LED, cầu bắc qua ao bèo,… Du khách đến tham quan đều được hướng dẫn rửa thay sát khuẩn, đảm bảo an toàn trong phòng chống dịch bệnh.

Đến thăm động Từ Thức, du khách sẽ được đắm chìm trong một không gian thơ mộng, như lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh. Ở đây thiên nhiên, tâm linh, truyền thuyết và lịch sử như đã hòa làm một. Truyền thuyết Từ Thức gặp tiên và cảnh sắc kỳ thú bên trong động đã tạo nên sức hấp dẫn riêng cho vùng quê Nga Sơn và làm phong phú thêm điểm đến cho du lịch xứ Thanh.

Một số hình ảnh đẹp tại động Từ Thức:

Minh Hiền