Đầu tư cao tốc Quy Nhơn - Pleiku theo PPP gặp khó khăn gì?

Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, một trong những công trình giao thông quan trọng kết nối khu vực Tây Nguyên với duyên hải Nam Trung Bộ, đang gặp phải thách thức lớn trong việc triển khai theo phương thức đối tác công - tư (PPP). Bộ Giao thông vận tải đã đề xuất chuyển sang đầu tư công thay vì tiếp tục theo phương thức PPP do những khó khăn về tài chính và hiệu quả kinh tế.

Tuyến cao tốc này được dự kiến dài khoảng 123 km, trong đó khoảng 37 km đi qua tỉnh Bình Định và gần 86 km qua tỉnh Gia Lai. Mặc dù có tầm quan trọng chiến lược, dự án vẫn gặp phải những vấn đề lớn trong việc huy động nguồn vốn.

Được đánh giá là tuyến cao tốc có mức đầu tư khá cao, tổng chi phí ước tính lên tới 36.594 tỷ đồng. Trong đó, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) chiếm một phần lớn, lên tới khoảng 3.700 tỷ đồng. Các công trình hạ tầng phức tạp như cầu và hầm, đặc biệt là hai hầm An Khê và Mang Yang, cũng khiến suất vốn đầu tư cao hơn so với các dự án cao tốc khác. Việc xây dựng các công trình này đòi hỏi chi phí đặc biệt lớn, đặc biệt là trong điều kiện địa hình khó khăn.

Để thực hiện dự án theo hình thức PPP, cần có sự tham gia vốn nhà nước, nhưng theo các tính toán tài chính, phương án này không đạt hiệu quả. Bộ Giao thông vận tải cho rằng mức vốn hỗ trợ từ Nhà nước cho dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku có thể chiếm tới 75-85% tổng mức đầu tư, một tỷ lệ quá cao nếu xét về mặt hiệu quả tài chính. Điều này khiến việc huy động nguồn vốn xã hội hóa gặp khó khăn, không phù hợp với mục tiêu chính là giảm gánh nặng ngân sách nhà nước.

Bộ Giao thông vận tải đề xuất sử dụng vốn đầu tư công làm cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Trước thực tế đó, Bộ Giao thông vận tải đã đưa ra đề xuất chuyển sang phương thức đầu tư công cho dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku. Với sự tham gia của ngân sách trung ương và địa phương, phương án này giúp giảm bớt gánh nặng cho ngân sách quốc gia, đồng thời đảm bảo tính khả thi của dự án.

Theo Bộ Giao thông vận tải, mặc dù các tỉnh Gia Lai và Bình Định đã đề xuất đóng góp vốn cho dự án, nhưng ngân sách các địa phương này không đủ khả năng để cân đối. Vì vậy, Bộ Giao thông vận tải khuyến nghị các địa phương xem xét lại và tham gia một phần vào việc đầu tư, theo hướng phù hợp với quy định của Luật Ngân sách Nhà nước mới.

Bộ Giao thông vận tải cũng xác nhận rằng trong giai đoạn từ 2026 đến 2030, có nhiều dự án hạ tầng giao thông quan trọng cần được triển khai, như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, hoặc đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Điều này sẽ tạo áp lực lên ngân sách trung ương và yêu cầu các địa phương phải chủ động hơn trong việc đóng góp nguồn lực.

Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku không chỉ có ý nghĩa trong việc phát triển kinh tế địa phương mà còn góp phần nâng cao năng lực vận tải, rút ngắn khoảng cách giữa vùng Tây Nguyên và duyên hải Nam Trung Bộ. Đặc biệt, tuyến đường này sẽ kết nối Gia Lai với các khu vực kinh tế trọng điểm như Bình Định, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho cả khu vực.

Với mục tiêu giảm tải cho quốc lộ 19 hiện hữu, cao tốc Quy Nhơn - Pleiku sẽ là tuyến đường chiến lược, có tốc độ cao, an toàn, và khả năng vận chuyển lớn. Nhu cầu vận tải trên hành lang này ước tính vào năm 2030 sẽ đạt khoảng 13.000-15.000 xe/ngày đêm, trong khi quốc lộ 19 chỉ có thể đáp ứng từ 11.000-12.800 xe/ngày đêm.

Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku sẽ bao gồm các công trình đặc biệt như hai hầm dài và khó thi công. Hầm An Khê dài khoảng 2 km và hầm Mang Yang dài khoảng 3 km, là hai công trình quan trọng nhất trong dự án. Các hầm này sẽ có chi phí đầu tư lớn, đặc biệt là chi phí xây dựng cầu dẫn trước mỗi hầm. Tổng chiều dài các cầu dẫn này khoảng 8 km, với chi phí dự tính khoảng 6.200 tỷ đồng. Việc thi công các hầm này đòi hỏi công nghệ hiện đại và sự tính toán tỉ mỉ để đảm bảo an toàn trong quá trình xây dựng và vận hành.

Ngoài ra, việc chuyển sang đầu tư công cũng tạo ra cơ hội để Nhà nước có thể kiểm soát trực tiếp chất lượng thi công và tiến độ thực hiện, đồng thời đảm bảo rằng các công trình hạ tầng được triển khai đúng kế hoạch, phục vụ hiệu quả cho người dân và phát triển kinh tế vùng.

Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển hạ tầng giao thông của Việt Nam, đặc biệt là trong việc kết nối các khu vực miền Trung và Tây Nguyên. Mặc dù phương thức đầu tư PPP không khả thi trong trường hợp này, việc chuyển sang đầu tư công là giải pháp hợp lý để đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Tuy nhiên, việc cân đối nguồn lực giữa ngân sách Trung ương và các địa phương sẽ là yếu tố quyết định sự thành công của dự án này trong tương lai.