Các ngành công nghiệp Việt Nam “sản xuất thông minh” trong nền kinh tế hậu đại dịch

Diễn đàn “Cách tân công nghiệp - Industry Innovation Forum 2022” do Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM chủ trì tổ chức, giao cho Vườn ươm doanh nghiệp Công nghệ cao (SHTP.IC), Công ty Xúc tiến Đầu tư và Hỗ trợ Doanh nghiệp IBP phối hợp thực hiện, với sự tham gia của Ban Tổ chức Diễn đàn CEO Việt Nam, Hội doanh nhân trẻ TP.HCM (YBA) và sự đồng hành của những tập đoàn lớn như Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải (THACO) và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hòa Bình (HBIC) thuộc Tập đoàn Xây dựng Hoà Bình.

Được tổ chức trong khuôn khổ kỷ niệm 20 năm thành lập Khu Công nghệ cao TP.HCM, diễn đàn Cách tân công nghiệp 2022 hướng tới việc xây dựng một sự kiện thường niên, một cuộc gặp gỡ và trao đổi chuyên nghiệp, chính thức dành cho các nhà hoạt động công nghệ, các công ty công nghệ, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước để bàn về những xu hướng, những giải pháp thúc đẩy cách tân công nghiệp tại Việt Nam, giúp nâng cao năng suất lao động, tối ưu hóa chi phí vận hành và hiệu năng sử dụng nguồn lực của doanh nghiệp.

PGS. TS. Nguyễn Anh Thi, Trưởng ban Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP.HCM phát biểu tại sự kiện: “Thực tế cho thấy, chúng ta không thể có nền kinh tế độc lập tự chủ, nếu không có nền công nghiệp độc lập tự chủ dựa trên các tập đoàn công nghiệp mạnh [...] Chúng ta có thể nhập khẩu công nghệ nhưng không thể nhập khẩu đổi mới sáng tạo. Đổi mới sáng tạo phải diễn ra tại chỗ, dựa trên những con người đam mê và khát vọng. Diễn đàn ngày hôm nay sẽ là nơi cộng đồng doanh nghiệp gặp gỡ, kết nối, cũng như đề xuất những cơ chế, chính sách công nghiệp cụ thể phù hợp và khả thi cho Việt Nam”.

Bà Trương Lý Hoàng Phi, Chủ tịch HĐQT & CEO IBP, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM cho biết: “Với sự tham dự của gần 600 đại diện không chỉ từ các công ty, tập đoàn sản xuất, mà còn cả các quỹ đầu tư và các công ty cung cấp các giải pháp công nghệ, tôi thấy đây không chỉ đơn giản là một diễn đàn của những người trong lĩnh vực mà còn là một hệ sinh thái của những người có thể hỗ trợ cho ngành công nghiệp sản xuất phát triển bền vững trong tương lai.”

Bà Phi cũng cho biết, khảo sát từ các công ty tư vấn lớn, tại thị trường châu Âu và nhiều quốc gia khác, có đến 90% các doanh nghiệp đã ý thức và có kế hoạch quá quá trinh số hóa trong sản xuất để chuyển đổi mô hình kinh doanh, nắm bắt cơ hội kinh doanh mới. Liệu doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam đang ở đâu trong tiến trình này? Chúng ta có đang đi muộn hay không, và đâu là bước khởi đầu để giải quyết bài toán phức tạp vốn nhiều ẩn số? Rõ ràng, sự đổi mới ở các ngành là cần thiết và các ngành công nghiệp không thể ở ngoài xu hướng đó. Đó là động thực thôi thúc cho việc ra đời của Industry Innovation Forum 2022. 

Chiến lược từ các tập đoàn công nghiệp tiên phong

Việc “cách tân công nghiệp” hay gia tăng hàm lượng khoa học công nghệ trong sản xuất, kinh doanh đã luôn được các doanh nghiệp chú trọng trong suốt những năm qua. Khi đại dịch Covid-19 bùng phát, vấn đề này lại càng được chú trọng, các doanh nghiệp đều đứng trước câu hỏi “chuyển đổi số hay là chết”. “Cách tân”, “chuyển đổi” trở thành yêu cầu tất yếu của thời đại.

Ông Phạm Văn Tài, Tổng Giám đốc Tập đoàn THACO phát biểu: “25 năm trước đây, ông Trần Bá Dương khởi nghiệp chỉ là một xưởng sửa chữa xe nhỏ ở Biên Hòa. Nhưng ngày nay THACO có chiến lược trở thành tập đoàn công nghiệp đa ngành hàng đầu khu vực ASEAN, là một con sếu đầu đàn để hỗ trợ và cuốn hút các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước đi theo để làm đối trọng các tập đoàn nước ngoài trong quá trình phát triển của quốc gia [...] Quan điểm của chúng tôi là áp dụng công nghệ phải phù hợp với quy mô, trình độ và xu thế của thời đại và áp dụng chuyển đối số với lộ trình phù hợp với thực tiễn sản xuất kinh doanh để đáp ứng yêu cầu trải nghiệm của khách hàng.”

Chia sẻ kinh nghiệm trong quá trình đổi mới sáng tạo của tập đoàn, ông Tài cho biết, hệ thống quy định, quy trình phải được cải tiến thường xuyên để phù hợp với sự chuyển đổi về công nghệ và quản trị; hạ tầng công nghệ thông tin phải được quy hoạch bài bản, có lộ trình đầu tư phù hợp với nhu cầu chuyển đổi số; và nguồn nhân lực thực hiện chuyển đổi số phải có năng lực số và năng lực quản trị, được đào tạo bài bản và trang bị các kiến thức về số hóa và khả năng ứng dụng chuyển đổi số trong sản xuất kinh doanh. 

Ông Lê Viết Hải, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình, Chủ tịch HĐTV Trung tâm ĐMST Hòa Bình cũng cho biết: “Các doanh nghiệp lớn tuy có sự phát triển nhưng trong môi trường kinh doanh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, yêu cầu thị trường ngày một đa dạng – doanh nghiệp khó duy trì kết quả kinh doanh khả quan nếu không có sự đổi mới, ứng dụng kịp thời khoa học công nghệ vào sản xuất kinh doanh. Đối diện với những khó khăn chung, Hòa Bình đang tìm kiếm nguồn ‘gen’ mới cho sự phát triển tiếp theo, vươn ra thị trường thế giới duy trì năng lực cạnh tranh bền vững.”

Với mục tiêu này, ông Hải tuyên bố tại diễn đàn rằng, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hòa Bình – HBIC tại khu Công nghệ cao TP.HCM sẽ trở thành “Trung tâm Đổi mới sáng tạo mở”, chuyển dịch từ mô hình R&D – Research and Development – nghiên cứu và phát triển truyền thống sang mô hình C&D – Connect and Development – Kết nối và phát triển.

Diễn đàn cách tân công nghiệp cũng thể hiện một phần tầm nhìn kết nối và phát triển của Hòa Bình, đặc biệt là trong chủ đề lớn “Smart Manufacturing”. Gần 600 đại diện doanh nghiệp đã đăng ký tham dự diễn đàn đã mang đến nhiều ý tưởng và góc nhìn về quá trình số hoá, ứng dụng công nghệ vào các ngành công nghiệp.

Tại sự kiện, ông Mai Hữu Tín - Chủ tịch HĐQT CTCP Đầu tư U&I đề xuất Chính phủ không nên tự mình đầu tư toàn bộ cho cơ sở hạ tầng nhà máy thông minh vì sẽ thiếu tính linh hoạt và giảm hiệu quả của doanh nghiệp mà cần có cơ chế hỗ trợ cho các tập đoàn kinh tế lớn hợp tác với các đối tác có kinh nghiệm toàn cầu để xây dựng và vận hành các trung tâm nghiên cứu, triển khai công nghệ. Ông cũng cho rằng, cần thêm các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp chuyển đổi sang sản xuất thông minh với các bộ tiêu chí được cập nhật theo chuẩn quốc tế. 

Ông kỳ vọng Việt Nam sẽ không chỉ có thêm nhiều doanh nghiệp thành Công như THACO mà có cả những doanh nghiệp có thể làm được như Geely của Trung Quốc khi mua lại hãng xe Thụy Điển Volvo và Tata của Ấn Độ từng sở hữu thương hiệu xe hơi hạng sang của Anh Jaguar-Land Rover.

Ông Tín chia sẻ thêm về Đường cong cười (Smiling curve) đưa ra bởi Stan Shih có lịch sử hơn 30 năm. Theo đó, mô hình này đánh giá rằng, sản xuất vốn tạo ra giá trị gia tăng thấp nhất so với các công đoạn khác khi muốn đưa bất cứ sản phẩm nào ra thị trường. “Tập trung vào sản xuất là chúng ta chỉ phát triển vào cơ bắp, chúng ta hãy nghĩ đến việc phát triển bộ óc của mình thì mới có cơ may so kè được với thế giới phát triển còn lại [...] Nếu chúng ta bỏ mặc khâu tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn khác, thì dù có thông minh mấy chúng ta vẫn thua”, ông Tín khẳng định.  

 “Bài toán” đầu tư công nghệ cao trong sản xuất còn những “ẩn số” nào?

Cũng tại sự kiện, trong phiên thảo luận “Bài toán” đầu tư công nghệ cao trong sản xuất còn những “ẩn số” nào?, các lãnh đạo các Tập đoàn PNJ, SonKim Group, Adidas và Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân đã chia sẻ những bài học “xương máu” trong quá trình đổi mới sáng tạo, kiểm chứng và đầu tư công nghệ nhằm đạt lợi thế dẫn đầu trên đấu trường trong nước và quốc tế. Đặc biệt, các tập đoàn thống nhất về nhu cầu nâng cao chất lượng nhân sự để có thể đáp ứng được yêu cầu vận hành hoạt động sản xuất thông minh và cách tân các ngành công nghiệp. 

Theo các vị diễn giả, việc đầu tư công nghệ cao trong sản xuất là một bài toán khó song không phải không có những giải pháp hữu hiệu. Trước nhất, việc hiểu đúng và đầy đủ về các hình thái của “sản xuất thông minh” và năng lực hiện tại của doanh nghiệp khi so sánh với mức độ phát triển của lĩnh vực này trên thế giới là rất quan trọng.  

TS. Trần Viết Huân - Chủ tịch CIO Vietnam, CTO SonKim Group chia sẻ: “Tôi nghĩ đa phần các doanh nghiệp sản xuất đang ở mức chúng ta biết được chuyện gì đang xảy ra, nhưng chưa biết được đầy đủ toàn bộ câu chuyện xảy ra cho nhà máy của mình, hay chúng ta không thể biết được cực bộ từng phần cho bức tranh chung tổng thể những gì đang xảy ra. Đó là lí do vì sao tôi nói chúng ta chưa đạt được sản xuất thông minh.”

Đồng tình với ông Huân, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc điều hành Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân, chia sẻ bài học về năng lực của các tập đoàn lớn toàn cầu như Samsung khi có thể kết nối 60,000 nhà máy “không người” trên toàn thế giới và dùng Big Data, AI để phân tích nhu cầu, diễn biến trên thị trường toàn cầu và dự đoán xu hướng của thị trường cũng như tối ưu được tất cả nguồn lực đầu tư và sản xuất của mình. 

Ông Bùi Tiến Dũng - Trưởng phòng cao cấp bộ phận phát triển công nghệ Tập đoàn Adidas, Đồng sáng lập BenKon cho rằng, có thể chia nhỏ “sản xuất thông minh” thành những chủ đề nhỏ hơn, ví dụ như năng lượng, rô bốt, số hóa, … để tạo thành một chuỗi. Ông cũng cho biết, thực tế Smart Manufacturing của cả Adidas và Nike đều thất bại vì không gặp được thị trường. 

“Cái họ đang tạo ra là một văn hóa thông minh, văn hóa cải tiến. Mục tiêu đặt ra của các nhà máy Adidas là tinh thần Kaizen, mỗi một người công nhân sẽ có Kaizen trong 1 năm, nếu tưởng tượng có hơn 10.000 người đang làm việc cho Adidas thì sẽ có 10.000 ý tưởng, chỉ cần 2 hay 3 cái trong đó tạo ra một cái gì đó vượt bậc là đã thành công lắm rồi. Tôi cho rằng, không có một định nghĩa Smart Manufacturing đúng nghĩa, có lúc có người người, có lúc không người, có lúc tự động hóa, có lúc số hóa”, ông Dũng nhận định.

Ông Lê Trí Thông, Phó Chủ tịch HĐQT & CEO PNJ, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM nhấn mạnh thêm yếu tố phải có được triết lý phía sau của việc áp dụng “Smart Manufacturing”  nhằm giải quyết vấn đề của tập đoàn như thế nào và đặt ra chiến lược hiệu quả hơn ra sao. “Mỗi loại triết lý đó là một loạt tập hợp của các công nghệ khác nhau. Tôi nghĩ câu chuyện Smart Manufacturing phải bao gồm câu chuyện “thông” và “minh”, mà thông thường “thông” thì đi mua công nghệ về, còn “minh” thì phải tư duy, và “minh” đó phải gắn với chiến lược công ty, không gắn với công nghệ”.

Ẩn số quan trọng để các doanh nghiệp có thể triển khai sản xuất thông minh là bài toán hiểu khách hàng, hiểu về nhà cung cấp và sau đó tìm ra cái “minh” của sản xuất. Ông Thông cho rằng: “Smart Manufacturing” phải đi theo chiến lược chung, phải giải các bài toán liên quan đến thị trường trước. Khi có đủ thị trường thì có thể giải quyết các vấn đề tại nhà máy như về sản xuất sản lượng lớn hay sản xuất theo yêu cầu đặc thù. “Tất cả điều đó phải được giải từ thị trường và đó là lí do chúng tôi có thể nhảy vào và gắn ngay những công nghệ mới, những công nghệ khiến chúng tôi thông suốt. Để tìm ra cái “minh” sâu hơn, chúng tôi phải tiếp tục giải câu chuyện của những phân khúc khác.”

Kết luận phiên thảo luận, bà Trương Lý Hoàng Phi chia sẻ: “Dù chúng ta có nhiều giải pháp thông minh về mặt công nghệ, tài chính, nhưng nếu con người không thể kiểm soát và có chiến lược cho nó  thì bài toán đó cũng không thể giải được. Nếu trong bài toán có nhiều biến số thì biến số dễ giải nhất là từ chính bản thân của những người lãnh đạo trong các doanh nghiệp, bắt đầu thay đổi từ tư duy của chính mình và từ đó tác động đến những người khác và làm cho những ẩn số khác trở nên tươi sáng hơn.”

Cũng tại sự kiện, nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong các ngành công nghiệp một cách dài hạn và có chiều sâu, Ban Quản lý Khu Công nghệ cao cùng với Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM YBA đã ký kết để thực hiện các hoạt động đầu tiên trong chiến lược thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong các ngành Công nghiệp tại Việt Nam. Cùng với sự tham gia của các thành viên nòng cốt ban đầu của Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM YBA, chương trình mong muốn thúc đẩy các liên minh với các Hiệp hội khác hỗ trợ cho quá trình đổi mới công nghệ cùng các hoạt động chuyên môn sâu trong lĩnh vực ĐMST tại Việt Nam .

P.V