Bộ trưởng Công Thương giải trình việc lãng phí điện năng lượng tái tạo

Phát triển năng lượng tái tạo và vấn đề điện nhập khẩu điện đang là hai vấn đề quan trọng trong lĩnh vực năng lượng của Việt Nam. Theo Bộ trưởng Công Thương, Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của điện gió và điện mặt trời trong những năm gần đây nhờ vào cơ chế và chính sách khuyến khích của nhà nước. Tiềm năng phát triển điện gió và điện mặt trời tại Việt Nam được đánh giá là lớn. Tuy nhiên, có một nghịch lý là các vùng có tiềm năng nắng và gió lại có phụ tải điện thấp, dẫn đến việc phải đầu tư lớn cho hệ thống truyền tải và lưu trữ điện. Để đảm bảo hệ thống điện luôn ổn định và hiệu quả, Bộ trưởng Công Thương nhấn mạnh việc cần có một nguồn điện nền ổn định để bù đắp khi không có điều kiện sử dụng điện tái tạo.

Ngoài điện gió và điện mặt trời, điện than, điện dầu, điện khí sinh khối và thủy điện cũng được coi là các nguồn điện nền tại Việt Nam, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên. Mặc dù có giá thành cao hơn và gây ra lượng phát thải carbon lớn hơn, nhưng trong tương lai gần, chưa có nguồn và giải pháp thay thế khác, vì vậy các nguồn điện truyền thống vẫn được duy trì để đảm bảo an toàn hệ thống điện.

Về cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, cơ sở pháp lý dựa trên Luật Điện lực, Luật Giá và các nghị định của Chính phủ. Bộ Công Thương đã xây dựng khung giá dựa trên số liệu thống kê từ các nhà máy điện mặt trời và điện gió, so sánh với số liệu của cơ quan năng lượng quốc tế và đồng thời thực hiện quy trình lấy ý kiến của Bộ Tài chính, Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp và Hội đồng tư vấn để định giá năng lượng tái tạo. Bộ trưởng Công Thương cho rằng cơ chế giá hiện tại cho các dự án năng lượng tái tạo là phù hợp với giá thế giới và thực tiễn kinh tế-xã hội trong nước.

Tuy nhiên, đối với những dự án điện gió và điện mặt trời không đủ điều kiện tham gia giá FiT (Feed-in Tariff), Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết không thể phủ nhận sự lãng phí khi hàng chục dự án đã được đầu tư mà chưa được khai thác và sử dụng. Việc này xảy ra chủ yếu do các chủ đầu tư đã vội vàng xác định mà bỏ qua hoặc vi phạm các quy định pháp luật và chính sách giá FiT đã hết hiệu lực. Bộ trưởng cũng nhấn mạnh rằng việc xử lý vấn đề này cần thông qua đàm phán để chia sẻ lợi ích giữa nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Hiện nay, đã có 85 nhà máy ký hợp đồng mua bán điện nhưng không đủ điều kiện giá FiT, với tổng công suất là 4736 MW. Đến ngày 31/5, đã có 59 nhà máy với công suất 3.389 MW, chiếm 71,6% số dự án đã nộp hồ sơ tới Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Trong số đó, có 50 dự án đang được đề xuất giá tạm thời bằng 50% khung giá để hoàn thiện các thủ tục. Tuy nhiên, vẫn còn 26 nhà máy với công suất là 1346 MW, chiếm 28,4% số dự án chưa gửi hồ sơ tới EVN.

Với tình hình nhập khẩu điện, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết chủ trương mua bán điện của Việt Nam từ nước ngoài đã được quy định trong Luật Điện lực và các nghị định liên quan. Việc nhập khẩu điện là một chiến lược dựa trên mối quan hệ chính trị và an ninh của Việt Nam đối với các nước láng giềng nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia trong mọi tình huống và được xác định trong Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia. Từ năm 2015, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu năng lượng tịnh, nhập than và nhập dầu để sản xuất điện, và trong tương lai sẽ nhập khí LNG. Việc nhập khẩu điện đã được thực hiện từ nhiều năm trước, bắt đầu với Trung Quốc từ năm 2010 và với Lào từ năm 2016. Việc nhập khẩu điện từ Lào không chỉ mang tính kinh tế mà còn mang tính chính trị, ngoại giao, và đảm bảo mục tiêu quốc phòng, an ninh của đất nước.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng nhấn mạnh rằng hệ thống truyền tải điện từ các nhà máy điện trong nước ra biên giới chưa đồng bộ và thuận lợi như hệ thống điện của các nước láng giềng. Việc nhập khẩu điện, kết nối lưới điện và trao đổi điện năng giữa các nước trong khu vực là cần thiết nhằm đa dạng hóa loại hình nguồn điện, đặc biệt là điện nền, để trong tương lai có thể khai thác và phát triển năng lượng tái tạo trong khi chưa có nguồn điện nền khác để thay thế. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định rằng việc này sẽ góp phần vào bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và đảm bảo an ninh điện lực trong tương lai.

Cuối cùng, Bộ Công Thương đề nghị Quốc hội và Chính phủ sớm xây dựng chủ trương và cơ chế tháo gỡ các rào cản pháp lý, thủ tục để có cơ sở chỉ đạo giải quyết triệt để vấn đề trên, tránh lãng phí nguồn lực và đảm bảo sự hài hòa trong lợi ích của các tổ chức, cá nhân và xã hội. Việc tháo gỡ các khó khăn này sẽ giúp tăng cường phát triển năng lượng tái tạo và giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn điện truyền thống. Đồng thời, việc xây dựng hệ thống truyền tải điện và kết nối lưới điện với các nước láng giềng cũng là một bước quan trọng để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về điện năng trong tương lai.

Bình Phương