Thứ năm 03/07/2025 15:53
Hotline: 024.355.63.010
Thời cuộc

Thông điệp thời chiến, hiến kế thời bình

12/10/2020 00:00
Việt Nam phải làm gì với đại dịch Covid-19? Nếu tham gia vào một trận bóng đá mà không biết khi nào trọng tài thổi còi kết thúc trận đấu, các huấn luyện viên và cầu thủ sẽ làm gì? Phải dốc toàn lực chiến đấu hết sức? Thắng lợi sẽ đến nếu trận đấu kết

Thông điệp thời chiến, hiến kế thời bình

Ảnh minh họa

Một tóm lược hữu ích trên tờ The Economist từ nghiên cứu mới đây của Weder di Mauro, tác giả quyển sách kinh tế học thời khủng hoảng dịch bệnh, “mọi thứ thay đổi quá nhanh, suy nghĩ cũng phải thế”, có thể là lời giải đầu tiên cho câu hỏi trên.

Phải quyết liệt từ các cấp và nhanh chóng thay đổi não trạng

Không thể phủ nhận ngay từ đầu Chính phủ đã phản ứng nhanh và chính xác theo kiểu tình huống bên miệng hố chiến tranh với Covid-19. Dù vậy những ngày gần đây các ca nhiễm bệnh có xu hướng ngày càng tăng lên đáng ngại và khó kiểm soát.

Một vài hình ảnh các quán nhậu dưới 20 người xuất hiện trên một số trang báo để né lệnh cấm của Chính phủ trông thật phản cảm. Đáng lý khi xuất hiện những hình ảnh này, chính quyền phải có phản ứng chế tài ngay lập tức. Chỉ cần 1 trong số hàng ngàn quán nhậu ở cả nước như trên trở thành ổ dịch, mọi thành quả bấy lâu sẽ tan biến.

Phong tỏa sân bay, bến cảng, các đường mòn lối mở dọc biên giới cần phải được thực hiện quyết liệt và toàn diện hơn nữa; cần phải đặt tội danh mức hình sự đối với những ai vi phạm cách ly và giữ khoảng cách xã hội cho dù là các hàng quán dưới 20 người.

Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có lệnh phong tỏa thành công vào giai đoạn đầu của đại dịch, nhưng nay xem ra đã bắt đầu thua xa nhiều nước. Phải chăng đã bắt đầu xuất hiện tư tưởng chủ quan khi chúng ta tự hào có ca nhiễm thấp nhất so với các nước và cuộc chiến chống dịch đang đến hồi kết?

Covid-19 là một cuộc khủng hoảng sức khỏe-kinh tế chưa từng tồn tại trong trí nhớ con người. Chúng tấn công trực diện vào hệ thần kinh con người, làm tê liệt mọi hoạt động kinh tế-xã hội. Phải sử dụng công cụ chính sách nào? Các lý thuyết kinh tế tiền tệ và kinh nghiệm quá khứ hầu như không có giá trị nhiều để chống lại con virus corona, thậm chí còn không tác dụng. Đây là bài học thứ hai mà các nhà hoạch định chính sách Việt Nam cần tham khảo.

Chỉ cách đây vài tuần, các nhà kinh tế hầu như mặc định chức năng của ngân hàng trung ương là “người cho vay cuối cùng”. Nhưng nay mọi thứ đã đảo chiều, chức năng của ngân hàng trung ương giờ đây lại trở thành “người mua cuối cùng”.

Chẳng hạn, với phương châm thà làm gì đó còn hơn để nền kinh tế rơi tự do, Ngân hàng trung ương Mỹ (Fed) liên tục đưa ra các chính sách bơm tiền không giới hạn mua vào mọi loại trái phiếu, cho dù thừa biết rằng chúng không thể làm cho các cửa hàng và hãng xưởng mở cửa và các hoạt động kinh tế trở lại bình thường.

Đối với chính sách tài khóa, virus corona đã khiến cho vấn đề thâm hụt ngân sách quốc gia bây giờ không còn nằm ở mức trần nợ công và bội chi ngân sách bao nhiêu % GDP, mà là phải tăng bao nhiêu và bao nhiêu nữa thì đủ.

Các gói tài khóa tiền tệ lên đến hàng ngàn tỷ USD của các quốc gia hiện nay, chính xác phải đặt tên là lọ thuốc tiêm kinh tế ngủ đông, để chờ đến khi virus corona bị khống chế, lúc đó mới tính đến chuyện các hoạt động kinh tế trở lại bình thường.

Đừng tự lấy đá ghè chân mình

Việc Bộ Công Thương đề xuất tạm ngừng xuất khẩu gạo để đặt vấn đề an ninh lương thực lên trên hết cần được nhìn nhận dưới lăng kính hai bài học này. Trước hết, trong bối cảnh mà mọi thứ diễn biến quá nhanh, các dữ liệu đầu vào có thể thay đổi liên tục, quyết định cần phải đưa ra ngay lập tức là điều đáng ghi nhận về đề xuất ưu tiên hàng đầu cho an ninh lương thực quốc gia (tạm thời chưa bàn đến khả năng và trình độ nắm bắt dữ liệu của Bộ Công Thương).

Để tránh cho người nông dân bị thiệt hại, Chính phủ hoàn toàn có thể dùng nguồn lực công để thanh toán theo giá thị trường cho các lô hàng gạo xuất khẩu.

Chẳng những đối với lúa gạo, trong thời chiến, vai trò của Chính phủ lúc này phải thể hiện mình là “người mua cuối cùng” đối với một số mặt hàng chiến lược quốc gia.

Chẳng hạn, trong lúc mà giá cả hàng hóa thế giới như giá xăng dầu xuống thấp đến mức kỷ lục 20 USD/thùng, tại sao không thể đặt vấn đề Chính phủ nên và phải hỗ trợ cho các tập đoàn kinh tế nhà nước mua vào tích trữ?

Hay việc Chính phủ đặt vấn đề chỉ định khu vực kinh tế nhà nước tham gia vào các dự án cao tốc Bắc Nam lúc này là hoàn toàn phù hợp với thực tế mới phát sinh. Vào lúc này mà lấy trần nợ công, bội chi ngân sách ra để đánh đố nhau nữa chính là tự lấy đá ghè chân mình.

Hoặc nếu nói rằng thị trường lúa gạo, xăng dầu đã được thị trường hóa nên Nhà nước không cần can thiệp thì có thể bàn vào lúc khác. Cuộc chiến có thể trường kỳ tại sao không tích trữ lương nông? Trong khi Thủ tướng phát đi thông điệp thời chiến thì các hiến kế tại sao lại quá giống với thời bình?

Điều tối quan trọng là sự can thiệp của Nhà nước trong lúc này cần được tính toán trên cơ sở cẩn trọng, không mang tính lợi ích nhóm, không vung tay quá trán, còn phải tạo đường thoát sau này khi nền kinh tế bắt đầu vận hành trở lại bình thường. Tuyệt đối không thể để các giải pháp bất bình thường, mang tính ngắn hạn lại trở thành điều “bình thường mới” sau đại dịch.

Đại dịch làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh mạng con người và thành quả kinh tế. Nhưng cho dù chúng có lớn như thế nào cũng chỉ là trong ngắn hạn. Các giải pháp bất thường, nếu trở thành điều bình thường mới sau này, mới chính là nguy cơ dài hạn mọi mặt cho nền kinh tế, hơn cả đại dịch.

GS.TS TRẦN NGỌC THƠ - Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia

Tin bài khác
Chuyên gia Hồ Quốc Tuấn nói gì về

Chuyên gia Hồ Quốc Tuấn nói gì về 'deal' thuế quan đối ứng Mỹ - Việt?

Chuyên gia Hồ Quốc Tuấn cho rằng, việc thỏa thuận được mức thuế đối ứng hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ là 20% là một thành công và kể cả mức 40% cho hàng transshipping cũng rất tích cực.
Bộ Tài chính hướng dẫn quản lý tài chính, tài sản công sau sáp nhập

Bộ Tài chính hướng dẫn quản lý tài chính, tài sản công sau sáp nhập

Bộ Tài chính vừa công bố hướng dẫn xử lý tài chính và tài sản công sau khi sắp xếp theo mô hình hai cấp, đảm bảo đồng bộ, hiệu quả, tránh lãng phí.
Kỳ vọng kết quả cuộc điện đàm của Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump

Kỳ vọng kết quả cuộc điện đàm của Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump

Tối 2/7 (giờ Việt Nam), Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump để trao đổi về quan hệ song phương và đàm phán thương mại, trong đó có nội dung trọng tâm liên quan đến thuế đối ứng giữa hai nước.
Cải cách chính sách PPP trong khoa học – công nghệ: Nhà nước hỗ trợ 70% vốn, chỉ định nhà đầu tư công nghệ

Cải cách chính sách PPP trong khoa học – công nghệ: Nhà nước hỗ trợ 70% vốn, chỉ định nhà đầu tư công nghệ

Điểm nổi bật của Luật PPP sửa đổi và Nghị định ban hành ngày 1/7/2025 mở đường cho đầu tư vào khoa học – công nghệ và chuyển đổi số là phân cấp mạnh, ưu đãi lớn, chỉ định nhà đầu tư có công nghệ chiến lược.
Phân loại 4 nhóm hộ kinh doanh, bỏ thuế khoán từ 2026

Phân loại 4 nhóm hộ kinh doanh, bỏ thuế khoán từ 2026

Từ năm 2026, hộ kinh doanh sẽ bị phân loại theo 4 mức doanh thu, thay thế thuế khoán nhằm tạo sự minh bạch và bình đẳng giữa hộ kinh doanh, doanh nghiệp và người lao động.
Bộ Công Thương kiến nghị hoàn thiện cơ chế hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2025–2030

Bộ Công Thương kiến nghị hoàn thiện cơ chế hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2025–2030

Ngày 30/6/2025, Bộ Công Thương đã ban hành văn bản số 4756/BCT-PC nhằm phối hợp cung cấp thông tin tổng kết Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021–2025. Văn bản là phản hồi Công văn số 2965/BTP-PB&TG ngày 28/5/2025 của Bộ Tư pháp về hướng dẫn công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp.
Trình dự thảo Sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân để Quốc hội xem xét, thông qua vào kỳ họp tháng 10

Trình dự thảo Sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân để Quốc hội xem xét, thông qua vào kỳ họp tháng 10

Bộ Tài chính công bố định hướng sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, với thay đổi về thu nhập chịu thuế, mức giảm trừ gia cảnh, miễn thuế ưu đãi và biểu thuế lũy tiến. Mục tiêu là xây dựng chính sách thuế công bằng, minh bạch, hiện đại, trình Quốc hội kỳ họp tháng 10/2025.
Cam kết từ Bộ Tài chính: Kiểm tra và báo cáo đúng tiến độ, đúng quy định vụ Tập đoàn Sơn Hải trượt thầu

Cam kết từ Bộ Tài chính: Kiểm tra và báo cáo đúng tiến độ, đúng quy định vụ Tập đoàn Sơn Hải trượt thầu

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi khẳng định: “Bộ Tài chính tiếp thu đầy đủ chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ. Bộ sẽ thực hiện kiểm tra và có báo cáo theo đúng quy định, đảm bảo yêu cầu về tiến độ và nội dung”.
Hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu trở lên bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử vào năm 2027

Hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu trở lên bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử vào năm 2027

Doanh thu miễn thuế cho hộ kinh doanh có thể nâng lên 400 triệu đồng. Các hộ có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỉ đồng sẽ dùng hóa đơn điện tử năm 2027.
Điện sạch cần được bảo vệ bằng chính sách minh bạch, ổn định và nhất quán

Điện sạch cần được bảo vệ bằng chính sách minh bạch, ổn định và nhất quán

Năng lượng tái tạo, với hai trụ cột là điện mặt trời và điện gió đang là xu hướng toàn cầu không thể đảo ngược. Tại Việt Nam, đây không chỉ là giải pháp bảo đảm an ninh năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính, mà còn là động lực thúc đẩy một nền kinh tế xanh, sạch và bền vững.
Doanh nghiệp Việt cần làm gì để ứng phó hiệu quả với các rào cản phi thuế quan ?

Doanh nghiệp Việt cần làm gì để ứng phó hiệu quả với các rào cản phi thuế quan ?

Dù hầu hết hàng hóa xuất khẩu sang thị trường ASEAN đều được hưởng ưu đãi với mức thuế quan 0%, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn gặp khó khi xuất khẩu nông sản, thủy sản và hàng tiêu dùng do vướng rào cản phi thuế quan.
Chính thức luật hóa cơ chế sandbox để thử nghiệm mô hình, công nghệ và chính sách mới

Chính thức luật hóa cơ chế sandbox để thử nghiệm mô hình, công nghệ và chính sách mới

Sáng nay, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST), đánh dấu một bước chuyển thể chế quan trọng nhằm thúc đẩy sáng tạo, ứng dụng công nghệ và tăng cường bảo hộ kết quả nghiên cứu. Luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1/10/2025.
“Chốt” thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng

“Chốt” thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng

Với đa số đại biểu tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết về việc thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại Việt Nam, đặt tại hai thành phố trọng điểm là Thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Đà Nẵng.
Gỡ "nút thắt" về rào cản phi thuế quan tạo lực đẩy cho doanh nghiệp ASEAN vươn xa

Gỡ "nút thắt" về rào cản phi thuế quan tạo lực đẩy cho doanh nghiệp ASEAN vươn xa

Gỡ rào cản phi thuế quan được đánh giá là giúp giảm chi phí giao dịch, thu hút đầu tư, tăng trưởng bền vững và mở rộng thị trường cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Xu hướng tiêu dùng mới thị trường Halal: Doanh nghiệp làm gì để thích nghi?

Xu hướng tiêu dùng mới thị trường Halal: Doanh nghiệp làm gì để thích nghi?

Mức chi tiêu và nhu cầu sử dụng các sản phẩm Halal có xu hướng ngày càng tăng, thúc đẩy tăng quy mô nền kinh tế Halal toàn cầu dự kiến đạt 3.200 tỷ USD năm 2025, với tốc độ tăng trưởng thị trường bình quân hàng năm đạt 6,2%, nhưng tại sao doanh nghiệp Việt khó tiếp cận?