Tháo gỡ điểm nghẽn để doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong chuyển đổi kép

Tại hội nghị “Đối tác thúc đẩy chuyển đổi số – xanh doanh nghiệp Việt Nam 2025” (VETTP 2025) diễn ra ngày 20/10 tại Hà Nội, ông Bùi Anh Tuấn – Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp tư nhân và Kinh tế tập thể (Bộ Tài chính) – nhấn mạnh, chuyển đổi kép không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu sống còn để doanh nghiệp tồn tại và nâng cao năng lực cạnh tranh. Với khoảng 98% trong tổng số gần 1 triệu doanh nghiệp hiện nay là DNNVV, lực lượng này vừa đóng vai trò trụ cột của nền kinh tế, vừa là nhóm chịu nhiều thách thức nhất trong tiến trình đổi mới.

Theo TS Bùi Thanh Minh – Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) – có ba yếu tố chủ đạo đang thúc đẩy doanh nghiệp buộc phải thay đổi. Thứ nhất, mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2026-2030 chỉ có thể đạt được khi năng suất lao động tăng mạnh, mà điều đó chỉ khả thi thông qua chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Thứ hai, các quy định quốc tế ngày càng khắt khe, như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU hay tiêu chuẩn sản phẩm xanh từ Trung Quốc, Nhật Bản, buộc doanh nghiệp Việt phải thích ứng nhanh nếu muốn giữ thị phần xuất khẩu. Thứ ba, cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam đòi hỏi sự tham gia thực chất của toàn bộ cộng đồng doanh nghiệp trong việc giảm phát thải khí nhà kính.

Tháo gỡ điểm nghẽn để doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá trong chuyển đổi kép

Ông Jens Schmidt Kreye – Phó Trưởng phòng Hợp tác phát triển, Đại sứ quán Đức tại Việt Nam – cũng khẳng định: “Chuyển đổi kép không còn là xu hướng mà đã và đang diễn ra. Đây là yêu cầu tất yếu trong tiến trình hội nhập của DNNVV Việt Nam”.

Dù nhận thức được tầm quan trọng, song việc triển khai trong thực tế vẫn còn manh mún. Đại diện FiinGroup cho biết, phần lớn doanh nghiệp mới chỉ dừng ở mức số hóa từng khâu nhỏ hoặc thực hiện các hoạt động “xanh hóa” mang tính hình thức, chưa hình thành hệ thống quản trị dữ liệu hay quản lý năng lượng bài bản. Trong nhiều ngành như dệt may – một lĩnh vực xuất khẩu chủ lực – doanh nghiệp vẫn chủ yếu sử dụng công cụ quản lý thủ công, chưa có báo cáo môi trường điện tử hay hệ thống theo dõi tiêu thụ năng lượng tập trung.

FiinGroup đánh giá, ba rào cản lớn nhất mà DNNVV đang đối mặt gồm: thiếu vốn đầu tư, thiếu nhân lực có kỹ năng và hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ. Bên cạnh đó là rào cản về nhận thức – tâm lý e ngại thay đổi, thiếu cam kết hành động và hạn chế trong việc tiếp cận thông tin, giải pháp phù hợp.

Để tháo gỡ những nút thắt này, cần xây dựng một hệ sinh thái chuyển đổi kép đồng bộ và hiệu quả. Đại diện FiinGroup đề xuất mô hình hợp tác ba bên: Nhà nước – doanh nghiệp cung cấp giải pháp – doanh nghiệp sử dụng giải pháp. Theo đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo chính sách, ban hành cơ chế hỗ trợ, tạo hành lang pháp lý thuận lợi và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp công nghệ cần phát triển những gói giải pháp “may đo” theo quy mô và đặc thù của DNNVV. Còn bản thân DNNVV phải chủ động, dám đầu tư và kiên định với lộ trình chuyển đổi.

Thời gian qua, Cục Phát triển Doanh nghiệp tư nhân và Kinh tế tập thể đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ chuyển đổi kép, trong đó hội nghị VETTP 2025 là một hoạt động trọng tâm nhằm kết nối, chia sẻ kinh nghiệm giữa các bên. Những nỗ lực này cho thấy quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Chính phủ trong việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển 1.000 doanh nghiệp tiên phong chuyển đổi kép – tạo động lực mới cho nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng xanh, bền vững và tự chủ hơn trong giai đoạn tới.