Thách thức thiếu hụt nhân lực trong sản xuất xanh và năng lượng tái tạo

Chuyển đổi số xanh năm 2025 giúp May 10 giảm khoảng 15.000 - 20.000 tấn khí thải carbon (Ảnh: The Dai)

Tại hội thảo "Chuyển đổi xanh và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các ngành sản xuất và năng lượng tái tạo tại Việt Nam" diễn ra sáng 16/9, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Liên đoàn Công nghiệp Đan Mạch (DI) tổ chức, nhiều chuyên gia đã nhấn mạnh khoảng trống lớn về kỹ năng lao động trong các lĩnh vực then chốt.

Theo ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI, một trong những thách thức hàng đầu hiện nay là làm sao để lực lượng lao động trong nước có thể thích ứng và làm chủ các công nghệ xanh, đặc biệt là trong sản xuất sạch và năng lượng tái tạo.

Các nhà máy đang có nhu cầu cao về kỹ sư, công nhân am hiểu quy trình sản xuất tuần hoàn, công nghệ sạch. Trong khi đó, các dự án năng lượng tái tạo đòi hỏi đội ngũ chuyên gia vận hành, bảo trì được đào tạo bài bản và có tay nghề cao. Đây là những nhóm lao động mà thị trường hiện chưa thể đáp ứng đầy đủ.

VCCI dẫn số liệu từ báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023 cho thấy, tỷ lệ việc làm xanh tại Việt Nam mới đạt khoảng 3,6% tổng số việc làm, tập trung chủ yếu ở các ngành điện, khí đốt, cấp nước (23%), khai mỏ (5%) và dịch vụ thị trường (5%). Những con số này phản ánh rõ khoảng cách giữa nhu cầu phát triển kinh tế xanh và năng lực đáp ứng của nguồn nhân lực hiện tại.

Ông Nguyễn Duy Giang, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PV Power), cho biết trong quá trình huy động vốn quốc tế, doanh nghiệp thường xuyên đối mặt với các yêu cầu cao về yếu tố môi trường – một trụ cột trong bộ tiêu chí ESG. Tuy nhiên, đội ngũ chuyên gia ESG được đào tạo bài bản tại Việt Nam vẫn còn rất hạn chế. Ông đề xuất các trường đại học cần mở rộng chương trình đào tạo về ESG, đặc biệt chú trọng khả năng ngoại ngữ để đáp ứng yêu cầu hội nhập.

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia cùng nhận định rằng thực thi ESG và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 là yêu cầu bắt buộc. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, doanh nghiệp vẫn đang gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt về cơ chế tài chính và hỗ trợ kỹ thuật.

Bà Nguyễn Thị Thanh Thúy, giảng viên Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đồng thời là chuyên gia tư vấn của UNIDO Việt Nam, cho biết một trong những khó khăn lớn khi triển khai ESG là việc đo lường các tiêu chí một cách cụ thể. Trong khi các quốc gia châu Âu đã có bộ tiêu chuẩn rõ ràng, Việt Nam vẫn thiếu khung hướng dẫn thống nhất.

Ngoài ra, có đến 97% doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam khó tiếp cận tín dụng xanh, tài chính xanh. Dù áp dụng ESG, họ vẫn chưa được hưởng các ưu đãi đáng kể khi vay vốn. Bà Thúy đề xuất cần thiết lập các cơ chế tư vấn trực tiếp, đồng thời minh bạch hóa tiêu chí ESG để doanh nghiệp dễ dàng áp dụng và cải thiện hiệu quả hoạt động.

Từ góc độ giáo dục, PGS.TS Hoàng Kim Anh – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Sài Gòn – cho rằng Nhà nước cần tạo hành lang pháp lý và hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp trong quá trình áp dụng công nghệ xanh. Bên cạnh đó, các đề tài đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này cũng cần được ưu tiên tiếp cận nguồn vốn từ ngân sách.

Bà nhấn mạnh vai trò phối hợp giữa ba nhà – nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp – là yếu tố then chốt để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển xanh.