Sản xuất nông nghiệp theo hướng tuần hoàn, vì sao còn khó?

Nhận diện thách thức

Nông nghiệp tuần hoàn vừa là yêu cầu bắt buộc, vừa là động lực tiến tới nền nông nghiệp xanh, chi phí thấp, gia tăng chuỗi giá trị, thay đổi thói quen canh tác lạc hậu, hạn chế sử dụng tài nguyên, giảm phát thải nhà kính, giảm ô nhiễm môi trường...

Thực hiện chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, ngành nông nghiệp nước ta cũng đã, đang áp dụng các giải pháp chuyển từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế, từ tư duy kinh tế tuyến tính sang tư duy kinh tế tuần hoàn với mục tiêu nông nghiệp xanh, môi trường xanh trong nền kinh tế xanh.

Đại biểu tham dự “Diễn đàn nông nghiệp 2025: Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp”

Theo giới chuyên gia, tư duy kinh tế tuần hoàn không chỉ là một chiến lược sản xuất nông nghiệp, mà còn là một triết lý quản lý tối ưu hóa tài nguyên, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Với mục tiêu giảm thiểu lãng phí và tối đa hóa giá trị các nguồn lực đa dạng, tư duy tuần hoàn không chỉ mang đến lợi ích kinh tế, đem lại thu nhập tăng thêm cho người nông dân, mà còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái và xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại.

Lợi ích là vậy nhưng việc chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp vẫn gặp không ít khó khăn. Chia sẻ tại “Diễn đàn nông nghiệp 2025: Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp”, diễn ra chiều ngày 16/7, ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – nhấn mạnh đến rào cản về đất đai, vốn cần sớm được tháo gỡ.

Theo ông Phòng, việc tiếp cận đất đai và quy hoạch sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, hợp tác xã gặp nhiều hạn chế, yêu cầu tài sản thế chấp và thủ tục tiếp cận tín dụng còn phức tạp; tín dụng theo chuỗi nông nghiệp chưa được áp dụng phổ biến; khả năng xử lý rủi ro tín dụng thấp, chưa gắn với bảo hiểm nông nghiệp.

Bên cạnh đó, quy mô sản xuất nhỏ lẻ đang là “rào cản” cho việc áp dụng hình thức sản xuất khép kín, tập trung với diện tích canh tác lớn; người tiêu dùng chưa thực sự tin tưởng sản phẩm sản xuất hữu cơ; trình độ, năng lực tiếp cận khoa học và công nghệ còn nhiều hạn chế…

Cùng bàn về vấn đề này, ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam (VCAC) – chỉ ra một số khó khăn, vướng mắc triển khai kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp như: Thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích cụ thể; khó khăn tiếp cận vốn và công nghệ, nhất là với doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ điều kiện đầu tư công nghệ tái chế, xử lý chất thải; thiếu liên kết vùng và chuỗi giá trị; nhận thức và trình độ quản trị còn hạn chế…

Đồng quan điểm, nhiều ý kiến nêu tại diễn đàn cho thấy, sản xuất nông nghiệp theo hướng tuần hoàn còn gặp nhiều khó khăn do khung chính sách về phát triển kinh tế tuần hoàn chưa được hoàn thiện. Việc liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị còn hạn chế, nhiều mô hình hợp tác xã hoạt động chưa hiệu quả dẫn đến những khó khăn trong đầu tư, áp dụng công nghệ, quy trình vào sản xuất...

Xu hướng tất yếu, không còn là lựa chọn

Khẳng định kinh tế tuần hoàn là tất yếu chứ không phải chỉ là sự lựa chọn cho nền nông nghiệp hiện đại và bền vững, vì vậy “Diễn đàn nông nghiệp 2025: Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp” kỳ vọng nhằm tạo cơ hội kết nối, trao đổi và đưa ra các giải pháp nhằm đẩy mạnh kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, tiếp tục tái cơ cấu nền nông nghiệp bền vững.

Để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh, ông Hà Văn Thắng kiến nghị 6 nhóm giải pháp chính sách: Thứ nhất, chính sách hỗ trợ tài chính và tín dụng xanh, cần ưu đãi tín dụng cho doanh nghiệp đầu tư vào mô hình nông nghiệp tuần hoàn, ví dụ xử lý phụ phẩm, tái chế chất thải, năng lượng sinh học…; thành lập quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ tuần hoàn.

Thứ hai, cần có chính sách ưu đãi thuế và đất đai: Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho hoạt động sản xuất sạch, tuần hoàn; ưu tiên cấp đất, thuê đất cho doanh nghiệp triển khai các mô hình tuần hoàn kết hợp (chăn nuôi – trồng trọt – năng lượng).

Thứ ba, phát triển hạ tầng và vùng nguyên liệu tập trung, trong đó cần đầu tư hạ tầng cấp nước, xử lý chất thải, logistics… tại các vùng sản xuất tập trung; hình thành cụm liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ theo mô hình tuần hoàn.

Thứ tư, hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn, như việc ban hành bộ tiêu chí quốc gia về kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp; chuẩn hóa quy trình, nhãn sinh thái, truy xuất nguồn gốc tuần hoàn để tăng năng lực xuất khẩu.

Thứ năm, hỗ trợ đào tạo, truyền thông và kết nối thị trường: Đào tạo doanh nghiệp, hợp tác xã về quản lý chuỗi tuần hoàn, phân tích vòng đời sản phẩm (LCA); thúc đẩy kết nối cung – cầu cho sản phẩm tái chế, sản phẩm nông nghiệp tuần hoàn…

Thứ sáu, có chính sách hỗ trợ mô hình thử nghiệm, đổi mới sáng tạo ở khu vực kinh tế hộ; cần có cơ chế chính sách đặc biệt cho các ý tưởng và mô hình đổi mới sáng tạo trên nguyên tắc tiền đăng hậu kiểm có tổng kết, đánh giá, các mô hình sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, khi áp dụng các giải pháp mới trong quá trình xử lý chất thải tái chế, tái sử dụng…

Nhiều ý kiến đề cập đến việc cần có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước - doanh nghiệp - nông dân - thị trường trong việc phát triển ngành nông nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

Ông Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh: “Nếu nông dân sẵn sàng, doanh nghiệp vào cuộc thì cơ quan quản lý Nhà nước, chính quyền các địa phương phải là người dẫn dắt, định hướng, xây dựng chính sách, hỗ trợ nguồn lực, tạo động lực để thu hút các tổ chức, cá nhân đầu tư vào nông nghiệp tuần hoàn. Trong đó, nền tảng hỗ trợ đầu tiên cần có là khung pháp lý hoàn thiện hỗ trợ doanh nghiệp, nông dân tiếp cận đất đai, vốn thuận lợi hơn, khuyến khích nông hộ chuyển đổi theo mô hình bền vững này...”.

Bên cạnh việc Nhà nước cần có cơ chế chính sách ưu đãi cao hơn những chính sách hiện nay để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp tuần hoàn, nhiều ý kiến cho rằng, điều quan trọng hơn hết, cần có giải pháp dài hạn là đưa doanh nghiệp đến với nông dân cùng xây dựng liên kết theo chuỗi giá trị. Để hiện thực hóa được khát vọng nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp bền vững, nông nghiệp sinh thái, cần nhìn nhận đúng, nâng cao và phát huy được vai trò, sứ mệnh của doanh nghiệp, doanh nhân đối với ngành nông nghiệp.