Sử dụng chính sách tài khóa phù hợp để phục hồi kinh tế và giảm bất bình đẳng thu nhập

DNHN - Đại dịch Covid-19 đã tạo ra "mô hình phục hồi hình chữ K" tại phần lớn các nền kinh tế trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Mô hình K phản ánh một số bộ phận của nền kinh tế đang tăng trưởng tích cực, trong khi những khu vực khác lại ngày càng gặp nhiều khó khăn. Nhằm giảm đi khoảng cách lớn của bất bình đẳng gây ra bởi mô hình K, theo bà Maria Demertzis phó giám đốc Viện Chính sách Bruegel, chính phủ các nước cần phải sử dụng chính sách tài khóa.

Dự án Opportunity Insights thực hiện bởi Harvard University và Brown University nghiên cứu về sự thay đổi trong tỷ lệ có việc làm theo mức thu nhập tại Mỹ. Theo đó, những nhóm đối tượng có thu nhập thấp (dưới 27,000 USD/năm) thì tỷ lệ có việc làm vẫn ở mức đáng báo động, giảm 30% so với khi trước dịch. Trong khi đó các nhóm đối tượng có mức thu nhập cao (60,000 USD/ năm) lại đang “hồi phục” và tỷ lệ có việc làm đã quay lại bình thường.

Theo Cục Thống kê Lao động của Mỹ, hơn 3 triệu vị trí công việc trong ngành dịch vụ và du lịch của Mỹ vẫn không có dấu hiệu “quay lại”, chiếm ⅓ tổng số vị trí việc làm bị mất do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Theo Betsey Stevenson, giáo sư ngành kinh tế và chính sách công của ĐH Michigan, các nhóm chịu ảnh hưởng mạnh nhất vẫn là những người lao động có thu nhập thấp vốn làm trong các lĩnh vực dịch vụ và du lịch.

Ông Pēteris Strautiņš, nhà kinh tế của Ngân hàng Luminor (châu Âu) cho biết: ”Các nhóm ngành kinh tế nơi mức lương "hậu hĩnh" từng được trả trước cuộc suy thoái gây ra bởi Covid ‑ 19 (CNTT, tài chính, dịch vụ công) đã bị ảnh hưởng ít hơn so với các ngành được trả lương thấp hơn (giải trí, du lịch, ăn uống và các dịch vụ khác). Đó là tại sao có khả năng bất bình đẳng thu nhập sẽ gia tăng.”

Ông Peteris đã cảnh báo về rủi ro trong việc bất bình đẳng thu nhập giữa các quốc gia ngày càng tăng cao. Ông cũng nhấn mạnh việc công nghệ từ xa và thương mại điện tử sẽ thay đổi hoàn toàn vai trò và chức năng của các nhóm ngành CNTT, bất động sản, thương mại, vận tải, du lịch, sản xuất và các lĩnh vực khác.

Các quốc gia thích ứng nhanh nhất với những thay đổi này sẽ nhanh phục hồi nhất sau cuộc khủng hoảng Covid-19. Mặt khác, các quốc gia tụt hậu so với các quốc gia khác sẽ khó đạt được mức tăng trưởng trên thế giới sau Covid-19.

Hơn nữa, do được tạo điều kiện bởi các chính sách tài chính và tiền tệ chưa từng có trước đây, sự bùng nổ gần đây của thị trường chứng khoán  rất có thể sẽ làm gia tăng bất bình đẳng về phúc lợi. Sự bất bình đẳng ngày càng tăng về thu nhập và phúc lợi có thể buộc các chính phủ phải tăng thuế hoặc chi tiêu công (ví dụ, thực hiện thu nhập cơ bản chung), điều này có thể không ngừng mở rộng vai trò của các chính phủ trong kinh tế.

Nhằm giảm đi khoảng cách lớn của bất bình đẳng gây ra bởi mô hình K, theo bà Maria Demertzis, chính phủ các nước cần phải sử dụng chính sách tài khóa. Điều này giúp hỗ trợ các nhóm ngành hay đối tượng chịu ảnh hưởng trong chiều đi xuống của mô hình chữ K có cơ hội giảm thiểu “nỗi đau” từ dịch Covid-19.

Bà nhấn mạnh vai trò của sự hỗ trợ kịp thời bằng các chính sách tài khóa của nhiều chính phủ. Chính phủ Mỹ đã cung cấp các biện pháp hỗ trợ tài chính như: cung cấp vaccine, giúp đỡ những người thất nghiệp, hỗ trợ tiền mặt với nhóm đối tượng thu nhập thấp.

Theo bà Craig Alexander, kinh tế trưởng của Deloitte tại Toronto (Canada), cả chính sách tài chính và tiền tệ dự kiến vẫn sẽ được duy trì cho đến năm 2023. Tuy nhiên, lãi suất sẽ nằm dưới mức lãi suất cân bằng của nền kinh tế cho đến năm 2024, hoặc thậm chí năm 2025. Cả Ngân hàng Canada và Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ đều muốn đợi cho lỗ hổng sản lượng GDP thu hẹp hoàn toàn và tỷ lệ thất nghiệp trở lại mức “tiền Covid-19” trước khi họ tăng lãi suất.

Tại Việt Nam, ngành công nghiệp sản xuất, bao gồm cả chất bán dẫn và ô tô, đang phục hồi nhanh chóng và thậm chí trở nên quá nóng, khi cung không đáp ứng được cầu. Một ví dụ điển hình có thể kể đến là các doanh nghiệp lớn trong ngành chip đang ngày càng chú ý nhiều hơn đến lĩnh vực kinh doanh chip ô tô.

Trái ngược với xu hướng hồi phục của ngành công nghiệp sản xuất thì trên thực tế, tình hình trong lĩnh vực như dịch vụ, hay vận tải ở Việt Nam vẫn chưa có dấu hiệu chuyển biến tích cực.

Về chính sách tài khóa, vào tháng 7, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 68/NQ-CP về một số chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch COVID-19.

Đến ngày 13/8, Chính phủ đã chính thức có Tờ trình số 289/TTr-CP trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự kiến miễn, giảm 138.000 tỷ đồng thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất sẽ hỗ trợ cho DN, người dân.

Về chính sách tiền tệ, nhằm thực hiện theo chủ trương của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng thương mại đã đồng thuận giảm lãi suất để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân.

Tuy nhiên, theo TS Lê Xuân Nghĩa, trong giai đoạn hiện nay, Chính phủ nên sử dụng chính sách tài khóa, thay vì chính sách tiền tệ, trong nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp.

TT