Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) hướng đến các thông lệ quốc tế

Tại Hội thảo "Thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội: Kinh nghiệm quốc tế và hàm ý cho Việt Nam", tổ chức bởi Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Ngân hàng Thế giới, các đại diện quốc tế đã chia sẻ kinh nghiệm trong việc thực hiện hiệu quả các chính sách xã hội. Các chuyên gia cũng đã thảo luận về vai trò của hệ thống an sinh xã hội trong việc giải quyết các vấn đề như già hóa dân số, lao động khu vực phi chính thức, cũng như các giải pháp mở rộng phạm vi bảo hiểm xã hội và đưa ra khuyến nghị cho Việt Nam trong việc thực thi hiệu quả Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Ông Yasser El.Gammal, Giám đốc An sinh xã hội và Việc làm khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Ngân hàng Thế giới, đã chúc mừng Quốc hội Việt Nam về việc thông qua Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Ông đánh giá đây là một thành tựu quan trọng, phản ánh cam kết của Việt Nam trong việc củng cố và mở rộng hệ thống bảo hiểm xã hội theo tầm nhìn của Nghị quyết số 28-NQ/TW. Luật mới này mang lại nhiều cải tiến trong các lĩnh vực chủ chốt như chế độ lương hưu, độ bao phủ bảo hiểm xã hội, chế độ bảo hiểm xã hội một lần, và các phúc lợi an sinh xã hội, đồng thời đưa hệ thống bảo hiểm xã hội tiệm cận tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế.

Mặc dù Việt Nam có thành tích tăng trưởng ấn tượng trong những năm qua, tỷ lệ lao động trong khu vực phi chính thức vẫn rất cao. Khoảng 76% lao động vẫn làm việc trong khu vực này và chỉ có 5% trong số 1,9 triệu lao động phi chính thức tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện vào năm 2023.

Việt Nam đang đối mặt với một cuộc bùng nổ dân số và tốc độ già hóa dân số nhanh chóng, với tỷ lệ người cao tuổi dự kiến sẽ tăng từ 7% lên 15% vào năm 2035. Điều này đặt ra những thách thức lớn cho hệ thống bảo hiểm xã hội nếu phần lớn người cao tuổi không được bao phủ bởi mạng lưới an sinh. Chính phủ Việt Nam đã có những sáng kiến chính sách tích cực, như tăng dần tuổi nghỉ hưu và cải cách hệ thống bảo hiểm xã hội để bền vững hơn về tài chính và mở rộng diện bao phủ, theo Nghị quyết số 28.

Ông Yasser El.Gammal cho rằng các cải cách trong Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có thể giúp thu hẹp khoảng cách về phạm vi bao phủ bảo hiểm xã hội, tuy nhiên, để đạt mục tiêu đóng góp 60% vào năm 2030 như Nghị quyết số 28-NQ/TW đề ra vẫn còn nhiều thách thức, đòi hỏi các cải cách và cải tiến trong việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tại Việt Nam.

Ông Đinh Duy Hùng, Phó Trưởng ban Quản lý Thu-Sổ thẻ của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, cho biết sau hơn 15 năm triển khai, chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện tại Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực. Tính đến năm 2020, số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đã đạt 1.124.548 người, gấp gần đôi so với năm 2019. Tuy nhiên, do tác động của đại dịch Covid-19, từ năm 2021, tốc độ phát triển của bảo hiểm xã hội tự nguyện đã có xu hướng chậm lại, với tổng số người tham gia tăng lên 1.449.820, chỉ tăng 29% so với năm 2020.

Ông Hùng cho rằng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) mới được Quốc hội thông qua đã khắc phục nhiều bất cập của chính sách trước đó. Ngành bảo hiểm cũng đã triển khai nhiều giải pháp để mở rộng phạm vi bao phủ bảo hiểm xã hội ở khu vực phi chính thức, bao gồm: Tăng cường phối hợp với các bộ, ngành để nâng cao nhận thức về chính sách; hoàn thiện đội ngũ ban chỉ đạo thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế các cấp; phân công nhiệm vụ cụ thể và gắn trách nhiệm thực hiện đến từng thành viên.

Ông Robert Palacios, Chuyên gia Kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới, đã chia sẻ những đánh giá về ảnh hưởng của già hóa dân số và khu vực phi chính thức đối với an sinh xã hội ở châu Á và bài học cho Việt Nam. Ông chỉ ra rằng Đông Nam Á đang trải qua tốc độ già hóa dân số nhanh chưa từng thấy. Đồng thời, số lao động trong độ tuổi giảm dần và lão hóa trước khi đạt được mức thu nhập cao. Để bảo đảm an sinh cho lao động khu vực phi chính thức, ông Palacios khuyến nghị các nhà hoạch định chính sách cần thúc đẩy các giải pháp về lương hưu tự nguyện, mở rộng lương hưu xã hội, nâng cao mức độ bao phủ bảo hiểm xã hội tự nguyện và xây dựng cơ chế khuyến khích người dân tham gia vào hệ thống an sinh xã hội.

TS Hyunpo Moon, chuyên gia tư vấn của Ngân hàng Thế giới, đã chia sẻ kinh nghiệm từ Hàn Quốc trong việc giải quyết khoảng trống trong phạm vi bao phủ hưu trí quốc gia. Ban đầu, chương trình hưu trí quốc gia của Hàn Quốc chỉ áp dụng cho lao động toàn thời gian, sau đó được mở rộng cho nhiều nhóm đối tượng khác nhau, bao gồm cả nông dân, ngư dân, người dân thành thị, và hiện tại đã trở thành chương trình hưu trí cho toàn dân. Nhờ mở rộng từng bước, đến năm 2020, chương trình hưu trí quốc gia (NPS) đã bao phủ đến 72,2% người từ 18-59 tuổi. Chính phủ Hàn Quốc cũng đã cung cấp các khoản trợ cấp đóng góp cho nhóm lao động mục tiêu từ năm 2012 để thu hẹp khoảng cách bao phủ.

Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, ông Lê Hùng Sơn, đánh giá rằng các tham luận và ý kiến từ các tổ chức quốc tế và chuyên gia có giá trị thực tiễn quan trọng đối với Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Những nghiên cứu và bài học từ quốc tế sẽ giúp Bảo hiểm xã hội Việt Nam phát triển hệ thống bảo hiểm xã hội tốt hơn và xây dựng các kịch bản ứng phó với khó khăn và thách thức trong tương lai.

An Thảo