Dòng vốn tư nhân bùng nổ trong làn sóng đổi mới sáng tạo Việt Nam

Việt Nam lại nổi lên như một “điểm nóng” khu vực về thu hút dòng vốn tư nhân vào lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo Báo cáo Đầu tư Công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam mới nhất, gần 100 quỹ đầu tư đã rót tổng cộng 2,3 tỷ USD vào 141 thương vụ startup công nghệ trong năm vừa qua, cho thấy sức hút ngày càng gia tăng của thị trường công nghệ Việt Nam với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Điều đáng nói là trong làn sóng đầu tư này, phần lớn dòng vốn đến từ khu vực tư nhân, trong đó nhiều quỹ mạo hiểm quốc tế, nhà đầu tư tổ chức và tập đoàn lớn đã chủ động tìm đến thị trường Việt Nam như một điểm đến chiến lược mới. Sự hấp dẫn không chỉ đến từ tiềm năng thị trường mà còn nhờ sự chuyển biến mạnh mẽ về thể chế, chính sách của Nhà nước. Nghị quyết 57-NQ/TW, được xem là kim chỉ nam cho phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn tới, đặt mục tiêu chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) đạt 2% GDP, trong đó trên 60% đến từ nguồn lực xã hội hóa – một bước đi thể hiện rõ quyết tâm “trải thảm đỏ” cho vốn tư nhân.

Dòng vốn tư nhân bùng nổ trong làn sóng đổi mới sáng tạo Việt Nam.

Năm 2024, nền kinh tế Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng GDP thực tế ấn tượng 7,1%, thuộc nhóm cao nhất châu Á. Cùng với đó, tầng lớp trung lưu tăng nhanh, thương mại điện tử chiếm 18,3% GDP, tạo ra hệ sinh thái tiêu dùng thuận lợi cho công nghệ phát triển. Việt Nam cũng đã vươn lên vị trí thứ 44 trong bảng xếp hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), tăng hai bậc so với năm ngoái, cho thấy năng lực chuyển hóa đầu tư thành kết quả công nghệ cụ thể ngày càng hiệu quả.

Các startup Việt Nam đang dần khẳng định vị thế, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). Với 765 công ty AI, Việt Nam hiện chỉ đứng sau Singapore trong khu vực Đông Nam Á về số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này.

Không chỉ dừng lại ở con số đầu tư hay thứ hạng, điều quan trọng là cách Việt Nam định hình vai trò của vốn tư nhân như một động lực trung tâm cho tăng trưởng sáng tạo. Như ông Benjamin Sheridan, Giám đốc Đầu tư Toàn cầu của Tập đoàn BCG nhận định, Việt Nam đang trải qua “giai đoạn hoàng kim của vốn tư nhân”, khi các nhà đầu tư không chỉ mang đến tài chính mà còn chuyển giao tri thức, mô hình kinh doanh và mạng lưới toàn cầu cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong nước.

Tuy nhiên, để khai thác tối đa cơ hội này, Việt Nam cần đẩy mạnh cải cách thể chế và đơn giản hóa thủ tục đầu tư. Chính sách tài trợ trực tiếp từ Nhà nước đến doanh nghiệp, như chia sẻ của ông Đỗ Tiến Thịnh – Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, đang được cải tiến theo hướng tinh gọn và minh bạch hơn.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy vai trò của Nhà nước không chỉ là tạo hành lang pháp lý mà còn là “người dẫn đường” trong kiến tạo thị trường đổi mới sáng tạo. Tại Mỹ, chương trình SBIR/STTR giải ngân hơn 2,4 tỷ USD mỗi năm để hỗ trợ các công ty nhỏ thương mại hóa sáng kiến khoa học. Liên minh châu Âu đầu tư 95,5 tỷ Euro qua chương trình Horizon Europe trong giai đoạn 2021–2027, trong khi Hàn Quốc phát triển mô hình quỹ công – tư để hỗ trợ các công nghệ chiến lược, từ bán dẫn đến AI.

Từ các mô hình này, Việt Nam có thể học hỏi để xây dựng một cơ chế linh hoạt hơn trong huy động và phân bổ nguồn lực sáng tạo. Đa dạng hóa nguồn vốn, mở rộng các kênh huy động từ nhà đầu tư cá nhân, các công ty quản lý quỹ và tổ chức tài chính quốc tế sẽ giúp khơi thông thêm nhiều dòng vốn mới.

Trong thời điểm hiện nay, hơn bao giờ hết, điều thị trường mong đợi chính là những hành động cụ thể và kịp thời từ cả khu vực công và tư để biến niềm tin và tiềm năng thành giá trị thực tế. Nếu tận dụng đúng thời cơ, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành điểm sáng châu Á về đầu tư công nghệ, nơi mà vốn tư nhân không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn kiến tạo tương lai đổi mới và phát triển bền vững.