Chuyển đổi xe điện: Chiến lược giao thông xanh

TP. Hồ Chí Minh đang tiên phong trong xu hướng chuyển đổi giao thông xanh bằng việc đề xuất kế hoạch chuyển đổi 400.000 xe máy sử dụng xăng sang xe điện, tập trung vào nhóm tài xế công nghệ và giao hàng. Theo Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh, nhóm tài xế công nghệ là đối tượng hoạt động liên tục trên đường phố với cường độ cao, tiêu tốn nhiên liệu lớn, từ đó tạo ra lượng khí thải đáng kể. Ước tính mỗi ngày, một tài xế chạy trung bình 100 km, tương đương 2.500–3.000 km/tháng. Với mức tiêu hao nhiên liệu 2,5–3 lít/100 km, mỗi người tiêu thụ khoảng 75–90 lít xăng/tháng, tương đương 1,8–2,2 triệu đồng chi phí nhiên liệu theo giá thị trường hiện nay.

Trong khi đó, xe máy điện có mức tiêu hao điện năng chỉ bằng 20–30% chi phí xăng. Một tài xế sử dụng xe điện cho quãng đường tương tự sẽ chỉ mất khoảng 500.000–700.000 đồng tiền điện mỗi tháng. Như vậy, bình quân mỗi tài xế có thể tiết kiệm từ 1,2–1,7 triệu đồng/tháng. Với hơn 150.000 tài xế công nghệ đang hoạt động tại TP. Hồ Chí Minh, mức tiết kiệm quy mô toàn ngành có thể lên đến hơn 200 tỷ đồng/tháng - một con số đủ lớn để tái đầu tư vào phương tiện, công nghệ và dịch vụ khách hàng.

Chuyển đổi xe điện - Bước tiến mới cho tài xế công nghệ. Ảnh: Minh họa

Đáng chú ý, TP. Hồ Chí Minh không chỉ đề ra mục tiêu mà còn chuẩn bị hàng loạt chính sách hỗ trợ thực tế. Theo kế hoạch đang được trình Bộ Giao thông Vận tải, thành phố sẽ triển khai chương trình hỗ trợ tài chính gồm ưu đãi lãi suất vay mua xe điện. Cụ thể, tài xế sẽ được vay mua xe điện với lãi suất 6%/năm, phần chênh lệch 2% so với lãi suất thị trường sẽ được ngân sách Nhà nước hỗ trợ thông qua các tổ chức tín dụng.

Ngoài ra, các ưu đãi về thuế và lệ phí cũng được đưa vào đề án. Tài xế mua xe điện sẽ được miễn lệ phí trước bạ, đồng thời được hoàn lại thuế VAT tương ứng với phần chi phí đầu vào cho hoạt động vận tải bằng xe điện. Mỗi chuyến xe trị giá 80.000 đồng hiện đang phải đóng 6.400 đồng thuế VAT, khoản này sẽ được hoàn lại trực tiếp theo cơ chế khấu trừ. Nếu mỗi tài xế chạy 20 chuyến/ngày, khoản thuế được hoàn mỗi tháng có thể lên đến gần 4 triệu đồng.

Bên cạnh chính sách tài chính, hạ tầng phục vụ xe điện cũng được chú trọng. TP. Hồ Chí Minh đang phối hợp với các doanh nghiệp như VinFast, Dat Bike và một số startup năng lượng sạch để xây dựng mạng lưới trạm sạc nhanh, điểm đổi pin, trung tâm bảo dưỡng và các điểm dừng nghỉ dành riêng cho xe điện. Ước tính đến năm 2026, thành phố sẽ có thêm ít nhất 500 trạm sạc nhanh công cộng tại các quận trung tâm và khu dân cư đông đúc.

Từ góc nhìn môi trường, việc chuyển đổi 400.000 xe máy sang xe điện sẽ giúp giảm phát thải khoảng 365.000 tấn CO₂ mỗi năm, tương đương lượng khí thải của một nhà máy nhiệt điện công suất nhỏ. Ngoài ra, xe điện cũng không tạo ra tiếng ồn, giúp cải thiện đáng kể chất lượng không khí và môi trường đô thị.

Không chỉ là xu thế, việc chuyển đổi còn mở ra cơ hội tái cấu trúc ngành nghề dịch vụ vận tải công nghệ. Các hãng như Grab, Gojek, Be, Ahamove đều đã triển khai các chương trình thí điểm xe điện trong đội ngũ tài xế. Grab cho biết, từ năm 2023, đơn vị này đã thử nghiệm 300 xe máy điện và ghi nhận chi phí vận hành giảm 45%, đồng thời mức độ hài lòng của tài xế tăng lên 82%.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đối mặt nhiều thách thức như chi phí đầu tư ban đầu cho xe điện còn cao (trung bình từ 18–35 triệu đồng/xe), thời gian sạc lâu hơn xe xăng, và thiếu điểm sạc trong khu dân cư hoặc chung cư. Một số tài xế bày tỏ lo ngại về tuổi thọ, độ bền của xe điện khi phải hoạt động liên tục hơn 10 tiếng mỗi ngày.

Để khắc phục, TP. Hồ Chí Minh kiến nghị Trung ương xem xét bổ sung thêm các chính sách ưu tiên cho nhà sản xuất xe điện, doanh nghiệp lắp đặt trạm sạc, đồng thời khuyến khích tài xế tham gia đổi xe thông qua mô hình thuê mua trả góp, có bảo hành pin và hỗ trợ thay thế.

Với định hướng chuyển đổi xanh, tiết kiệm và hiện đại, bước đi chuyển sang xe điện không chỉ giải quyết bài toán chi phí cho hàng trăm nghìn tài xế công nghệ mà còn góp phần kiến tạo một hệ sinh thái giao thông bền vững hơn cho TP. Hồ Chí Minh. Khi chính sách đi vào cuộc sống, các rào cản kỹ thuật được tháo gỡ, xe điện hứa hẹn trở thành lựa chọn phổ biến, làm thay đổi diện mạo vận tải cá nhân trong thập kỷ tới.