Ngành vật liệu xây dựng gặp nhiều khó khăn
Theo số liệu thống kê của Bộ Xây dựng, trong 10 năm gần đây, tổng năng lực sản xuất các loại VLXD chủ lực của Việt Nam đã tăng trưởng đạt khoảng 120 triệu tấn xi măng, 830 triệu m2 gạch ốp lát, 26 triệu sản phẩm sứ vệ sinh, 330 triệu m2 kính xây dựng, 20 tỷ viên gạch đất sét nung, 12 tỷ viên gạch không nung (quy tiêu chuẩn).
Theo ông Nguyễn Văn Sinh - Thứ trưởng Bộ Xây dựng, hiện nhu cầu sử dụng VLXD trong xây dựng ở nước ta vẫn còn rất lớn vì diện tích nhà ở toàn quốc vẫn còn thấp, tỷ lệ đô thị hóa mới đạt khoảng 43%, hệ thống kết cấu hạ tầng vẫn chưa phát triển hoàn thiện, trong khi mục tiêu tỷ lệ đô thị hóa quốc gia đến năm 2050 là 70 - 75% và diện tích sàn xây dựng hàng năm cần tăng tối thiểu hơn 20 triệu m2.
“3 năm trở lại đây, ngành VLXD nước ta đang gặp nhiều khó khăn, sản lượng tiêu thụ và doanh thu giảm sút, dẫn đến nguy cơ tác động đến nền kinh tế và sự nghiệp xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, ông Sinh cho biết.
 |
| Xi măng là một trong những mặt hàng bị sụt giảm sản lượng nghiêm trọng do thiếu các dự án lớn. |
Hiện, ngành Xi măng có 92 dây chuyền, với tổng công suất 122,34 triệu tấn/năm, trong đó có 4 dây chuyền tổng công suất 11,4 triệu tấn xi măng/năm đã đầu tư xong nhưng chưa vận hành, do không tiêu thụ được sản phẩm.
Từ năm 2023 đến nay, sản xuất clinker và xi măng sụt giảm nghiêm trọng. Tổng sản lượng sản xuất cả năm 2023 chỉ đạt 92,9 triệu tấn, các dây chuyền hoạt động trung bình toàn ngành chỉ đạt 75% tổng công suất thiết kế.
Trong năm 2023, có 42 dây chuyền phải dừng hoạt động sản xuất khoảng 1- 6 tháng, trong đó một số dây chuyền phải dừng cả năm. 6 tháng đầu năm 2024, tổng sản lượng sản xuất clinker và xi măng toàn quốc đạt khoảng 44 triệu tấn xi măng, tương đường cùng kỳ năm 2023. Các nhà máy dự kiến đạt 70 -75% tổng công suất thiết kế, tồn kho lũy kế khoảng 5 triệu tấn.
 |
| Doanh nghiệp sản xuất thiết bị vệ sinh cao cấp cũng gặp khó trong tiêu thụ sản phẩm. |
Hiện nước ta có 26 doanh nghiệp sứ vệ sinh với 65 dây chuyền sản xuất, tổng công suất 26 triệu tấn sản phẩm/năm; tổng mức đầu tư xây dựng các nhà máy sứ ước theo giá trị hiện hành khoảng 25.000 tỷ đồng. Sản lượng sứ vệ sinh tăng, giai đoạn trước năm 2019 tiêu thụ khá tốt; nhưng từ năm 2020 đến nay tiêu thụ sản phẩm này giảm mạnh.
Tổng mức đầu tư xây dựng các nhà máy kính ước 50.000 tỷ đồng, tổng năng lực sản xuất toàn ngành kính đạt 5.900 tấn/ngày, tương đương 331 triệu m2 quy tiêu chuẩn/năm. Từ năm 2023 đến nay, có 3 dây chuyền phải dừng sản xuất trên 6 tháng, 1 dự án dừng chưa triển khai xây dựng; tiêu thụ sản phẩm kính giảm mạnh từ năm 2022; năm 2023 giảm 33% so với năm 2020.
Doanh nghiệp nhỏ thoi thóp
Ông Lê Đăng Hải – Chủ tịch Hội Vật liệu Xây dựng Miền Nam cho biết: Hội Vật liệu Xây dựng Miền Nam là sân chơi cho các doanh nghiệp ngành vật liệu xây dựng khu vực phía Nam, Hội có khoảng 3.000 hội viên, nhưng sau một thời gian dài kinh tế suy thoái, đại dịch covid, thị trường bất động sản nằm im không ra các dự án mới, những doanh nghiệp nhỏ mới thực sự thấm đòn. Theo thống kê, hiện nay có hơn 1.000 doanh nghiệp đã đóng cửa, không hoạt động, sản xuất cầm chừng. Bản thân những người trong Ban chấp hành Hội đang cùng các doanh nghiệp đi xúc tiến đầu tư tại các tỉnh tìm đầu ra cho sản phẩm, cũng như liên kết để cam kết làm ra sản phẩm chất lượng, ổn định và không phá giá, giảm chất lượng sản phẩm để giữ chân khách hàng.
Đại diện Công ty CP Xây dựng dịch vu thương mại Quy Đồng – một công ty có gần 20 năm làm đại lý xi măng cho các công ty xi măng cho biết: Kể từ sau 2019 đến nay sản lượng xi măng cung cấp ra thị trường của công ty ngày càng sụt giảm. Giờ chỉ còn 30.000 tấn/tháng, giảm 50% so với trước. Vừa khó khăn về thị trường tiêu thụ, chúng tôi phải đối mặt với công nợ ngày càng lớn.
Còn ông Lê Văn Tân- TGĐ Công ty Thiết bị vệ sinh Tân Phương chia sẻ: Sau 2 năm đại dịch covid cộng với ngành bất động sản không có nhiều dự án mới xây dựng nên công ty chúng tôi đã đóng cửa 5 showroom, nhà máy cũng không sản xuất nữa vì hàng tồn kho lớn, càng sản xuất ra càng lỗ.
Ông Lê Viết Hải – Chủ tịch Hội Vật Liệu Xây dựng TP.HCM cũng nhận định tình hình chung với không khí ảm đạm, ngoài ngành xây dựng bị ảnh hưởng nặng nề thì ngành vật liệu xây dựng cũng bị thiệt hại về doanh số, doanh thu, sản lượng làm ra tiêu thụ không được ước tính đến 30%. Với những doanh nghiệp xuất khẩu thì đỡ hơn.
Doanh nghiệp lớn liêu siêu
Ông Đào Nguyên Khánh – Trưởng bộ phận Phát triển bền vững và Truyền thông doanh nghiệp, Công ty Xi măng INSEE cho biết: Có thể nói trong 5 năm trở lại đây, ngành xi măng nói riêng và vật liệu xây dựng nói chung luôn gặp những thách thức rất lớn, từ đại dịch COVID-19, đứt gãy chuỗi cung ứng, giá nguyên nhiên liệu (cụ thể là giá than) tăng phi mã, cho đến việc thị trường BĐS đóng băng như hiện nay. Riêng ngành xi măng, nhu cầu nội địa trong nước đã giảm khoảng hơn 40% vào năm 2023, chưa thấy có dấu hiệu phục hồi vào năm 2024 và chúng tôi cũng chịu ảnh hưởng rất lớn theo xu hướng chung của ngành.
Khủng hoảng này đã buộc Xi măng INSEE phải xem xét lại chi phí và nguồn lực của mình một cách toàn diện bằng cách đưa ra nhiều quyết định khó khăn nhưng cần thiết trong năm 2023, bao gồm cả việc tạm dừng một trạm nghiền, sắp xếp lại tổ chức, hoãn các đầu tư không cần thiết, tái đàm phán với các nhà cung cấp, quản trị chặt chẽ chi phí khắp các bộ phận, giảm mạnh các tồn kho nguyên vật liệu… Mặt khác, công ty phát động tăng cường triển khai các sáng kiến nhằm tiết giảm chi phí, thúc đẩy mạnh mẽ tỷ lệ nhiệt thay thế (TSR) nhằm giảm chi phí tiêu thụ nhiệt. Chính nhờ các hành động quyết liệt sớm mà bước sang năm 2024, xi măng INSEE đã cải thiện đáng kể cơ cấu chi phí và nâng cao hiệu suất hoạt động của mình, mặc dù tình hình của ngành xi măng vẫn tồn tại rất nhiều thách thức.
Đề xuất giải pháp tháo gỡ
Ông Lê Viết Hải đề xuất, Chính phủ nên tạo điều kiện cho doanh nghiệp xuất khẩu, tháo gỡ khó khăn về pháp lý với các dự án bất động sản, cho công nhân có việc làm, sản phẩm vật liệu được tiêu thụ. Các doanh nghiệp nên mua bán sát nhập để doanh nghiệp nhỏ dựa vào tài chính công nghệ kỹ thuật của doanh nghiệp lớn, tồn tại qua giai đoạn khó khăn này
 |
| Ông Eamon Ginley – Tổng Giám đốc Công ty Xi măng INSEE đề xuất kiến nghị các giải pháp với Thủ tướng Chính phủ. |
Ông Eamon Ginley – Tổng Giám đốc Công ty Xi măng INSEE đã có ý kiến đề xuất tại Hội nghị tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, tiêu thụ vật liệu xây dựng do Thủ tướng Phạm Minh chủ trì cùng các bộ ngành vào tháng 6 năm 2024.
Theo ông Eamon Ginley, các dự án cơ sở hạ tầng nên tạo điều kiện cho các loại xi măng có hệ số clinker thấp được sử dụng, tất nhiên phải đảm bảo đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về xây dựng và tiêu chuẩn xây dựng. Các dự án của Chính phủ không nên chỉ giới hạn ưu tiên sử dụng xi măng OPC, khi mà xi măng hỗn hợp PCB tốt hơn cho môi trường, thường có đặc tính bền sunfat tốt hơn và có khả năng tương đương (hoặc thậm chí vượt trội) so với OPC trong hầu hết các ứng dụng; Hỗ trợ tạo lập thị trường cho hoạt động đồng xử lý trong lò nung xi măng. Chính Phủ xem xét hoạt động đồng xử lý sẽ được công nhận là một trong những giải pháp đáp ứng cho EPR (Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất) đối với các loại nhựa có giá trị thấp. Lý do đề xuất giải pháp này là vì hiện nay đồng xử lý đã có sẵn ở Việt Nam và ít nhất đây là giải pháp tối ưu tạm thời để tái chế các vật liệu nhựa giá trị thấp, tạo ra một vòng đời mới cho sản phẩm. Điều này sẽ góp phần tạo ra một thị trường chất thải khả thi để các lò nung xi măng tham gia và cho phép một lượng lớn chất thải được đồng xử lý một cách có trách nhiệm.
