Hành lang pháp lý để sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả

Năng lượng sử dụng trong hoạt động xây dựng chiếm từ 30 - 40% tổng năng lượng quốc gia. Ảnh minh họa: TTXVN

Theo thống kê, năng lượng sử dụng trong hoạt động xây dựng chiếm từ 30 - 40% tổng năng lượng quốc gia. Do đó, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong ngành xây dựng có ý nghĩa lớn về kinh tế, xã hội lẫn môi trường. Tuy nhiên, hiện chính sách và pháp luật về tiết kiệm năng lượng trong hoạt động xây dựng lại chưa được quan tâm đúng mức.

Theo nhận xét của Tiến sỹ Nguyễn Trung Hòa, Phó Chủ tịch Hội Kết cấu và Công nghệ Xây dựng Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường (Bộ Xây dựng), mặc dù ngành xây dựng tiêu thụ một lượng lớn năng lượng quốc gia, song các nội dung của pháp luật về hoạt động tiết kiệm năng lượng trong lĩnh vực xây dựng lại rất mờ nhạt, thiếu cụ thể và chưa đầy đủ.

Bởi vậy, các nhà hoạch định chính sách đã nhìn nhận thấy sự cần thiết phải đưa nội dung tiết kiệm năng lượng trong hoạt động xây dựng vào dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) sắp tới. Theo ông Hòa, đây chính là cơ hội tốt để hoàn thiện về mặt pháp lý cho hoạt động thúc đẩy tiết kiệm năng lượng của ngành xây dựng.

Tuy nhiên, Tiến sỹ Nguyễn Trung Hòa chia sẻ: “Rất tiếc, trong dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) không có bất cứ điều khoản nào thể hiện được các nguyên tắc đã nêu về vấn đề này. Trong khi đó, Bộ Xây dựng lại không thể đưa ra các quy định, hướng dẫn cho các hoạt động tiết kiệm của ngành vì không có cơ sở pháp lý cần thiết.

Cùng đó, ông Hòa cũng chỉ ra một số nội dung khác đã được quy định trong Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nhưng chưa được thực thi. Đơn cử, Điều 16 quy định, Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, ban hành định mức về sử dụng năng lượng, quy chuẩn kỹ thuật về thiết kế, thi công, vật liệu xây dựng nhằm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Trên thực tế, Bộ Xây dựng đã ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 09:2017/BXD về các công trình xây dựng sử dụng năng lượng hiệu quả (trên cơ sở soát xét Quy chuẩn QCVN 09:2013/BXD). Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có định mức năng lượng cho các công trình xây dựng.

Hay như, Điều 41 quy định ưu đãi thuế, đất đai, vay vốn đối với hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Điều 42 quy định ưu đãi về hoạt động nghiên cứu, phát triển công nghệ tiết kiệm năng lượng…, nhưng cho đến nay, chưa có chính sách ưu đãi nào được cơ quan có thẩm quyền ban hành để áp dụng cho các công trình tiết kiệm năng lượng.

Đó là chưa kể đến việc Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả chưa quy định đầy đủ, rõ ràng một số nội dung liên quan đến tiết kiệm năng lượng trong trong hoạt động xây dựng.

Cụ thể, Điều 39 quy định: “Phương tiện, thiết bị thuộc danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng trước khi đưa ra thị trường” nhưng lại bỏ qua việc dán nhãn năng lượng cho các sản phẩm vật liệu xây dựng có yêu cầu cách nhiệt - một tính năng rất cần thiết cho việc thiết kế và xây dựng công trình tiết kiệm năng lượng.

Đồng tình với những nhận xét này, một số chuyên gia cũng cho rằng, hiện chính sách về tiết kiệm năng lượng trong hoạt động xây dựng chưa được quan tâm đúng mức. Điển hình là Chứng nhận hiệu quả năng lượng cho công trình xây dựng hay còn gọi là dán nhãn năng lượng -  một hoạt động mang tính tự nguyện.

Các chuyên gia phân tích, công trình xây dựng là một loại hàng hóa đặc biệt. Do đó, cũng như phương tiện và thiết bị sử dụng năng lượng khác, việc cung cấp thông tin về hiệu quả năng lượng của công trình hết sức cần thiết cho các chủ đầu tư, chủ quản lý sử dụng, người sử dụng trong công trình. Điều này không chỉ minh bạch hóa thông tin về công trình mà còn nâng cao nhận thức của xã hội về tiết kiệm năng lượng. 

Liên quan đến nội dung này, ông Nicolas Jallade - chuyên gia Dự án Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các tòa nhà thương mại và chung cư cao tầng tại Việt Nam (EECB) chia sẻ, tại Mỹ, từ năm 1992 đã triển khai việc dán nhãn Sao năng lượng cho công trình nhà ở, phi nhà ở, công trình công nghiệp xây mới và hiện hữu… nhằm giúp doanh nghiệp và cá nhân tiết kiệm tiền, bảo vệ khí hậu thông qua hiệu quả năng lượng vượt trội.

Năm 1993, Australia cũng thực hiện dán nhãn NatHERS, cung cấp thông tin về hiệu quả nhiệt của cấu trúc ngôi nhà đối với các công trình nhà ở xây mới. Tương tự, tại châu Âu, việc dán nhãn hiệu quả năng lượng cho công trình nhà ở và phi nhà ở đối với công trình xây mới và hiện hữu cũng được triển khai khá phổ biến; trong đó, Pháp thực hiện từ năm 2006, Ai Len từ năm 2007 và Bỉ từ năm 2008…

Theo ông Nicolas Jallade, hệ thống dán nhãn năng lượng đã được xây dựng và triển khai thành công ở nhiều quốc gia, giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng và làm thay đổi nhận thức thị trường qua việc làm cho các công trình hiệu quả năng lượng trở nên “hữu hình” và có khả năng sinh lợi…

Chuyên gia này cũng khuyến nghị việc triển khai hệ thống dán nhãn hiệu quả năng lượng cho công trình xây dựng ở Việt Nam. Tuy nhiên, để triển khai được thì trước tiên, Việt Nam phải ban hành khung chính sách về vấn đề này.

Đồng quan điểm, ông Yannick Millet - chuyên gia Dự án EECB đề xuất, thời gian tới, khi sửa đổi Luật Xây dựng, cơ quan soạn thảo cần bổ sung các nội dung liên quan đến tiết kiệm năng lượng công trình. Đồng thời, đề cập đến việc chứng nhận, dán nhãn tiết kiệm năng lượng cho công trình. Đây là những thể chế quan trọng để phát triển công trình tiết kiệm năng lượng sau này. Việc dán nhãn hiệu quả năng lượng công trình như các quốc gia khác trên thế giới sẽ thúc đẩy phát triển nhiều công trình tiết kiệm năng lượng tại Việt Nam.

Quản đốc Dự án EECB Hoàng Thị Kim Cúc cho biết, hiện có 3 nội dung đã được Dự án EECB tập trung đề xuất bổ sung trong Luật Xây dựng. Thứ nhất là yêu cầu về tiết kiệm năng lượng trong hoạt động xây dựng nói chung, bao gồm: quy hoạch xây dựng, quy hoạch phát triển ngành, sản xuất vật liệu xây dựng; thiết kế và xây dựng công trình; quản lý vận hành công trình xây dựng.

Cùng đó là đề xuất dán nhãn năng lượng cho sản phẩm vật liệu xây dựng có yêu cầu cách nhiệt; đánh giá và cấp chứng nhận công trình hiệu quả năng lượng công trình xanh (là hoạt động tự nguyện). Tiếp đến là đề xuất quản lý sử dụng năng lượng trong các công trình xây dựng thuộc phạm vi điều chỉnh của QCVN 09:2017/BXD, công trình được đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước.

Các đề xuất này đã được lãnh đạo Bộ Xây dựng đồng thuận về mặt chủ trương và kỳ vọng sẽ được xem xét đưa vào dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) nhằm tạo những thay đổi tích cực trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả./.

Thu Hằng/BNEWS/TTXVN