Vì nhiều lý do khác nhau, người lao động có thể mất việc hoặc phải nghỉ việc. Trong tình huống này, bảo hiểm thất nghiệp đã trở thành nguồn thu nhập quan trọng giúp người lao động giảm bớt khó khăn tạm thời. Chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã trở thành một "phao cứu sinh" hỗ trợ một phần thu nhập cho người lao động khi họ mất việc và giúp họ nhanh chóng quay lại thị trường lao động.
Tổng kết Luật Việc làm năm 2013, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết rằng sau hơn 7 năm thực hiện luật này, số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp đã tăng đều qua các năm, bình quân hàng năm tăng khoảng 14,3%.
Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, từ năm 2010 đến hết năm 2022, gần 8,7 triệu người đã được hưởng các chế độ bảo hiểm thất nghiệp. Số lượng người hưởng các chế độ này đã tăng dẫn đến tổng tiền chi cho bảo hiểm thất nghiệp cũng gia tăng.
Đặc biệt, do tác động của đại dịch COVID-19, nhiều doanh nghiệp đã phải giải thể, phá sản hoặc thu hẹp quy mô, dẫn đến sự gia tăng đột ngột của số người hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp, cùng với đó là tình trạng trục lợi quỹ.
Số liệu thống kê mới nhất từ Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2023, ngành này đã tiến hành thanh tra và kiểm tra tại hơn 9.000 đơn vị. Kết quả, ngành này đã ban hành 448 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền xử phạt là 15 tỉ đồng. Hơn 23.000 lao động đã bị yêu cầu truy thu tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp không đúng quy định, với số tiền truy thu là 62,4 tỉ đồng. Ngoài ra, còn có yêu cầu thu hồi số tiền hơn 37,6 tỉ đồng từ quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp do các chế độ không được thực hiện đúng quy định.
Câu chuyện của chị Nguyễn Thùy Dương và anh Nguyễn Văn Huyên là ví dụ điển hình. Chị Dương từng là Trưởng đại diện miền Bắc cho một công ty truyền thông tại TP.HCM, đã mất việc sau khi công ty gặp khó khăn do dịch COVID-19. Sau khi nghỉ việc, chị đã nộp hồ sơ để được hưởng trợ cấp thất nghiệp, giúp chị có nguồn thu nhập tạm thời trong giai đoạn khó khăn.
"Giai đoạn dịch khó khăn là khó khăn chung. Công ty tôi làm về truyền thông nên ảnh hưởng lớn. Gần như không có việc. Thời gian đầu công ty cũng cố gắng trả lương cho tôi đầy đủ dù công việc bị đình trệ. Nhưng sau công ty càng ngày càng khó hơn nên đã cho tôi nghỉ việc. Có được một khoản trợ cấp nho nhỏ khi ấy cũng đỡ phần nào tiền chợ búa, cơm nước. Người ta vẫn nói một nắm khi đói bằng cả gói khi no nên với mình đó là khoản tiền trợ cấp rất có ý nghĩa", chị Dương nói.
Tương tự, anh Nguyễn Văn Huyên ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, cũng phải nghỉ việc sau khi công ty may mắn không có đơn hàng đủ để duy trì lao động. Trong thời gian chờ có công việc mới, anh đã làm thủ tục để hưởng bảo hiểm thất nghiệp. 
Để thích ứng với tình hình trong từng giai đoạn cụ thể, các trung tâm dịch vụ việc làm trên toàn quốc đã triển khai nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ lao động và kết nối cung-cầu với doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cũng tỏ ra rất chủ động trong việc chuyển hướng hoạt động và sản xuất để thích ứng với tình hình và biến động mới. Do đó, dự kiến thị trường lao động trong tương lai gần sẽ có những cải thiện theo chiều hướng tích cực.
Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, trong 6 tháng đầu năm nay đã có gần 500 nghìn người được giải quyết cho chế độ bảo hiểm thất nghiệp. Mức đóng góp không lớn từ cả người lao động và người sử dụng lao động đã giúp tạo ra một nguồn trợ cấp quan trọng khi cần thiết.
Mức trợ cấp thất nghiệp được tính dựa trên mức lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng trước khi mất việc, với giới hạn tối đa không quá 5 lần mức lương cơ sở đối với người lao động theo quy định của Nhà nước hoặc không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng theo quy định của Bộ luật Lao động đối với người lao động đóng bảo hiểm thất nghiệp theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.
Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp được tính dựa trên số tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp, với mức tối đa không quá 12 tháng. Ngoài trợ cấp, người hưởng còn được hỗ trợ chi phí học nghề thời gian tối đa không quá 6 tháng và được hưởng chế độ BHYT trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp.
nhiều người lao động như anh Hoàng Văn Hùng ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội nhận thấy rằng, bảo hiểm thất nghiệp chính là chỗ dựa cho người lao động khi bị mất việc làm để có thể ổn định cuộc sống và có điều kiện được học nghề, tìm việc làm mới.
"Do công ty ít việc, lao động thì đông, công ty có chính sách giãn việc, mỗi tháng đi làm cũng không được là bao. Thế là tôi xin nghỉ việc, để tìm công việc khác. Qua hướng dẫn thì tôi lên Trung tâm Dịch vụ việc làm để làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp. Mỗi tháng có mấy triệu cũng giúp có đồng ra đồng vào trong khi chờ được tuyển ở chỗ mới. Tôi thấy đây là chính sách rất nhân văn, hỗ trợ người lao động khi khó khăn", anh Hùng chia sẻ.
Như vậy, chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã giúp hàng nghìn người lao động giảm bớt khó khăn khi mất việc làm. Đây là một chính sách có tính nhân văn, mang lại sự ổn định trong cuộc sống và cơ hội tìm kiếm công việc mới cho người lao động trong thời gian khó khăn.
Hải Anh
