Dành 80 tỷ đồng hỗ trợ 91.000 lao động nữ nghỉ hưu trong giai đoạn từ năm 2018 đến hết 2021 bị thiệt do tác động của Luật BHXH năm 2014. Ảnh: Hương Dịu.
Bị "sốc" vì không có lộ trình
Theo ông Phạm Lương Sơn, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, từ ngày 1/1/2018, theo quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2014 về cách tính lương hưu, để được hưởng lương hưu bằng 75% mức lương đóng BHXH, lao động nữ phải có 30 năm đóng thay vì 25 năm. Theo BHXH Việt Nam, dự kiến khoảng 2.000 lao động nữ (có dưới 30 năm đóng BHXH) nghỉ hưu từ 1/1/2018 bị ảnh hưởng nặng nhất với cách tính nói trên, tức là lương hưu sẽ thấp hơn 8-10% so với người nghỉ hưu từ 31/12/2017 trở về trước. Số còn lại khoảng trên 40.000 người lao động (kể cả lao động nam) đều bị ảnh hưởng với mức lương hưu giảm 2-7%.
Đối với lao động nam, nghỉ hưu năm 2018 phải đủ 31 năm đóng BHXH, nghỉ năm 2019 phải đủ 32 năm, nghỉ năm 2020 phải đủ 33 năm, nghỉ năm 2021 phải đủ 34 năm và nghỉ từ năm 2022 trở đi phải đủ 35 năm đóng BHXH mới được hưởng tỷ lệ tối đa là 75% (hiện nay chỉ cần đủ 30 năm). Cách tính này khiến người lao động thiệt hơn, do cần thêm 5 năm làm việc họ mới được nhận mức lương tối đa 75% lương bình quân trước nghỉ hưu, đặc biệt thiệt thòi hơn với lao động nữ do Luật không quy định lộ trình áp dụng cách tính lương hưu mới của lao động nữ, còn lao động nam lại có lộ trình.
Theo tính toán, số lao động nữ bắt đầu hưởng lương hưu trong giai đoạn 2019-2021 mà công thức tính lương hưu bị thiệt so với lao động nam lần lượt là 18.690 người vào năm 2019; 13.851 vào năm 2020 và 5.179 vào năm 2021. Và phải đến năm 2022, công thức tính lương hưu của nam và nữ mới thật sự tương đồng.
Do lo ngại thay đổi về chính sách làm lương hưu của người nghỉ hưu năm 2018 thấp hơn nhiều so với 2017, số người nghỉ "hưu non" năm 2017 đã cao hơn khoảng 10% so với 2016 và được coi là gia tăng đột biến.
Sẽ sớm ban hành chính sách
Ðể giải quyết vấn đề này, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết Kỳ họp thứ V Quốc hội khóa XIV với nội dung giao Chính phủ ban hành quy định thực hiện chính sách điều chỉnh lương hưu đối với lao động nữ bắt đầu hưởng lương hưu từ ngày 1/1/2018 đến 31/12/2021 bị tác động bất lợi hơn so với lao động nam do thay đổi cách tính lương hưu và nguồn kinh phí thực hiện do quỹ BHXH bảo đảm. Ðây được xem là chính sách có tính chất đặc biệt, chỉ thực hiện trong một thời gian nhất định với nhóm đối tượng xác định nhằm bảo đảm quyền lợi của nhóm lao động nữ bị ảnh hưởng bất lợi do thay đổi cách tính lương hưu; đồng thời, thực hiện tốt hơn chính sách bình đẳng giới.
Cụ thể, theo tờ trình của Chính phủ gửi Quốc hội, Chính phủ nhận thấy việc quy định chính sách điều chỉnh lương hưu riêng đối với lao động nữ nghỉ hưu trong giai đoạn từ năm 2018 đến hết 2021 bị thiệt do tác động của Luật BHXH năm 2014 có đặc thù riêng, nằm ngoài điều chỉnh lương hưu chung nêu trên và vượt quá thẩm quyền của Chính phủ.
Cụ thể, số lao động nữ bắt đầu hưởng lương hưu trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2021 mà có từ 20 đến 29 năm 6 tháng đóng BHXH là khoảng gần 91.600 người. Trong đó năm 2018 là 20.500 người; năm 2019 là 22.100 người; năm 2020 là 23.700 người và năm 2021 là 25.300 người).
Về tỉ lệ hỗ trợ, do thời gian đã đóng BHXH của lao động nữ là khác nhau nên tỷ lệ hưởng lương hưu bị giảm trừ cũng khác nhau. Điều này dẫn đến các mức điều chỉnh cũng phải tính toán khác nhau, tùy thuộc vào số thời gian đã đóng BHXH và năm bắt đầu hưởng lương hưu.
Vì vậy, phương án được Chính phủ đưa ra là sẽ cấp bù để nhóm lao động nữ chịu ảnh hưởng bởi chính sách này đỡ thiệt thòi, bằng cách hỗ trợ số tiền tương ứng với chênh lệch lương hưu nếu tính theo Luật BHXH. Tức là sẽ bù vào tỉ lệ hưởng lương hưu lần lượt cho lao động nữ bắt đầu hưởng lương hưu năm 2018 là 8%; 2019 là 6%; 2020 là 4%; 2021 là 2% và từ 2022 thì không được bù vì kết thúc lộ trình như nam giới.
Thực hiện theo phương án điều chỉnh nêu trên, giai đoạn từ năm 2018 đến 2021, mỗi năm sẽ phát sinh thêm nhu cầu kinh phí. Cụ thể, năm 2018 phát sinh thêm 27,8 tỷ đồng, năm 2019 là 23,7 tỷ đồng, năm 2020 là 18,1 tỷ đồng và năm 2021 là 10,3 tỷ đồng. Tổng cộng, số tiền phát sinh thêm là khoảng 80 tỷ đồng. Chính phủ dự kiến nguồn kinh phí điều chỉnh do Quỹ BHXH bảo đảm.
Cho biết thêm về lộ trình thực hiện, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Doãn Mậu Diệp cho biết, sắp tới, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định về vấn đề này, việc điều chỉnh này chỉ là để khắc phục những thiệt thòi của những lao động nữ khi áp dụng đúng các quy định của Luật BHXH.
