Oman đang lên kế hoạch trở thành nhà xuất khẩu hydro xanh lớn như thế nào?

Vương quốc này nổi tiếng hơn với tư cách là quốc gia xuất khẩu dầu mỏ và là điểm đến du lịch trong khu vực, đang tiến triển các dự án hydro xanh quy mô nhằm mục đích giảm lượng carbon cho các ngành công nghiệp và xuất khẩu amoniac có hàm lượng carbon thấp sang thị trường quốc tế.

Hydro xanh được sản xuất thông qua quy trình điện phân, trong đó nước được chia thành hydro và oxy bằng cách sử dụng điện từ nguồn tái tạo.

Với vị trí địa lý đắc địa, Oman, kết hợp với nguồn năng lượng tái tạo từ gió và mặt trời cũng như diện tích đất lớn, làm cho đây trở thành quốc gia lý tưởng để sản xuất khí carbon thấp.

Andrea Zanon, giám đốc điều hành của WeEmpower Capital, chia sẻ: "Oman tự hào về việc có một số điểm lý tưởng nhất trên thế giới để sản xuất năng lượng mặt trời và gió, những nguyên liệu chính để sản xuất hydro xanh với chi phí thấp thông qua quá trình điện phân.

Sản lượng hydro xanh sau đó có thể được vận chuyển thông qua mạng lưới đường ống khí dài 4.000km hiện có của Oman, giúp giảm đáng kể chi phí cơ sở hạ tầng so với việc xây dựng mới từ đầu.

Hơn nữa, kinh nghiệm phong phú của Oman trong việc chế biến và xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và amoniac giúp quản lý hydro xanh và các sản phẩm liên quan hiệu quả".

Quốc gia này là nhà xuất khẩu LNG lớn thứ hai ở Trung Đông sau Qatar, đã đặt mục tiêu sản xuất ít nhất một triệu tấn hydro tái tạo mỗi năm đến năm 2030, trước khi tăng công suất lên 3,75 triệu tấn vào năm 2040.

Dự kiến vào năm 2050, Oman sẽ có công suất hydro xanh đạt 8,5 triệu tấn, vượt qua nhu cầu hydro hiện tại của châu Âu (khoảng 8 triệu tấn). Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự báo rằng quốc gia này, nằm trên các tuyến thương mại quan trọng giữa châu Âu và châu Á, sẽ trở thành nhà xuất khẩu hydro lớn thứ sáu trên toàn cầu và lớn nhất ở Trung Đông vào năm 2030.

Theo cơ quan có trụ sở tại Paris, châu Âu và Úc dự kiến sẽ chiếm gần 50% sản lượng từ tất cả các dự án hydro xanh vào năm 2030.

Yếu tố quyết định lớn nhất trong cuộc cạnh tranh về hydro của Oman xuất hiện vào năm trước khi Hydrom, một công ty nhà nước, ký kết sáu thỏa thuận trị giá 51 tỷ USD để đầu tư vào các dự án hydro xanh. Các thỏa thuận này đã được ký kết với các đối tác từ Bỉ, Hà Lan, Anh, Nhật Bản, Singapore, Đức, Ấn Độ, Kuwait và UAE.

Ông Zanon cho biết: "Những đầu tư này là kết quả của hơn một thập kỷ đàm phán và phát triển công nghệ, mang lại cho Oman lợi thế hàng đầu trong khu vực".

Dự án đang được phát triển

Một trong những dự án hiện đang triển khai là Hyport Duqm, một liên doanh giữa Tập đoàn DEME của Bỉ và công ty năng lượng nhà nước OQ của Oman.

Trong báo cáo thường niên vừa công bố, DEME cho biết dự án này sẽ là một trong những dự án đầu tiên trên toàn cầu sản xuất hydro và amoniac xanh. Công ty đã đặt mục tiêu khởi động giai đoạn phát triển tiếp theo trong năm nay, sau thỏa thuận phát triển dự án được ký kết với công ty hydro quốc gia của Oman, Hydrom vào năm ngoái.

Tuy nhiên, không rõ liệu các công ty có đẩy nhanh tiến độ hoàn thành dự án hay không. Hyport Duqm và OQ chưa đưa ra bình luận ngay lập tức.

Hyport Duqm trước đây đã thông báo rằng giai đoạn đầu tiên sẽ sản xuất hơn 50.000 tấn hydro xanh hàng năm vào năm 2029, tạo ra sản lượng khoảng 330.000 tấn amoniac. Trong giai đoạn thứ hai của dự án, sản lượng amoniac xanh dự kiến sẽ đạt 650.000 tấn.

Cơ sở này sẽ sử dụng 1,3 gigawatt năng lượng gió và mặt trời kết hợp trong giai đoạn đầu tiên, có khả năng tăng lên hơn 2,7 gigawatt trong giai đoạn thứ hai. Trong khi đó, Green Energy Oman (GEO), một trong những dự án hydro xanh lớn nhất được đề xuất ở vương quốc này, dự kiến sẽ bắt đầu hoạt động vào đầu thập kỷ tới.

Dự án này được phát triển bởi một tập đoàn quốc tế với Shell là đối tác điều hành chính, dự kiến sẽ sản xuất hết công suất 1,8 triệu tấn hydro mỗi năm, tập đoàn dầu mỏ có trụ sở tại London cho biết trong báo cáo Chiến lược chuyển đổi năng lượng.

GEO sẽ sản xuất hydro từ nước biển. Dự án sẽ được cung cấp năng lượng lên tới 25 gigawatt năng lượng mặt trời và gió.

Những thách thức ban đầu

Bất chấp tiềm năng ngày càng tăng của hydro, các nhà phê bình trong ngành năng lượng đã nhấn mạnh về chi phí sản xuất cao và thiếu thị trường ổn định.

Frank Wouters, Chủ tịch của Mena Hydrogen Alliance, trong một cuộc phỏng vấn với The National, đã nhấn mạnh rằng giao dịch hydro thông qua các hợp đồng ngắn hạn tương tự như dầu thô thương mại và LNG là “một thách thức” do tính chất đầu tư dài hạn cần thiết cho các dự án. Ông Wouters, cựu phó tổng giám đốc của Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế (Irena), cho biết việc "tách" nguồn cung hydro khỏi nhu cầu thông qua dự trữ chiến lược sẽ giúp tạo ra thanh khoản trên thị trường.

Ông nói: “Giả sử chúng tôi tạo ra một kho dự trữ chiến lược 5 triệu tấn, thì ngay lập tức bạn có một nguồn cung cấp. Tất cả các nhà sản xuất đều có thể điền vào kho dự trữ đó và đó không phải là tiền chuyển đi vì bạn cũng có thể bán hết số tiền đó."

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất mà ngành này phải đối mặt là chi phí sản xuất hydro xanh cao hơn nhiều so với các nguồn năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch.

Ở các khu vực như Trung Đông, Châu Phi, Nga và Mỹ, chi phí sản xuất hydro xanh có thể dao động từ 3,23 USD/kg đến 5,38 USD/kg, trong khi ở châu Âu, chi phí có thể lên tới 8,60 USD/kg, theo ước tính từ PwC và Tập đoàn tư vấn Boston.

Hiện nay, hầu hết lượng hydro được sản xuất trên toàn thế giới đều có màu "xám", nghĩa là nó được sản xuất từ khí tự nhiên. Việc sản xuất hydro xám chỉ tốn khoảng 1,08 đến 2,15 USD mỗi kg, nhưng quá trình này tiêu tốn nhiều carbon hơn đáng kể.

Ông Wouters nói: “Vẫn còn khoảng cách về chi phí và chúng tôi cần kích thích thị trường như chúng tôi đã làm đối với năng lượng tái tạo cho đến khi nó có giá cạnh tranh. Các chính phủ cần phải thực hiện thêm một bước nữa”.

Tại khu vực Vịnh giàu dầu mỏ, năng lượng mặt trời đã trở nên cạnh tranh cao hơn trong những năm gần đây nhờ các chính sách hỗ trợ của chính phủ và giảm chi phí thiết bị. Điều này đã mở ra cánh cửa cho hydro xanh.

Theo Irena, với mức giá dưới 2 xu/kWh, năng lượng mặt trời là lựa chọn rẻ nhất để sản xuất điện ở vùng Vịnh, vượt xa khí tự nhiên, khí tự nhiên hóa lỏng, dầu, than và năng lượng hạt nhân.

Cơ quan có trụ sở tại Abu Dhabi cho biết trong một báo cáo tháng 12: “Chi phí sản xuất giảm mạnh và nguồn tài nguyên năng lượng mặt trời và gió dồi dào trong khu vực mở ra cơ hội cho các công nghệ năng lượng tiên tiến, chẳng hạn như hydro xanh, được sản xuất có tính cạnh tranh”.

Báo cáo của Irena cho biết, mặc dù có một số dự án đang được triển khai, năng lượng tái tạo chỉ chiếm 3% công suất phát điện của khu vực GCC vào năm 2022, với công suất năng lượng tái tạo được lắp đặt đạt 5,6 gigawatt. Theo Viện Trung Đông, công suất năng lượng tái tạo trong khu vực cần tăng lên gần 40 đến 60 gigawatt - tăng gần 60 lần - vào năm 2030 để đáp ứng các mục tiêu hydro của khu vực.

Ông Zanon cho biết: “Sự thành công trong các kế hoạch của Oman phụ thuộc vào nhu cầu sử dụng hydro của thị trường toàn cầu. Ví dụ, giá carbon thuận lợi, đặc biệt là ở châu Âu, sẽ khuyến khích các nước nhập khẩu hydro xanh. Ngoài ra, Oman còn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất hydro xanh khác, bao gồm Ả Rập Saudi và UAE, khiến khả năng cạnh tranh về chi phí trở thành một phần quan trọng trong lợi thế của Oman."

IEA cho biết ngay cả khi cạnh tranh trong khu vực ngày càng nóng lên, Oman vẫn đang trên đà cung cấp hơn 60% tổng lượng xuất khẩu hydro từ Trung Đông vào cuối thập kỷ này. Theo sau vương quốc này là UAE, dự kiến ​​sẽ chiếm 20% lượng xuất khẩu và Ả Rập Saudi, với 16% thị phần.

Ả Rập Saudi, nền kinh tế lớn nhất thế giới Ả Rập, đang đầu tư mạnh vào các dự án năng lượng tái tạo như một phần trong kế hoạch đa dạng hóa xuất khẩu dầu thô.

Vương quốc này đang phát triển dự án hydro xanh Neom trị giá 8,4 tỷ USD, dự án sẽ tích hợp tới 4 gigawatt năng lượng mặt trời và gió để sản xuất tới 600 tấn hydro không chứa carbon mỗi ngày vào cuối năm 2026 dưới dạng amoniac xanh.

Trong khi đó, UAE đang có kế hoạch xây dựng ít nhất hai trung tâm sản xuất hydro hoặc ốc đảo vào năm 2031. Emirates đặt mục tiêu sản xuất 1,4 triệu tấn hydro mỗi năm vào năm đó.

Theo Deloitte, thương mại hydro toàn cầu dự kiến sẽ tạo ra hơn 280 tỷ USD doanh thu xuất khẩu hàng năm vào năm 2050, trong đó Bắc Phi dự kiến sẽ được hưởng lợi nhiều nhất nhờ tiềm năng xuất khẩu cao.

Ông Wouters cho biết cuộc thảo luận xung quanh hydro xanh đã trở nên “có nhiều sắc thái hơn” trong những năm gần đây khi các quốc gia đang tìm kiếm ứng dụng cho nhiên liệu này trong các ngành công nghiệp của chính họ.

Ông nói: “Một phần của suy nghĩ gần đây cũng là xem xét việc sử dụng hydro trong nước và điều đó có thể có nhiều hình thức. “Bạn có thể sử dụng hydro theo những cách truyền thống như sử dụng hydro để tách lưu huỳnh ra khỏi nhiên liệu, nhưng bạn cũng có thể sản xuất thép xanh bằng hydro.”

Ô-man đang phát triển một nhà máy thép xanh trị giá 3 tỷ USD tại đặc khu kinh tế, ở thành phố cảng Duqm phía nam.

Dự án dự kiến xử lý 5 triệu tấn thép mỗi năm, sẽ phục vụ cho ngành công nghiệp ô tô, dụng cụ điện và tua-bin gió.

Trục tái tạo

Oman đã đặt mục tiêu đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, nhưng quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch của nước này cũng được thúc đẩy bởi những thách thức trong ngành dầu khí.

Nền kinh tế của đất nước vẫn phụ thuộc vào ngành dầu mỏ, chiếm khoảng 30% GDP, 60% xuất khẩu hàng hóa và 75% doanh thu của chính phủ.

Trong khi khí đốt tự nhiên đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Oman, nguồn tài nguyên của nước này hiện đang có dấu hiệu cạn kiệt. Đồng thời, sự sử dụng ngày càng tăng của xe điện và năng lượng mặt trời đang đẩy nhu cầu dầu lên đỉnh điểm.

Zanon cho biết: “Trong khi sản xuất dầu ngắn hạn sẽ tăng doanh thu, Oman có động lực để tiếp tục là quốc gia đi đầu trong phát triển năng lượng sạch vì nước này không có nguồn tài nguyên dầu khí giá rẻ để thúc đẩy nền kinh tế và tuyển dụng dân số trẻ. Oman sẽ tiếp tục đầu tư vào việc mở rộng cơ sở hạ tầng xuất khẩu amoniac và điện phân, gửi tín hiệu thị trường mạnh mẽ tới người tiêu dùng và các đối tác hydro."

Fitch Ratings cho biết trong một báo cáo hồi tháng 12 rằng mục tiêu mở rộng sản xuất hydro xanh trong nước của Oman có thể hỗ trợ GDP, doanh thu tài chính và cán cân thanh toán trong dài hạn.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho biết vào tháng 11 rằng nền kinh tế của vương quốc này ước tính tăng trưởng 1,3% trong năm ngoái, giảm từ mức 4,3% vào năm 2022, do việc cắt giảm sản lượng dầu của Opec+.

Quý Anh t/h