Theo cơ quan chức năng của tỉnh Hòa Bình, các phương tiện thủy không được xuất bến là do vi phạm về đăng ký, đăng kiểm, an toàn kỹ thuật, định vị gps… qua kiểm tra 260 thàu chở khách (ngày 31/1/2023) tại 2 bến chính là: Bến cảng Bích Hạ - Đầu kênh Hòa Bình và Bến cảng Thung Nai – xã Thung Nai, Cao Phong, Hòa Bình, đang hoạt động chở khách trên vùng hồ Hoà Bình. Lực lượng Cảnh sát giao thông (Công an tỉnh Hòa Bình) đã phát hiện 99 phương tiện thủy không đăng ký, đăng kiểm, 70 phương tiện chưa được đăng kiểm lại; 91 phương tiện đủ điều kiện hoạt động.
Vì sao 99 chủ tàu không đăng ký, đăng kiểm và tại sao 70 chủ tàu chưa đăng kiểm lại khi hết thời hạn đăng kiểm?
Để giải đáp hai vấn đề trên, chúng tôi đã có tiếp cận, trao đổi ý kiến với một số chủ tàu tại Bến cảng Thung Nai. Bến cảng này có lưu lượng khách lớn, chủ yếu là khách đi lễ hội Đền Chúa Thác Bở và du lịch vùng hồ Hòa Bình. Nhất là sau Tết Nguyên Đán là mùa lễ hội Đền Bờ, bình quân mỗi ngày có trên 1.000 lượt du khách. Các ngày thứ 7, chủ nhật hay ngày rằm tháng Giêng thì lượng khách có thể lên tới 2.000 người.
Bến Thung Nai có hơn 100 tàu khách, nhưng từ ngày 1/2/2023 (tức 11 tháng Giêng), bến cảng này chỉ có 17 tàu chở khách đủ điều kiện hoạt động, còn lại khoảng 100 tàu phải neo bờ, không được xuất bến.
Một chủ tàu cho biết, 17 tàu xuất bến phải hoạt động hết công xuất, quay vòng chóng mặt cũng không đảm bảo nhu cầu đi lại của du khách. Ông L.V. H. chủ tàu thành thật cho biết: Phần lớn tàu ở đây (bến Thung Nai) là tàu hoán cải được lắp đặt đủ các loại máy như máy công nông 24, 45 sức ngựa đến máy nhật 60, 80, 90 sức ngựa, thậm chí là 105, 130, 155 sức ngựa. Số tàu này không thể đăng ký, đăng kiểm được vì đây là tàu chở hàng như sắn, ngô, thậm chí là tàu chợ, không đủ điều kiện để đăng kiểm.
Chỉ vào dãy tàu neo san sát dưới bến, ông H. nói: Thấy mới, đẹp vậy thôi. Nhưng đấy là hình thức vì tàu chở khách du lịch, đi lễ hội phải đẹp, hình thức bắt mắt, như hai con tàu của ông H. nhìn bề ngoài không ai biết đấy là tàu hoán cải. Ông H. đã đầu tư gần 2 triệu đồng để mua, mông lại con tàu với mục đích phục vụ mùa lễ hội Đền Bờ năm nay. Tuy nhiên đã hơn mười ngày nay hai con tàu của ông không được phép xuất bến, vì không đăng ký, đăng kiểm, không lắp đặt định vị AIS. Một chủ tàu khác cũng thừa nhận, tàu hoán cải về mặt an toàn kỹ là không đảm bảo nhất là về kết cấu thân tàu (cơ cấu đáy, mạn, bong) máy móc thiết bị, định vị AIS… Để đủ điều kiện đăng ký, đăng kiểm, chủ tàu phải đầu tư cả trăm triệu thì may mới đăng kiểm được. Như vậy y 99 con tàu chở khách ở Bến cảng Thung Nai sẽ phải neo bờ đến hết mùa lễ hội Đền Bờ và lâu dài hơn nữa. Nếu chủ tàu không đầu tư thực hiện sửa chữa, nâng cấp lại kết cấu thân tàu theo đúng thiết kế quy chuẩn tàu chở khách, du lịch theo Luật Giao thông đường thủy nội địa.
Đối với 70 phương tiện chưa được đăng kiểm lại, ông Trần Kim Minh, có gần mười con tàu chở khách đang hoạt động tại bến Thung Nai, qua kiểm tra, 4 con tàu có đầy đủ giấy tờ hợp lệ, trong đó có 2 tàu vừa hết hạn đăng kiểm vào trung tuần tháng 1/2023. Hiện nay cả 2 con tàu hết hạn đăng kiểm đều phải dừng hoạt động. Ông Minh bức xúc, cho biết: Đầu tháng 1/2023, đại diện 5 HTX vận tải tại bến Thung Nai đã chủ động mời cơ quan đăng kiểm lên tại bến để làm thủ tục đăng kiểm lại. Sau đó, Cơ quan đăng kiểm đã cho cán bộ lên trực tiếp kiểm tra phương tiện thủy của từng hộ, lập biên bản kiểm tra. Tuy nhiên, thời gian làm đăng kiểm lại đúng vào dịp Tết Nguyên Đán nên việc đăng kiểm lại phương tiện không thể tiến hành được. Về vi phạm, các tàu chưa lắp đặt trang bị AIS, ông Minh cho biết, trước đó, 5 HTX đã có đơn gửi cơ quan chức năng của tỉnh Hòa Bình, xin ra hạn thời gian lăp đặt trang bị AIS theo Nghị định 72 sửa đổi, vì hai năm (2021 – 2922) do đại dịch Covid-19 nên các hộ gặp khó khăn về kinh tế không có điều kiện để lắp đặt AIS. Song chúng tôi không nhận được hồi âm của cơ quan chức năng. Gần chục con tàu phải ngừng hoạt động, đối với chủ tàu Trần Kim Minh là một thiệt hại không nhỏ. Ông Minh cho biết, ngoài tiền trả lãi ngân hàng, hàng ngày ông phải trả lương cho 17 nhân viên phục vụ trên tàu. Không được xuất bến, đồng nghĩa với việc không có tiền để trang trải công nợ, trả lương cho nhân viên. Trong khi tàu chở khách trên vùng hồ Hòa Bình chủ yếu dựa vào mùa lễ hội Đền Bờ và khách du lịch đầu xuân.
Theo lãnh đạo phòng Cảnh sát giao thông – Công an tỉnh Hòa Bình, trước khi đơn vị triển khai tổng kiểm tra phương tiện thủy trên vùng hồ Hòa Bình, đơn vị đã tổ chức tuyên truyền các quy định pháp luật về giao thông đường thủy nội địa, nội dung kiểm tra, biện pháp xử lý để tổ chức cá nhân tham gia giao thông vận tải đường thủy nội địa biết, nghiêm chỉnh chấp hành. Nhưng nhiều chủ phương tiện thủy vẫn không chấp hành. Tại bến cóc, bến dân sinh vẫn có tình trạng phương tiện không đảm bảo an toàn vẫn chở khách “chui”. Trong ngày đầu ra quân, có đông chủ tàu tập trung gây sức ép với lực lượng làm nhiệm vụ. Song với tinh thần tất cả vì sự an toàn tính mạng, tài sản của nhân dân nói chung, của hành khách đi lễ hội, du lịch trên vùng hồ Hòa Bình nói riêng, phòng Cảng sát giao thông – Công an tỉnh Hòa Bình kiên quyết ngăn chặn, xử lý nghiêm những trường hợp cố tình vi phạm. Đến nay (10/2/2023), các chủ phương tiện thủy ở hai bến Thung Nai và Bích Hạ đều chấp hành tốt, phương tiện không đủ điều kiện hoạt động, không xuất bến, không chạy “chui”.
Nguyễn Hồng Bài