Hà Giang: Khuyến cáo người dân tuyệt đối không sử dụng các động, thực vật lạ có nguy cơ gây ngộ độc

Theo Chi cục ATTP tỉnh Hà Giang, trong 10 tháng năm 2023, trên địa bàn tỉnh Hà Giang xảy ra 11 vụ ngộ độc thực phẩm làm 50 người mắc, 6 trường hợp tử vong; hầu hết các vụ ngộ độc là do độc tố tự nhiên có trong nấm độc, hoa quả rừng và bột ngô mốc.

Điển hình trong 2 ngày 31/7và 1/8 trên địa bàn huyện Đồng Văn xảy ra liên tiếp 2 vụ ngộ độc do ăn quả hồng châu và bánh trôi ngô khiến nhiều người mắc và tử vong. Cụ thể, tại thôn Chua Só, xã Tả Lủng có 3 trẻ mắc, trong đó có 1 trẻ tử vong; tại thôn Hồng Ngài, xã Lũng Táo, có 8 trẻ mắc. 

Theo các chuyên gia y tế, cây hồng châu có tên khoa học (Capparis versicolor Griff), họ màn màn (Capparaceae). Tên gọi theo địa phương khác là cây rom, cây mề gà, cây khua mật, cây móc quạ (Thái Nguyên), chi pản sloa (Cao Bằng)... Cây hồng châu thường mọc ở khu vực núi đá, thuộc dạng cây dây leo, vỏ thân cây màu xanh nhạt, có gai nhọn, cứng. Lá cây to gần bằng 2 ngón tay người lớn, dài khoảng 11-12 cm, màu của lá xanh đậm. Quả tròn to gần bằng quả trứng gà, vỏ nhẵn mượt không có lông, quả non vỏ màu xanh nhạt, khi quả chín vỏ có màu tím và hơi mềm, bên trong có lớp vỏ màu hồng, mỗi quả có từ 4 - 6 hạt, các hạt có một lớp cùi màu trắng đục, nhiều nước và mềm bao bọc, bên trong cùi có một hạt to bằng hạt ngô có màu tím và hơi dẹp. Quả hồng châu chín vào tháng 7-9 hằng năm.

Độc tố của quả hồng châu là alcaloid, chứa chính trong nhân hạt của quả. Độc tính của chúng tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp, trụy tim mạch dẫn đến tử vong. Khi bị ngộ độc hồng châu, không có thuốc điều trị đặc hiệu; điều trị căn nguyên và điều trị triệu chứng là chủ yếu. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo cần gây nôn (bằng biện pháp cơ học) ngay lập tức. Cho người bệnh uống nước và gây nôn; uống than hoạt: liều 1g/kg cân nặng người bệnh. Cho người bệnh uống đủ nước, tốt nhất là dùng oresol; nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất.

Tiếp đó là vụ ngộ độc tập thể khiến 8 người ở huyện Xín Mần phải nhập viện cấp cứu sau khi ăn hoa chuông xào trứng. Các triệu chứng xuất hiện 30 phút sau ăn hoa chuông khiến cả 8 người đều bị ngộ độc. Trong đó, 4 người bị ngộ độc nghiêm trọng với các biểu hiện mất ý thức, kích thích vật vã, ảo giác, đồng tử hai bên giãn, phản xạ ánh sáng chậm, nhịp tim nhanh. Còn 4 người khác cũng bị hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn. Người nhà đã đưa các bệnh nhân đi cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Xín Mần, sau gần 12 giờ điều trị tích cực, các bệnh nhân đã ổn định sức khỏe.

Cây hoa chuông có tên gọi khoa học là Scopolamine hay còn gọi là "hơi thở của quỷ". Nhờ hình dạng lạ, đa dạng màu sắc mà loài cây này rất được ưa chuộng, trồng ở nhiều nơi. Đây là loại cây lâu năm, rễ mọc ngầm thành cụm dày trong lòng đất. Hoa chuông trông giống hoa loa kèn, có màu trắng và vàng. Tất cả bộ phận trên cây hoa chuông đều chứa độc tố. Nếu ăn phải, bệnh nhân có thể bị ngộ độc nhẹ, với biểu hiện nôn, mệt mỏi, choáng váng. Ở thể nặng, nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh nguy cơ suy thận, suy tim cấp, ảo giác, hoang tưởng. 

Để tránh những vụ ngộ độc đáng tiếc xảy ra, hằng năm, Chi cục ATVSTP tỉnh Hà Giang đã chủ động xây dựng kế hoạch tuyên truyền phòng chống ngộ độc thực phẩm tại các xã xây dựng nông thôn mới và các xã hay xảy ra ngộ độc bằng nhiều hình thức, nội dung tuyên truyền phong phú, đa dạng. Đồng thời, hướng dẫn cho thành viên Ban chỉ đạo chăm sóc sức khỏe nhân dân xã; Trưởng thôn, nhân viên y tế thôn, bản biết cách truyền thông trực tiếp tại thôn, bản có nguy cơ cao, tuyền truyền tại lớp học.

Hướng dẫn truyền thông gián tiếp qua hệ thống loa phát thanh của UBND xã, Trạm Y tế xã tại chợ phiên, buổi tiêm chủng hàng tuần, hàng tháng và cấp phát sổ tay kiến thức ATTP cho các Trạm Y tế xã để phát cho các thành viên trong Ban Chăm sóc sức khỏe nhân dân xã, y tế thôn bản, học sinh, tham gia phối hợp lồng ghép thường xuyên tổ chức tuyên truyền sâu rộng đến các nhóm hộ gia đình sinh sống gần rừng, có phong tục tập quán, thói quen sử dụng các loại rau, củ, quả rừng làm thực phẩm ăn uống hàng ngày trên địa bàn xã. Hướng dẫn cách xử trí ban đầu khi phát hiện bị ngộ độc thực phẩm và cách nhận biết, phòng tránh ngộ độc thực phẩm tại bữa cỗ đông người ăn.

Chi cục VSATTP tỉnh Hà Giang khuyến cáo người dân tuyệt đối không thu hái, sử dụng các động, thực vật lạ có nguy cơ gây ngộ độc; không nên ăn các loại hoa, quả từ cây rừng, nấm mọc tự nhiên khi chưa xác định được nấm lành hay nấm độc; không nên sử dụng bột ngô để lâu ngày lên nấm men mốc. Trong quá trình chế biến, cần đảm bảo các nguyên tắc ATVSTP nhằm tránh việc nhiễm độc tố từ bên ngoài xâm nhập vào thực phẩm.

Nguyễn Công