Theo báo cáo công bố ngày 7/5 của Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trong tháng 4 đạt 74,31 tỷ USD, giảm nhẹ 1,4% so với tháng trước. Đi sâu vào cơ cấu, kim ngạch xuất khẩu đạt 37,44 tỷ USD – ghi nhận mức giảm 2,8%, trong khi nhập khẩu gần như giữ nguyên ở mức 36,87 tỷ USD.
Điều đáng chú ý là cán cân thương mại – vốn là điểm sáng của nền kinh tế Việt Nam trong thời gian dài – đã thu hẹp rõ rệt. Thặng dư thương mại tháng 4 chỉ còn 570 triệu USD, giảm gần 65% so với tháng 3. Trong bức tranh 4 tháng đầu năm, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 276,89 tỷ USD, tăng trưởng 15,7% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, tốc độ tăng của nhập khẩu (18,6%) lại vượt xuất khẩu (13%), khiến mức xuất siêu chỉ còn 3,8 tỷ USD, bằng chưa đầy một nửa so với cùng kỳ năm trước.
Dù xuất khẩu giảm tốc trong tháng 4, nguồn thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu vẫn duy trì được sự ổn định. Trong tháng, ngành Hải quan đã nộp vào ngân sách 39.732 tỷ đồng, chỉ giảm nhẹ 0,6% so với tháng trước. Lũy kế từ đầu năm, con số này đạt 142.122 tỷ đồng – tương đương 34,58% dự toán cả năm và tăng 12,1% so với cùng kỳ. Đây là kết quả đáng ghi nhận trong bối cảnh nhiều thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam vẫn chưa hồi phục hoàn toàn.
 |
| Gian lận thương mại diễn biến phức tạp, Hải quan căng mình kiểm soát |
Song song với đà suy giảm của xuất khẩu, tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại lại có xu hướng leo thang, với thủ đoạn ngày càng tinh vi và quy mô ngày càng lớn. Trong tháng 4, ngành Hải quan cả nước đã phát hiện và xử lý 1.330 vụ vi phạm, trị giá hàng hóa vi phạm ước tính hơn 1.867 tỷ đồng. Đặc biệt, hơn một nửa số vụ – tương đương 52,8% – xảy ra trên tuyến đường biển, tập trung tại các cảng lớn như Đình Vũ, Cát Lái, Tân Vũ, Cái Mép… Các doanh nghiệp vi phạm thường lợi dụng hình thức khai sai tên hàng, chủng loại, xuất xứ hoặc giá trị để gian lận thuế và trốn tránh kiểm tra chuyên ngành.
Không chỉ dừng lại ở tuyến biển, đường hàng không cũng trở thành "điểm nóng" mới của hoạt động buôn lậu, nhất là đối với các mặt hàng có giá trị cao như vàng, tiền tệ và đặc biệt là ma túy. Các đối tượng phạm tội tận dụng ưu điểm về tốc độ và tính linh hoạt của hình thức vận chuyển nhanh, thương mại điện tử, ký gửi hàng hóa để thực hiện hành vi vận chuyển trái phép qua biên giới.
Tuyến đường bộ cũng không kém phần nhức nhối. Tình trạng vận chuyển pháo, thuốc lá, thực phẩm đông lạnh không hóa đơn tiếp tục diễn ra ở nhiều địa bàn giáp ranh với Lào, Trung Quốc và Campuchia.
Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là cuộc chiến với tội phạm ma túy xuyên biên giới. Trong vòng một tháng (16/3–15/4/2025), lực lượng Hải quan đã chủ trì và phối hợp bắt giữ 16 vụ, liên quan đến 27 đối tượng, thu giữ hơn 1,5 tấn ma túy các loại – phần lớn là ketamine và ma túy tổng hợp. Đây là một con số đáng báo động, cho thấy mức độ liều lĩnh và quy mô lớn của các đường dây tội phạm.
Tính từ đầu năm, ngành Hải quan đã phát hiện 64 vụ, bắt giữ 74 đối tượng và thu giữ tổng cộng gần 1,72 tấn ma túy – một con số khẳng định tính chất nghiêm trọng, có tổ chức của loại hình tội phạm này, vốn thường xuyên lợi dụng tuyến hàng không và dịch vụ vận chuyển nhanh để ngụy trang.
Trước áp lực ngày càng lớn từ buôn lậu và gian lận thương mại, ngành Hải quan đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, tăng cường kiểm tra chuyên sâu, phân luồng thông minh, đồng thời phối hợp chặt chẽ với lực lượng Công an, Biên phòng và các bộ ngành liên quan để phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Dự báo trong các tháng tới, tình hình xuất nhập khẩu sẽ tiếp tục đối mặt với thách thức từ biến động kinh tế thế giới, trong khi buôn lậu và tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi. Ngành Hải quan đang đứng trước yêu cầu không chỉ hoàn thành tốt nhiệm vụ thu ngân sách, mà còn phải trở thành tuyến đầu trong bảo vệ an ninh kinh tế quốc gia.
