Vấn đề này đã được các chuyên gia đưa ra thảo luận tại Tọa đàm: "Nâng cao vai trò của các địa phương trong hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA" do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 2/12 tại Hà Nội.
Thời gian qua việc thực thi và tận dụng các FTA, đặc biệt là các FTA thế hệ mới đã đem lại hiệu quả tích cực với kinh tế Việt Nam. Qua đó, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và đa dạng hoá thị trường xuất nhập khẩu, giảm nhẹ các khó khăn do đại dịch COVID-19 cũng như bất ổn về kinh tế xã hội trong 2 năm gần đây. Những kết quả này cho thấy Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương đã triển khai hiệu quả các biện pháp nhằm thúc đẩy thực thi các FTA. Trong đó có vai trò của các địa phương đã rất nỗ lực trong việc hỗ trợ doanh nghiệp làm quen và tận dụng hiệu quả các cơ hội từ các FTA thời quan qua.
Tuy nhiên, dư địa để tận dụng hiệu quả cơ hội từ các FTA, đặc biệt các FTA mới đi vào thực thi gần đây như CPTPP, EVFTA, UKVFTA cũng vẫn còn rất lớn. Đòi hỏi cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa từ chính quyền các cấp cũng như những đột phá trong tư duy hành động để có thể gia tăng hơn nữa cơ hội từ các Hiệp định này mang lại.
Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ thị chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) đánh giá, việc ban hành kế hoạch thực hiện các FTA của các địa phương ngày càng tích cực hơn và giá trị kim ngạch xuất khẩu của nhiều tỉnh thành trong cả nước sang các thị trường FTA thế hệ mới gia tăng đáng kể.
Tuy nhiên, mới chỉ có 38/63 tỉnh thành là có ghi nhận hoạt động xuất nhập khẩu với các nước CPTPP và các hỗ trợ đấy áp dụng chung cho tất cả các ngành, các doanh nghiệp, mà chưa đi sâu vào cụ thể những ngành nghề mà chúng ta cần tận dụng FTA.
ông Ngô Chung Khanh cho rằng, trong bối cảnh nguồn lực có hạn nên không thể hỗ trợ cho tất cả các doanh nghiệp, tất cả các sản phẩm mà cần phải dồn nguồn lực nhất định, tập trung cho 1 - 2 mặt hàng chiến lược của mỗi tỉnh, thành.
Ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đánh giá, hiện vẫn còn sự cách biệt khá lớn giữa nhu cầu của doanh nghiệp đối với khả năng đáp ứng từ phía các cơ quan nhà nước, địa phương.
Thực tế, doanh nghiệp đang rất mong muốn các cơ quan nhà nước triển khai các công tác hỗ trợ doanh nghiệp hội nhập một cách hiệu quả hơn, đáp ứng sát hơn với nhu cầu của doanh nghiệp.
Ông Phạm Ngọc Thạch cho rằng, để thúc đẩy và hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA thời gian tới, vẫn còn có khoảng cách rất lớn giữa cái nhu cầu của các doanh nghiệp và khả năng, mức độ đáp ứng của chính quyền các địa phương, thậm chí cả các cơ quan, tổ chức khác mà tham gia vào tiến trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các cơ hội từ các FTA. Do đó, cần phải có đổi mới phương thức hỗ trợ doanh nghiệp, cần phải xuất phát từ những vấn đề rất thực tế ban đầu của các doanh nghiệp.
Đồng thời, cần có những nghiên cứu, đánh giá sâu ngay từ đầu trên cơ sở đó mới có thể thiết kế và triển khai được các chương trình hỗ trợ một cách hiệu quả.
Đặc biệt, trước mắt phải rà soát để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật của chúng ta, cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Cùng với đó, phải tạo được một cơ chế kết nối phối hợp giữa các cơ quan từ Trung ương đến địa phương, giữa các cơ quan nhà nước với các hiệp hội doanh nghiệp.
Bà Nguyễn Kiều Oanh, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho biết, doanh nghiệp giao dịch xuất khẩu với các nước trong các hiệp định còn hạn chế.
Ngay sau khi các Hiệp định FTA thế hệ mới được ký kết và có hiệu lực thành phố Hà Nội cũng đã xây dựng, triển khai thực thi các FTA. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp có giao dịch xuất khẩu với các nước được ký kết trong Hiệp định cũng còn hạn chế và chưa xứng với tiềm năng, nhất là doanh nghiệp có lô hàng hưởng ưu đãi thuế quan theo hiệp định.
Các hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Hà Nội vẫn tập trung vào các thị trường truyền thống, chưa thay đổi theo những cái mới, và đặc biệt thị trường mới thành viên của các hiệp định còn khiêm tốn như doanh nghiệp xuất khẩu sang Canada, Mexico, Peru.
Ví dụ, hàng may mặc cũng là một mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Hà Nội sang các nước, doanh nghiệp hiện nay cũng vẫn chưa chủ động được các nguồn nhiên liệu, thế nên nhiều khi có những đơn hàng cũng bị đứt gãy các chuỗi cung cấp.
Trong năm 2022, Hà Nội có khoảng 2.600 doanh nghiệp thực hiện hoạt động xuất khẩu sang các nước ký kết trong hiệp định và 7.900 doanh nghiệp có hoạt động nhập khẩu từ các nước ký kết các Hiệp định FTA. Đây cũng là một kết quả rất cố gắng của Hà Nội trong thời gian qua.
Ông Đinh Trọng Cường, Trưởng phòng Quản lý Thương mại, Sở Công Thương Bà Rịa - Vũng Tàu cho hay, để chủ động thúc đẩy hội nhập sâu rộng và triển khai thực thi các FTA và hỗ trợ doanh nghiệp, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã phê duyệt Đề án hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện hiệp định CPTPP và các Hiệp định FTA khác.
Trong các năm qua, Sở Công Thương đã chủ động phối hợp với các đơn vị thuộc Bộ Công Thương, các thương vụ tại các nước cũng như các sở, ban, ngành, các cơ quan truyền thông đẩy mạnh tuyên truyền, thông tin, phổ biến về hội nhập kinh tế quốc tế cũng như thông tin về thị trường xuất khẩu, các văn bản mà hướng dẫn về thực thi các FTA của các bộ, ngành nhiều hình thức khác nhau.
Qua đó, doanh nghiệp đã hiểu rõ hơn về các FTA thế hệ mới cũng như khai thác, tận dụng các ưu đãi, cơ hội mở rộng thị trường từ các cam kết trong FTA. Tuy nhiên, doanh nghiệp trên địa bàn cũng gặp một số khó khăn, thách thức như về mặt khách quan.
Chẳng hạn như diễn biến bất lợi của quốc tế như là cuộc xung đột của Nga - Ukraine còn kéo dài, diễn biến về chi phí năng lượng, nhiên liệu tăng, tình hình lạm phát ở các nước cũng như các chi phí logistics tăng, biến đổi khí hậu, các quy định cao về chất lượng sản phẩm cũng như các quy định về môi trường, lao động, thẻ vàng tại các nước.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng còn rất nhiều như hạn chế về khả năng đáp ứng yêu cầu của tiêu chuẩn chất lượng, hạn chế về năng lực, về xúc tiến thị trường và tiếp cận các khách hàng còn chưa cao.
Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tối đa cơ hội từ các FTA, ông Đinh Trọng Cường cho rằng, Bà Rịa - Vũng Tàu cần thêm sự hỗ trợ trong việc hướng dẫn thực thi và khảo sát, nắm bắt nhu cầu và thông tin kịp thời về các thị trường, xúc tiến xuất khẩu tại các nước.
Mặt khác, hỗ trợ xây dựng và triển khai các đề án như đề án thành lập trung tâm phân phối hàng hóa, kết nối hệ thống cảng biển hiện có trên địa bàn Bà Rịa - Vũng Tàu với sân bay Long Thành; đề án thành lập khu mậu dịch tự do để tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.
Ông Ngô Chung Khanh khẳng định, tới đây Bộ Công Thương sẽ phối hợp triển khai về bộ chỉ số đánh giá FTA Index từ đầu năm 2023. Đặc biệt, Chính phủ cũng đã giao Bộ Công Thương phối hợp với các bộ, ngành lập một tổ công tác liên ngành và phối hợp với các tỉnh thành.
Do đó, Bộ Công Thương cũng đã có gửi công văn đề nghị các tỉnh, thành cung cấp các đầu mối để cùng với nhau nghiên cứu phương pháp điều tra, phương pháp tính, phương pháp xây dựng chỉ số cho chính xác và công bằng.
Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng chuẩn bị các dữ liệu và hy vọng đầu năm 2023 các công việc sẽ được sẵn sàng để chính thức triển khai liên quan về đánh giá FTA Index.
Hơn nữa, Bộ sẽ tiến hành các hoạt động phổ biến, tuyên truyền cho các tỉnh thành, các bộ, ngành, cơ quan Trung ương liên quan để biết rằng có một chỉ số đang chuẩn bị được hình thành.
Vì vậy, các đơn vị cần phối hợp chặt chẽ để có được một kết quả tốt nhất trong thời gian tới nhằm nâng cao hiệu quả tận dụng thực thi FTA của các tỉnh, thành nói riêng và của Việt Nam nói chung./.
D.A (Tổng hợp)
