Đổi mới sáng tạo sẽ là giải pháp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế "hậu Covid-19"

Việt Nam đã đạt được “mục tiêu kép”

Đánh giá tổng quan kinh tế Việt Nam năm 2020, Trưởng phòng Phòng kinh tế vĩ mô và thể chế kinh tế (Viện Kinh tế Việt Nam) Phạm Sỹ An cho rằng, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được mục tiêu kép - tăng trưởng phục hồi và dịch bệnh được kiểm soát tốt.

"Cú sốc" COVID-19 làm các chỉ tiêu phản ánh ổn định nền kinh tế và chất lượng tăng trưởng đón nhận những sự suy giảm mang tính tạm thời. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn cần lưu ý trong vấn đề hỗ trợ các doanh nghiệp, người lao động ảnh hưởng bởi COVID-19; hỗ trợ các ngành chuyển đổi số, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Các gói hỗ trợ đang thẩm thấu dần vào nền kinh tế nhưng tốc độ còn chậm.

Trong khi đó, theo Báo cáo kinh tế Việt Nam 2020: Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo, nhấn mạnh, tác động từ cú sốc Covid-19 lên nền kinh tế Việt Nam nặng nề hơn rất nhiều so với các cú sốc từ cuộc khủng hoảng tài chính – tiền tệ châu Á năm 1997 và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.

Hai cú sốc này làm cho tăng trưởng ở mức thấp nhất là 4,77% năm 1999 và 5,40% năm 2009, vẫn còn cao hơn so với năm 2020 (2,91%). Song, cú sốc Covid-19 có thể mang tính tạm thời, sẽ không kéo dài như hai cú sốc tài chính năm 1997 và 2008.

Việt Nam đã đạt được "mục tiêu kép" vừa phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, vừa quyết liệt phòng, chống dịch bệnh trong năm 2020. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cả năm 2020 đạt 2,91%, thấp nhất kể từ sau Đổi mới năm 1986, nhưng tốc độ tăng trưởng có sự phục hồi ấn tượng sau khi sụt giảm vào quý 2/2020 và ở mức cao so với nhiều nước trên thế giới và trong khu vực.

Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, có nhiều ngành bị tác động tiêu cực bởi dịch bệnh Covid-19 nhưng cũng có nhiều nhóm ngành được hưởng lợi. Đây là điểm rất khác biệt với nền kinh tế khi bị khủng hoảng tài chính, khi hầu hết các ngành bị ảnh hưởng, hoặc có ít ngành hưởng lợi hơn.

Báo cáo nêu rõ: "Nhìn chung, Covid-19 đặt nền kinh tế nước ta dưới nhiều thách thức, nhưng đồng thời cũng tạo cơ hội to lớn trong thúc đẩy nền kinh tế chuyển đổi số. Xu hướng chuyển đổi số trong nền kinh tế đã bắt đầu từ mấy năm gần đây (trong đó có sự ban hành Nghị quyết 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ đông tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư), nhưng Covid-19 xuất hiện đã thúc đẩy quá trình chuyển đổi số nhanh hơn".

Ngoài ra, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, ông Lê Xuân Sang cho biết, năm qua, doanh nghiệp phát triển công nghệ học từ xa (edtech) tăng trưởng mạnh chưa từng có. Các ngành công nghệ số quan trọng khác cũng tăng trưởng từ 18% (truyền thông trực tuyến) đến 46% (thương mại điện tử). Covid-19 cũng đã thúc đẩy nhận thức chuyển đổi số ngành ngân hàng sớm thêm từ 3 đến 5 năm; đồng thời tạo bước nhẩy vọt trong hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt.

Tăng trưởng kinh tế Việt Nam 2021 dựa trên đổi mới sáng tạo

Theo các chuyên gia, việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế giai đoạn “hậu Covid-19”, cần dựa trên đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số. Yêu cầu đặt ra trong bối cảnh hiện nay là Nhà nước và Chính phủ cần có những hỗ trợ “đủ liều”, đủ dài sau khi dịch chấm dứt hẳn đối với các doanh nghiệp công nghệ số và các nhóm khác nhau. Do đó, các gói hỗ trợ và việc thực thi phải tính đến đúng mức, cần chuyển đổi từ hỗ trợ mang tính truyền thống sang hỗ trợ có tính chuyên biệt về Covid-19 để tăng tính hiệu quả...

Năm 2021, dịch bệnh Covid-19 trên thế giới vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, nhưng những dấu hiệu tích cực đang dần sáng rõ khi mà vaccine phòng ngừa Covid-19 đã được tiêm phòng tại một số quốc gia… Đối với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam năm 2021 được nhóm nghiên cứu của Viện Kinh tế Việt Nam đưa ra 3 kịch bản. Theo đó, đối với mức kịch bản cơ sở, dự báo kinh tế đất nước sẽ đạt 5,49%; mức kịch bản thấp là 3,48% và ở kịch bản cao là 6,9%.

Ông Lý Đại Hùng, Phòng Kinh tế vĩ mô và Thể chế kinh tế, Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, năm 2021 Việt Nam bắt đầu thực hiện chiến lược phát triển kinh tế giai đoạn 5 năm, 10 năm, cho nên đây là thời điểm rất quan trọng đối với nền kinh tế. “Dựa trên mô hình phân tích ứng dụng vào dự báo, chúng tôi đưa ra 3 kịch bản dự báo, trong đó nhấn mạnh đến kịch bản cơ sở Việt Nam có thể tăng với tốc độ 5,49% vào năm 2021 và đây là kết quả chung nhất”, ông Hùng nêu quan điểm.

Một số chuyên gia nhận định, Việt Nam đang ở nhóm tăng trưởng cao nhất, đối với các điểm nghẽn của nền kinh tế phải được tập trung tháo gỡ một cách quyết liệt. Phải có đổi mới tư duy và đổi mới thể chế chính sách theo hướng tạo môi trường thuận lợi, khuyến khích mạnh mẽ và huy động sự tham gia của khu vực ngoài nhà nước. Phát triển cũng như huy động được nguồn lực cần thiết cho đầu tư vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó cần có những thử nghiệm đột phá về thể chế, chính sách.

Bê cạnh đó, trong “Báo cáo kinh tế Việt Nam 2020”, Viện Kinh tế Việt Nam cũng khuyến nghị những vấn đề: Cần nhận diện rõ hơn và cần trả lời rõ hơn câu hỏi các yếu tố đã giúp Việt Nam thành công trong việc đạt mục tiêu kép năm 2020, các yếu tố đó sẽ còn được tiếp tục duy trì trong năm 2021 không?; cần tránh chủ quan cho rằng Việt Nam đang ở nhóm tăng trưởng cao nhất thì có nghĩa là nhiều vấn đề về cơ cấu và chất lượng tăng trưởng đã được giải quyết, trái lại các điểm nghẽn vẫn cần phải được tập trung tháo gỡ một cách quyết liệt; cần thay đổi tư duy, biến công nghệ thông tin và chuyển đổi số là cú hích quan trọng và là trụ cột nền tảng để nâng đỡ quá trình phục hồi, tăng cường năng lực chống chịu và cải thiện chất lượng tăng trưởng theo hướng hiệu quả, xanh và bền vững; Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để có thể bứt phá và tăng tốc nhờ khoa học công nghệ và tiệm cận dần với giai đoạn của đổi mới sáng tạo, một số lĩnh vực có thể bước cùng với các nước đã đi trước (công nghệ 5G, chuyển đổi số, công nghệ nano…), đây là cơ hội hiếm có để thu hẹp khoảng cách với các nước trong khu vực; đổi mới tư duy và đổi mới thể chế chính sách theo hướng tạo môi trường thuận lợi, khuyến khích mạnh mẽ và huy động sự tham gia của khu vực ngoài nhà nước là yếu tố quan trọng bậc nhất cho khoa học, công nghệ để phát triển cũng như huy động được nguồn lực cần thiết cho đầu tư vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó cần có những thử nghiệm đột phá về thể chế, chính sách.

Gia Gia