Doanh nghiệp toàn cầu thích ứng giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung như thế nào?

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Bất chấp thuế quan tăng và sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý, các động lực cơ bản thúc đẩy thương mại Hoa Kỳ-Trung Quốc vẫn còn nguyên vẹn.

Căng thẳng thương mại gia tăng. Chính quyền Donald Trump đang cân nhắc áp thuế 25% đối với ô tô, dược phẩm và chất bán dẫn nhập khẩu. Chính sách này vừa được công bố vào tuần trước.

Nhóm của Tổng thống Hoa Kỳ muốn trả đũa thuế dịch vụ kỹ thuật số do châu Âu áp đặt. Họ lập luận rằng các khoản thuế này ảnh hưởng không cân xứng đến các công ty công nghệ Mỹ. Tổng thống Trump đang cân nhắc áp thuế đối với nhiều nước EU, cũng như Vương quốc Anh và Thổ Nhĩ Kỳ.

Tranh chấp thương mại đã trở thành vấn đề cố hữu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Tuy nhiên, các tập đoàn đa quốc gia không nên vội vàng thực hiện những thay đổi cơ cấu lớn chỉ dựa trên những tuyên bố chính trị.

Thay vào đó, các công ty cần có phản ứng thận trọng. Họ nên nhận ra rằng thực tế thương mại thường ôn hòa hơn những lời lẽ chính trị. Thách thức hiện nay là giảm thiểu rủi ro mà không cam kết quá mức vào việc tái cơ cấu chuỗi cung ứng tốn kém.

Có ba lý do chính khiến doanh nghiệp nên tránh điều chỉnh toàn bộ chiến lược Mỹ - Trung ở thời điểm này.

Thứ nhất, việc thực hiện chính sách thường mềm mỏng hơn những cam kết chính trị. Trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống Trump tuyên bố áp thuế 60% đối với hàng hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, thực tế, ông chỉ đánh thêm 10% thuế.

Tương tự, từ năm 2017 đến 2021, Tổng thống Trump công bố mức thuế cao đối với hàng nhập khẩu Trung Quốc. Tuy nhiên, một số công ty và ngành công nghiệp quan trọng đã được miễn trừ tạm thời nhờ vận động hành lang và cắt giảm quy định.

Năm 2020, Hoa Kỳ miễn thuế đối với thiết bị y tế. Quyết định này xuất phát từ nhu cầu cấp thiết phải đảm bảo nguồn cung thiết yếu trong đại dịch Covid-19.

Những trường hợp này cho thấy các công ty không nên hoảng sợ chỉ vì các tuyên bố chính trị.

Thứ hai, các biện pháp thuế quan thường áp dụng cụ thể cho từng ngành thay vì toàn ngành. Tổng thống Trump từng áp thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu. Mức thuế này dự kiến có hiệu lực vào tháng tới. Chính sách này là một phần trong chiến lược bảo hộ thương mại của ông.

Việc áp thuế đối với dược phẩm nhập khẩu nhằm khôi phục ngành sản xuất thuốc trong nước. Ngành này đã suy giảm trong nhiều năm do sản xuất ở nước ngoài có chi phí rẻ hơn.

Tuy nhiên, biện pháp này có thể khiến giá thuốc tại Hoa Kỳ tăng cao. Đây là một vấn đề nhạy cảm về mặt chính trị.

Thuế 25% đối với chất bán dẫn nhập khẩu nhằm bảo vệ các công ty Mỹ như Intel và Nvidia. Mục tiêu là giảm sự cạnh tranh từ nước ngoài và thúc đẩy sản xuất chip trong nước.

Thuế đối với ô tô nhập khẩu cũng có thể làm gia tăng căng thẳng thương mại.

Dù quan trọng, các biện pháp này không phải là một bức tường bảo hộ toàn diện. Các công ty trong các lĩnh vực không bị ảnh hưởng nên cảnh giác nhưng tránh phản ứng thái quá.

Thứ ba, khả năng về một "thỏa thuận lớn" vẫn còn. Dù có những lời lẽ gay gắt, Washington và Bắc Kinh vẫn đang cân nhắc một thỏa thuận thương mại rộng hơn. Thỏa thuận này có thể bao gồm đầu tư và công nghệ.

Các công ty đa quốc gia không nên vội vàng tái cơ cấu trước khi có bức tranh rõ ràng hơn. Trong cuộc chiến thương mại đầu tiên, các công ty Trung Quốc đã chuyển sản xuất sang Việt Nam, Mexico và Thái Lan. Năm ngoái, xuất khẩu trực tiếp của Trung Quốc sang Hoa Kỳ chỉ chiếm 15% tổng thương mại của nước này. Điều này cho thấy sự phụ thuộc của Trung Quốc vào thị trường Mỹ đang giảm.

Tuy nhiên, chiến lược này đang bị giám sát chặt chẽ và đối mặt với ba trở ngại lớn.

Thứ nhất, chính phủ Hoa Kỳ đang tăng cường điều tra các công ty Trung Quốc tái xuất khẩu qua nước thứ ba. Quy tắc chống lách luật của Bộ Thương mại Mỹ cho phép mở rộng thuế quan đối với hàng hóa có nguồn gốc Trung Quốc nhưng được lắp ráp ở nơi khác. Ví dụ, quy tắc này có thể áp dụng với các sản phẩm chứa nhiều linh kiện Trung Quốc như pin năng lượng mặt trời.

Thứ hai, Bắc Kinh không khuyến khích việc chuyển sản xuất và công nghệ quan trọng ra nước ngoài. Chính quyền Trung Quốc đã siết chặt kiểm soát các lĩnh vực chiến lược như công nghệ và khoáng sản. Mục tiêu là bảo tồn năng lực sản xuất và chuyên môn công nghệ trong nước.

Thứ ba, nhiều quốc gia đang hạn chế đầu tư của Trung Quốc. Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Hoa Kỳ đã chặn một số thương vụ mua lại của Trung Quốc. Ví dụ, năm 2021, cơ quan này ngăn chặn thương vụ trị giá 1,4 tỷ USD của công ty Wise Road mua lại nhà sản xuất chip Magnachip của Mỹ. Lý do là lo ngại về an ninh quốc gia.

EU cũng đang siết chặt kiểm soát đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Do đó, thay vì thực hiện những thay đổi sản xuất tốn kém và không chắc chắn, các công ty nên tập trung vào việc tăng cường khả năng phục hồi trong khuôn khổ hoạt động hiện tại.

Một giải pháp khả thi là mở rộng thị trường sang các nền kinh tế đang phát triển. Những quốc gia này đang có nhu cầu lớn đối với hàng hóa Trung Quốc.

Trong nửa đầu năm 2024, thương mại của Trung Quốc với Mỹ Latinh tăng mạnh. Kim ngạch xuất khẩu tăng hơn 20% so với cùng kỳ năm trước, đạt hơn 40 tỷ USD. Xuất khẩu sang Brazil tăng gần 34%, cho thấy Bắc Kinh ngày càng có ảnh hưởng kinh tế tại khu vực này.

Đa dạng hóa xuất khẩu giúp giảm rủi ro từ chính sách bảo hộ của Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, tận dụng nhu cầu trong nước cũng là một hướng đi hợp lý. Với dân số 1,4 tỷ người, Trung Quốc là thị trường tiêu dùng lớn thứ hai thế giới sau Hoa Kỳ.

Chính phủ Trung Quốc đang thực hiện các biện pháp kích thích tài chính để phục hồi kinh tế. Họ tăng lương cho hàng triệu công chức và triển khai nhiều chính sách khác. Những biện pháp này tạo ra cơ hội thương mại cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, các lĩnh vực như xe điện, sản xuất tiên tiến và năng lượng tái tạo đang nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ. Các chính sách trợ cấp, ưu đãi thuế và tài chính từ nhà nước giúp thúc đẩy sản xuất trong nước.

Các doanh nghiệp cũng nên đẩy mạnh tự động hóa và tối ưu hóa sản xuất để hấp thụ chi phí thuế quan.

Tình hình thương mại vẫn có thể thay đổi. Các cuộc đàm phán và điều chỉnh ngoại giao có thể tác động đáng kể trong những tháng tới. Vì vậy, doanh nghiệp cần duy trì sự linh hoạt.

Dù đối mặt với thuế quan và sự giám sát chặt chẽ, thương mại Mỹ - Trung vẫn duy trì động lực cơ bản. Trung Quốc vẫn là trung tâm sản xuất lớn nhất thế giới. Các công ty Mỹ tiếp tục dựa vào chuỗi cung ứng tại đây. Các chính sách của Tổng thống Trump có thể gây ra gián đoạn ngắn hạn, nhưng khả năng tách rời hoàn toàn vẫn thấp.

Đối với doanh nghiệp, chìa khóa là giảm thiểu rủi ro trong khi tận dụng cơ hội mới. Trong bối cảnh chính trị và kinh tế đan xen, sự linh hoạt và tầm nhìn chiến lược sẽ quyết định sự thành công.