Thảo luận tại Tổ, cho ý kiến về dự án Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án luật này. “Cuộc sống không có bảo hiểm giống như đi cầu thang mà không có tay vịn”, Chủ tịch Quốc hội cho biết.
Theo Chủ tịch Quốc hội, sửa đổi luật lần này sau 20 năm nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn, vướng mắc để thúc đẩy thị trường bảo hiểm phát triển nhanh hơn, bền vững hơn. Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh dư địa của thị trường bảo hiểm nước ta còn rất nhiều: nhân thọ, phi nhân thọ… “Dù thời gian qua tăng trưởng cao nhưng dư địa còn rất là lớn. Ngoài ra, tháo gỡ vướng mắc tại thị trường bảo hiểm là điều rất quan trọng cho thị trường vốn”, Chủ tịch Quốc hội cho biết.
Bảo hiểm là một loại hình dịch vụ, ngày càng có giá trị gia tăng cao và hiện đại. Chủ trương của chúng ta là tốc độ tăng dịch vụ nhanh hơn tốc độ tăng GDP, trong đó chú trọng vào các loại hình dịch vụ: tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, logistic…
Góp ý thêm về dự thảo dự án Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần rà soát lại nội dung lĩnh vực bảo hiểm và sản phẩm bảo hiểm. “Đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát đảm bảo phát triển cân đối hài hoà, đáp ứng nhu cầu của thị trường bảo hiểm kể cả nhân thọ và phi nhân thọ; bảo hiểm và tái bảo hiểm... Trong bảo hiểm phi nhân thọ cần chú ý sản phẩm bảo hiểm nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp…”, Chủ tịch Quốc hội đề xuất.
Nước ta bị ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu, thiên tai. Cây trồng, thuỷ hải sản… khi có thiên tai thì bị thiệt hại nặng. Song mỗi khi có thiên tai, thiệt hải vẫn còn nặng dựa vào hỗ trợ từ phía Nhà nước và hoạt động thiện nguyện. Vấn đề này hiện các sản phẩm bảo hiểm chưa đáp ứng được. Trong đó, lâm nghiệp, ngư nghiệp đang rất thiếu sản phẩm bảo hiểm.
Chủ tịch Quốc hội cho rằng, phát triển các sản phẩm bảo hiểm cho nông, lâm, ngư nghiệp rất khó khi tính toán chi phí nhưng không thể không làm. Điều này giúp cho cuộc sống của người nông dân an tâm. Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cần tiếp tục rà soát nội dung hợp đồng theo hướng bình đẳng quyền giữa người cung cấp dịch vụ và người tiêu dùng (hưởng thụ các dịch vụ).
“Doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm có cả Hiệp hội kinh doanh bảo hiểm bảo vệ quyền lợi. Còn người tiêu dùng trong tình huống đặc thù này thì Hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng trong nhiều trường hợp chưa nắm rõ được cụ thể. Do đó cần phải hoàn hoàn thiện về khuôn khổ pháp lý”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh. Chúng ta cần xác lập một mối quan hệ hợp đồng đảm bảo quyền lợi của các bên có liên quan, phù hợp với đặc thù của kinh doanh bảo hiểm, bao gồm kể cả xử lý các vấn đề khi tranh chấp.
Ngoài ra, Luật kinh doanh bảo hiểm cần phù hợp với môi trường không gian mạng, môi trường số, môi trường điện tử… Đây là cơ hội lớn để chúng ta tiếp cận với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và tiêu chuẩn quốc tế trong lĩnh vực.
Tiếp theo liên quan đến nội dung quản trị kinh doanh bảo hiểm, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đánh giá kỹ kết quả của đề án cơ cấu lại các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm để chúng ta làm sao có những quy định nâng chuẩn lên, không chấp nhận những doanh nghiệp bảo hiểm kinh doanh dưới chuẩn: từ vốn cho đến các vấn đề quản trị…
Tham gia thảo luận tại Đoàn ĐBQH TPHCM tại điểm cầu TPHCM, ĐB Lê Thanh Phong, Chánh án TAND TPHCM đồng tình việc sửa đổi, bổ sung Luật Kinh doanh bảo hiểm. Đại diện cho cử tri ở TAND TPHCM trong quá trình trực tiếp xét xử các tranh chấp liên quan đến hợp đồng bảo hiểm, ĐB Lê Thanh Phong đã có nhiều góp ý sâu cho dự thảo luật.
Về nguyên tắc cơ bản trong hoạt động kinh doanh bảo hiểm, ĐB Lê Thanh Phong góp ý, cần bổ sung khái niệm “bảo hiểm qua biên giới”, “môi giới bảo hiểm qua biên giới”, “bán bảo hiểm qua biên giới” để phù hợp với thông lệ một số luật kinh doanh bảo hiểm trên thế giới và đảm bảo tính đồng bộ trong Luật Kinh doanh bảo hiểm. Đồng thời, dự thảo luật cần bổ sung các quy định liên quan nhằm đảm bảo tính pháp lý đồng bộ, nhất là việc chuyển ngoại tệ từ trong nước ra nước ngoài thanh toán phí bảo hiểm, tiền từ nước ngoài vào Việt Nam để thanh toán bồi thường tổn thất; điều kiện để hoạt động các dịch vụ bảo hiểm qua biên giới.
ĐB Lê Thanh Phong cũng đề nghị, cần bổ sung làm rõ việc doanh nghiệp bán bảo hiểm phải thanh toán lãi nếu chậm thực hiện nghĩa vụ.
Về hợp đồng bảo hiểm vô hiệu, điểm b khoản 1 Điều 22 dự thảo quy định “tại thời điểm giao kết hợp đồng, đối tượng bảo hiểm không tồn tại”, ĐB Lê Thanh Phong đề nghị cần làm rõ “đối tượng bảo hiểm không tồn tại” được hiểu là “không có đối tượng bảo hiểm” hay là “đối tượng bảo hiểm không tồn tại về mặt vật lý”? Theo ĐB, nếu được hiểu “không có đối tượng bảo hiểm” thì quy định hợp đồng vô hiệu là hợp lý. Nhưng, “đối tượng bảo hiểm không tồn tại về mặt vật lý” lại là chưa phù hợp, bởi vì có những tài sản hình thành trong tương lai (ví dụ là nhà ở), cũng được xem là một loại tài sản được bảo hiểm. Tại thời điểm giao kết hợp đồng, nhà ở chưa hề tồn tại (về mặt vật lý). “Việc làm rõ đối tượng bảo hiểm không tồn tại sẽ đảm bảo tính rõ ràng và phù hợp khi xác định các trường hợp hợp đồng vô hiệu”, ĐB Lê Thanh Phong góp ý.
ĐBQH Lê Thanh Phong, Chánh án TAND TPHCM. Ảnh: VIỆT DŨNG
Đề cập đến người thụ hưởng, ĐB Lê Thanh Phong phân tích, khoản 2 Điều 39 dự thảo quy định người đại diện theo pháp luật hoặc người giám hộ có quyền chỉ định người thụ hưởng là chưa phù hợp với quy định tại khoản 13 Điều 3 dự thảo; quyền này thuộc về người mua bảo hiểm. ĐB đề nghị sửa đổi quy định tại khoản 2 Điều 3 thành: “Đối với người được mua bảo hiểm nhưng chưa thành niên, hoặc mất năng lực hành vi dân sự hoặc người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ năng lực hành vi, hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, thì bên mua bảo hiểm phải có sự đồng ý của người giám hộ, hoặc người đại diện theo pháp luật của người được bảo hiểm khi chỉ định người thụ hưởng”.
Liên quan đến điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, ĐB Lê Thanh Phong nhận định, Luật Kinh doanh bảo hiểm không quy định giới hạn của các doanh nghiệp bảo hiểm khi xác định những trường hợp được loại trừ trách nhiệm bảo hiểm của mình. Điều này có thể dẫn đến tình trạng doanh nghiệp bảo hiểm sử dụng quy định “loại trừ trách nhiệm bảo hiểm” để né tránh nghĩa vụ chi trả khoản tiền bảo hiểm.
“Luật cũng không quy định về hậu quả pháp lý đối với những hợp đồng kinh doanh bảo hiểm thiếu điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm. Việc này sẽ gây lúng túng cho các chủ thể trong hợp đồng và gây khó khăn cho Tòa án trong giải quyết tranh chấp”, ĐB Lê Thanh Phong góp ý.
Cùng thảo luận, ĐB Trần Hoàng Ngân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, dẫn khoản 3 Điều 16 nêu “Không áp dụng điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm trong trường hợp bên mua bảo hiểm có lý do bất khả kháng trong việc chậm thông báo cho doanh nghiệp bảo hiểm về việc xảy ra sự kiện bảo hiểm” và cho rằng, thế nào là “bất khả kháng” lại chưa được quy định rõ. ĐB Trần Hoàng Ngân đề nghị, cần quy định, hướng dẫn cụ thể.
ĐBQH Trần Hoàng Ngân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM. Ảnh: VIỆT DŨNG
Đối với khoản 2 Điều 19 nêu “Doanh nghiệp bảo hiểm có quyền hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm, không phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm và không hoàn lại phí bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm…”. Về việc này, ĐB Trần Hoàng Ngân đề nghị, quy định này cần phải chặt chẽ hơn để không ảnh hưởng đến quyền của người mua bảo hiểm. “Cần lưu ý việc bảo vệ người yếu thế - người mua bảo hiểm”, ĐB Trần Hoàng Ngân nói.
Cuối cùng về vấn đề hiệu lực của dự án luật, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, tháng 5/2022 chúng ta dự kiến phê chuẩn dự án luật mà đến tháng 7 năm 2023 mới có hiệu lực là muộn.
“Cá nhân tôi ủng hộ việc nếu sang năm ban hành thì 1/1/2023, luật này sẽ có hiệu lực thực thi. Ngay ở thời điểm này phải ngồi dự thảo các văn bản hướng dẫn. Khi thông qua chúng ta còn 6 tháng nữa mới, không có lý do gì để kéo dài ban hành văn bản”, Chủ tịch Quốc hội nêu ý kiến.
Nhất là trong thời gian tới đây, chúng ta vừa phòng chống dịch vừa phải phục hồi kinh tế, nếu có một dự án luật mới đi vào thực tế cuộc sống giúp thúc đẩy thị trường bảo hiểm lên cũng là giải pháp thiết thực cho phục hồi kinh tế.
Diệu Hồng (tổng hợp)