Đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) với hệ thống pháp luật

Cho ý kiến tại Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Minh Hằng, Phó Giám đốc Học viện Tư pháp nhấn mạnh, quan hệ pháp luật đất đai không chỉ chịu sự điều chỉnh của Luật Đất đai với tư cách là luật chuyên ngành mà còn chịu sự điều chỉnh của Bộ luật Dân sự với tư cách là luật chung và nhiều luật chuyên ngành có liên quan như Luật Nhà ở, Luật Xây dựng, Luật Quản lý tài sản công, Luật Kinh doanh bất động sản… Các văn bản quy phạm pháp luật này được ban hành ở những thời điểm khác nhau, do nhiều cơ quan chủ trì xây dựng dẫn đến còn nhiều mâu thuẫn, thống nhất và chưa đồng bộ. Khi các luật chuyên ngành không có quy định về một quan hệ dân sự thì quy định của Bộ luật Dân sự được áp dụng để điều chỉnh.

Nhằm khắc phục một số điểm chưa thống nhất, còn vướng mắc, khó khăn trong quy định của Luật Đất đai hiện hành, đồng thời đáp ứng yêu cầu của thực tiễn quản lý, sử dụng đất đai và phát triển kinh tế xã hội trong thời kỳ mới, cần đánh giá tổng quan các quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 và một số luật chuyên ngành có liên quan để bảo đảm tính khả thi, ổn định, tính khái quát, hệ thống, tính dự báo và minh bạch trong hệ thống pháp luật.

Góp ý vào một số nội dung cụ thể, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Minh Hằng cho rằng nên tiếp tục giữ chủ thể sử dụng đất là hộ gia đình, tổ chức không có tư cách pháp nhân trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Vì đây là những thực thể pháp lý đang tồn tại trong đời sống xã hội, tham gia vào nhiều quan hệ pháp luật dân sự trong đó có quan hệ sử dụng đất, phù hợp với các điều kiện đặc thù về kinh tế, văn hóa, xã hội, gia đình và lịch sử của Nhà nước ta.

Quy định này đảm bảo tương thích với quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, đồng thời cũng phù hợp với thông lệ thế giới là chỉ có hai loại chủ thể pháp luật dân sự là cá nhân và pháp nhân. Đây là cơ sở để đảm bảo cho quan hệ đất đai được vận hành với việc sửa đổi, bổ sung quy định về các quyền, nghĩa vụ phù hợp.

 Quan tâm đến vấn đề về áp dụng pháp luật, ông Nguyễn Hồng Hải - Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm (Bộ Tư pháp) chỉ ra, về nguyên tắc, chế độ sử dụng đất theo nghĩa rộng bao gồm 4 nội dung: Cơ chế pháp lý về giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất cho tổ chức, cá nhân; Cơ chế pháp lý về điều kiện sử dụng đất; Cơ chế pháp lý về quyền, nghĩa vụ và thực hiện quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất; và Cơ chế pháp lý về đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất (đăng ký lần đầu và đăng ký biến động).

Trong khi đó, nguyên tắc áp dụng pháp luật quy định tại Điều 4 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) chưa bao quát được các vấn đề pháp lý liên quan đến áp dụng pháp luật đối với tài sản gắn liền với đất, lợi ích tài sản khác hình thành từ thực hiện quyền sử dụng đất và quan hệ giao dịch giữa người sử dụng đất với chủ thể khác liên quan đến chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất.

Liên quan đến nội dung hợp đồng về quyền sử dụng đất, khoản 1 Điều 501 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, quy định chung về hợp đồng và nội dung của hợp đồng thông dụng có liên quan trong Bộ luật Dân sự cũng được áp dụng đối với hợp đồng về quyền sử dụng đất, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Đề xuất giải pháp cho nội dung này, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm Nguyễn Hồng Hải đề nghị bổ sung nguyên tắc áp dụng pháp luật liên quan đến tài sản gắn liền với đất, lợi ích tài sản khác hình thành từ thực hiện quyền sử dụng đất và nguyên tắc áp dụng pháp luật về xác lập, thực hiện hợp đồng, giao dịch trong thực hiện các quyền về chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất.

Ngoài ra, tại Hội thảo, nhiều vấn đề liên quan đến tính đồng bộ của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với pháp luật về lĩnh vực kinh doanh bất động sản, giá, thuế, phí, lệ phí, quản lý tài sản, tín ngưỡng, tôn giáo cũng được các đại biểu thảo luận, phân tích và đề xuất các giải pháp phù hợp.

Bình Phương