 |
| Chế độ BHXH từ 1/7/2025: “Mức tham chiếu” thay “lương cơ sở” |
Sự thay đổi này, theo Luật BHXH 2024 (sửa đổi), sẽ tác động trực tiếp đến cách tính lương hưu, các khoản trợ cấp, và mức đóng BHXH của hàng triệu người lao động và cả người tham gia BHXH tự nguyện.
Vì sao “mức lương cơ sở” bị thay thế?
Trước đây, mức lương cơ sở là nền tảng pháp lý dùng để xác định mức hưởng và mức đóng các chế độ BHXH như thai sản, hưu trí, tử tuất… Tuy nhiên, việc gắn BHXH với mức lương cơ sở (một chỉ số thường không phản ánh đúng thu nhập thực tế của người lao động) dẫn đến nhiều bất cập, đặc biệt khi cải cách tiền lương đang được Chính phủ thúc đẩy mạnh mẽ.
Vì vậy, Luật BHXH 2024 chính thức “khai tử” mức lương cơ sở, thay bằng “mức tham chiếu” nhằm: Tách rời BHXH khỏi lương cơ sở mang tính hành chính. Tạo nền tảng độc lập, linh hoạt hơn khi điều chỉnh chế độ an sinh.
Từ 1/7/2025, mức tham chiếu tạm thời bằng với mức lương cơ sở hiện hành là 2,34 triệu đồng/tháng (theo Nghị định 73/2024). Tuy nhiên, khi mức lương cơ sở bị bãi bỏ hoàn toàn, mức tham chiếu sẽ do Chính phủ quy định nhưng không thấp hơn con số hiện tại.
Những chế độ BHXH bị tác động mạnh từ “mức tham chiếu”
Lương hưu tối thiểu
Theo khoản 11, điều 141 Luật BHXH 2024, từ 1/7/2025:
Người lao động đã tham gia BHXH bắt buộc đủ 20 năm trở lên trước thời điểm này sẽ được hưởng lương hưu tối thiểu bằng mức tham chiếu.
Nghĩa là, lương hưu không được thấp hơn 2,34 triệu đồng/tháng (hoặc mức tham chiếu tại thời điểm tính lương hưu sau này).
Đây là mức đảm bảo sàn thu nhập cho người nghỉ hưu, giúp người lao động yên tâm về chế độ an sinh dài hạn.
Các khoản trợ cấp theo mức tham chiếu
Nhiều trợ cấp BHXH sẽ được chuyển sang tính theo mức tham chiếu, cụ thể:
Trợ cấp một lần khi sinh con hoặc thai chết lưu (từ 22 tuần): = 2 × mức tham chiếu (tức 4,68 triệu đồng hiện tại).
Áp dụng cho cả BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện.
Trợ cấp mai táng: = 10 × mức tham chiếu (tức 23,4 triệu đồng/người).
Trợ cấp tuất hằng tháng: = 50% hoặc 70% mức tham chiếu tùy trường hợp.
Phục hồi sức khỏe sau ốm đau/thai sản: = 30% mức tham chiếu/ngày (≈ 702.000 đồng/5 ngày nghỉ).
Thay đổi này giúp hệ thống trợ cấp trở nên minh bạch, linh hoạt, và dễ điều chỉnh theo tình hình kinh tế - xã hội.
“Mức tham chiếu” trở thành nền tảng đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện
Đây là sự thay đổi chiến lược trong cách thiết kế chính sách BHXH: Người lao động đóng BHXH bắt buộc:
Mức lương đóng BHXH phải từ mức tham chiếu trở lên, và không vượt quá 20 lần mức tham chiếu. Giới hạn mức lương đóng: 2,34 triệu đến 46,8 triệu đồng/tháng.
Với BHXH tự nguyện: Mức đóng vẫn theo chuẩn nghèo khu vực nông thôn là tối thiểu, nhưng tối đa vẫn bị giới hạn ở 20 lần mức tham chiếu.
Chủ hộ kinh doanh (có đăng ký): Được đưa vào diện bắt buộc tham gia BHXH từ 2025. Mức đóng thấp nhất là: 25% × mức tham chiếu = 585.000 đồng/tháng.
Bao gồm: 3% vào quỹ ốm đau, thai sản; 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất
Điều chỉnh tiền lương làm căn cứ tính lương hưu
Với người lao động đã từng đóng BHXH theo chế độ lương Nhà nước trước năm 2016, mức lương đó sẽ được điều chỉnh lại dựa trên “mức tham chiếu” tại thời điểm nghỉ hưu.
Việc này đảm bảo tính công bằng và khả năng “mua lại giá trị tiền tệ” theo thời gian, tránh hiện tượng người về hưu nhận lương quá thấp do lương cơ bản cũ bị lạc hậu.
Người lao động cần làm gì để thích ứng với thay đổi?
Cập nhật thông tin sớm về Luật BHXH 2024, đặc biệt là các điều khoản về mức tham chiếu.
Kiểm tra hồ sơ tham gia BHXH: thời gian đóng, mức lương đóng để chủ động tính toán quyền lợi sau ngày 1/7/2025.
Với chủ hộ kinh doanh hoặc người làm nghề tự do: cân nhắc tham gia BHXH tự nguyện ngay từ bây giờ để tích lũy đủ thời gian, đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí về sau.
Việc thay thế mức lương cơ sở bằng mức tham chiếu trong Luật BHXH 2024 là bước đi chiến lược, giúp hệ thống BHXH Việt Nam: Tách khỏi cơ chế cứng nhắc của lương hành chính và tiến gần hơn tới một hệ thống an sinh hiện đại, linh hoạt và bền vững.
Dù còn nhiều thách thức trong triển khai, nhưng đây chính là thời điểm người lao động cần chủ động, hiểu luật và tính toán quyền lợi của chính mình.
