ASEAN khó tránh khỏi những ảnh hưởng từ cuộc chiến giữa Nga và Ukraine

Nhìn bề ngoài, cả Nga và Ukraine đều có ít quan hệ kinh tế với khối 10 nước ASEAN. Nga chỉ chiếm 0,53% tổng giá trị thương mại hàng hóa của ASEAN vào năm 2020 và Ukraine chỉ chiếm 0,1%, theo ASEANstats, cổng dữ liệu của khối 10 nước khu vực Đông Nam Á. Mối quan hệ kinh tế thậm chí còn nhỏ hơn về đầu tư: Nga chỉ chiếm 0,046% đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ASEAN và 0,003% của Ukraine.

Nhưng một cái nhìn sâu hơn vào dữ liệu cho thấy các mối quan hệ kinh tế sẽ bị ảnh hưởng mạnh mẽ hơn so với nhìn bằng mắt.

Một ví dụ là phân bón. ASEAN nhập khẩu 9,74% giá trị phân bón từ Nga, nguồn cung lớn thứ ba sau Trung Quốc và Canada. Với việc nông nghiệp vẫn là một phần quan trọng của nền kinh tế ở nhiều nước Đông Nam Á, bất kỳ sự gián đoạn nào đối với nguồn cung phân bón có thể cản trở năng suất.

Xét trên cơ sở từng quốc gia, thương mại điện tử của Việt Nam với Nga khá nổi bật. Việt Nam đã xuất khẩu máy móc và thiết bị điện trị giá 1,5 tỷ USD, bao gồm cả điện thoại thông minh, sang Nga vào năm 2020. Thương mại này có thể bị xóa sổ nếu Mỹ áp đặt Quy tắc sản phẩm trực tiếp nước ngoài tập trung vào Nga - quy tắc tương tự mà nước này đã áp dụng cho Huawei của Trung Quốc - mà sẽ hạn chế xuất khẩu các sản phẩm sử dụng công nghệ của Hoa Kỳ.

Đối với nhập khẩu của ASEAN, Ukraine cung cấp phần lớn lúa mì, yến mạch và các loại ngũ cốc khác cho khối, chiếm 9,21% tổng giá trị thương mại vào năm 2020. Nga cung cấp thêm 3,99%. Kết hợp lại, các quốc gia tham chiến là nguồn nhập khẩu ngũ cốc lớn thứ ba cho một khu vực đang tăng tiêu thụ các sản phẩm lúa mì.

Các nhà kinh tế cho rằng gián đoạn nguồn cung các mặt hàng như vậy từ Nga và Ukraine có thể dẫn đến áp lực lạm phát trên toàn cầu, điều mà Đông Nam Á - vốn đang chứng kiến ​​lạm phát cao hơn - không thể tránh được.

"Hầu hết hàng hóa nông nghiệp xuất khẩu rời khỏi các cảng Biển Đen, trung tâm của nơi có thể xảy ra xung đột quân sự. Bên cạnh vấn đề cảng, còn có nguy cơ thiệt hại đối với mùa màng của Ukraine sau các cuộc chiến trên mặt đất. Với quy mô và mức độ nghiêm trọng của rủi ro, chúng tôi cũng đã nâng cao dự báo giá ngắn hạn cho hầu hết các ngành nông nghiệp. hàng hóa tăng khoảng 25%", Capital Economics cho biết trong một bản ghi nhớ hôm thứ Năm (24/2).

Một áp lực lạm phát khác còn bắt nguồn từ thị trường năng lượng toàn cầu. Giá dầu và khí đốt đã tăng vọt ngay cả trước khi hoạt động quân sự của Nga bắt đầu do lo ngại rằng một cuộc xung đột có thể làm gián đoạn nguồn cung cấp.

Priyanka Kishore, trưởng bộ phận kinh tế Ấn Độ và Đông Nam Á tại Oxford Economics, cho biết: “Với rủi ro đối với giá dầu toàn cầu đang tăng, có thể cần phải điều chỉnh thêm [=dự báo giá dầu và lạm phát". Bà lưu ý rằng tác động của giá dầu cao hơn sẽ "thay đổi trong ASEAN nhưng lạm phát cao hơn cũng ảnh hưởng đến chi tiêu và tăng trưởng của các hộ gia đình".

Trên mặt trận chính trị, trong khi ASEAN luôn tôn trọng chủ trương các nước và cố gắng tránh xa các cuộc xung đột từ các nước siêu cường, thì Nga vẫn không né tránh việc thúc đẩy mối quan hệ với khối 10 nước.

Trong những ngày đầu của đại dịch COVID-19, Moscow đã tham gia vào ngoại giao vắc xin bằng cách cung cấp vắc xin Sputnik V của mình cho các nước như Việt Nam và Philippines. Vào tháng 12, Nga và ASEAN đã tổ chức cuộc tập trận hải quân chung đầu tiên, bao gồm các tàu chiến của bảy quốc gia thành viên ASEAN.

Vũ khí là đóng góp nổi bật nhất của Nga cho khối. Moscow là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Đông Nam Á từ năm 1999 đến 2018, chiếm 26% tổng số vũ khí của khu vực, theo báo cáo năm 2019 của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm.

Tuy nhiên, các hợp đồng vũ khí của Nga gần đây đã gặp khó khăn, một phần do khả năng Mỹ trừng phạt các quốc gia kinh doanh vũ khí từ Moscow. Ví dụ, Indonesia trên thực tế đã hủy bỏ thỏa thuận năm 2018 để mua máy bay chiến đấu phản lực Su-35 của Nga, thay vào đó ký một thỏa thuận vào tháng 2 cho máy bay phản lực Rafale của Pháp và được Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng Mỹ bật đèn xanh để mua máy bay phản lực F-15.

Mức độ khác nhau của quan hệ kinh tế và chính trị với Nga có thể gây ra rạn nứt trong ASEAN trong phản ứng của họ trước căng thẳng leo thang, tương tự như cách khối này chia rẽ trong cuộc khủng hoảng Myanmar.

Hiện tại, phản ứng từ các chính phủ Đông Nam Á về việc Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh tấn công Ukraine đang diễn ra trên diện rộng, từ lên án hoàn toàn đến ca ngợi hết lời.

Singapore đứng ra lên án Nga. Trong một tuyên bố hôm thứ Năm (24/2) - cùng ngày Putin ra lệnh cho các hoạt động quân sự ở Ukraine - người phát ngôn của Bộ Ngoại giao cho biết họ "rất lo ngại trước thông báo của Nga về việc bắt đầu một 'hoạt động quân sự đặc biệt'" và rằng họ "lên án bất kỳ cuộc xâm lược vô cớ nào đối với một quốc gia có chủ quyền dưới bất kỳ lý do nào."

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Indonesia cũng phát biểu về vụ tấn công cùng ngày, nói rằng họ "lo ngại về sự leo thang của xung đột vũ trang và lên án bất kỳ hành động nào rõ ràng là vi phạm lãnh thổ và chủ quyền của một quốc gia, "mặc dù không kêu gọi Nga. Tổng thống Joko Widodo đã đăng tải trên twitter rằng: "Hãy ngừng chiến tranh. Chiến tranh làm khổ nhân loại và gây nguy hiểm cho thế giới".

Trong khi đó, một tuyên bố đơn giản từ người phát ngôn quyền tổng thống Philippines Karlo Nograles hôm thứ Năm cho biết: "Sự an toàn của người Philippines ở Ukraine vẫn là điều quan trọng nhất trong tâm trí của Tổng thống Rodrigo Roa Duterte. Chính phủ Philippines, thông qua Bộ Ngoại giao, hiện đang tiến hành nỗ lực hồi hương của những người Philippines sống ở Ukraine". Tổng thống Duterte trước đây đã gọi Putin là "người hùng yêu thích của mình".

Malaysia lặp lại tuyên bố của Philippines, trong đó Thủ tướng Ismail Sabri Yaakob nói: "Chính phủ rất buồn với những diễn biến ở Ukraine. Ưu tiên của chính phủ là đảm bảo người Malaysia ở Ukraine được an toàn ... Malaysia hy vọng rằng có thể có một cuộc đóng cửa hòa bình và ngoại giao tốt nhất sẽ được giữa Nga và Ukraine hướng tới càng sớm càng tốt, điều này sẽ giải quyết được cuộc xung đột hiện nay. "

Trái ngược với Singapore là Myanmar. Trong một bình luận với Nikkei Asia một ngày trước chiến dịch quân sự của Nga, Zaw Min Tun, người phát ngôn của quân đội Myanmar, cho biết họ nhận thấy "Nga đang có những động thái để cải thiện chủ quyền của mình và rằng Nga đã cho thế giới thấy rằng họ là một quốc gia hùng mạnh trong lĩnh vực cân bằng hòa bình. "

Một mối quan ngại khác đối với ASEAN có thể là khả năng Trung Quốc gia tăng hoạt động ở Biển Đông trong khi thế giới tập trung vào Ukraine. Tướng Kenneth Wilsbach, Tư lệnh Lực lượng Không quân Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, đã nêu ra mối lo ngại đó tại Singapore Airshow vào giữa tháng Hai.

"Tôi thực sự lo ngại rằng họ muốn lợi dụng tình hình ở Ukraine. Sẽ không ngạc nhiên nếu họ đã thử một thứ gì đó có thể khiêu khích, và xem cộng đồng quốc tế phản ứng như thế nào", Wilsbach nói và được AFP đưa tin.

Khi được hỏi về mối quan ngại này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Indonesia nói rằng "chúng ta nên có cam kết và hy vọng các nước trên thế giới có cùng cam kết để duy trì ổn định an ninh trong khu vực của chúng ta".

Bảo Bảo (Theo Nikkei Asia)