Ngày 30/5, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công bố kết quả thanh tra với 6 đơn vị kinh doanh vàng lớn trên thị trường trong 4 năm gần đây, gồm: Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), Tập đoàn Vàng bạc đá quý DOJI, Công ty Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ), Bảo Tín Minh Châu, Ngân hàng Tiên Phong (TPBank) và Ngân hàng Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank). Đây là kết quả thanh tra được Chính phủ chỉ đạo từ năm 2024. Kết quả, NHNN phạt hàng tỷ đồng với SJC, DOJI, PNJ, Bảo Tín Minh Châu, TPBank, Eximbank và chỉ ra bất cập trong việc xác định giá mua bán vàng. NHNN đã chuyển thông tin vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự tại Công ty PNJ, Công ty SJC, Công ty Bảo tín Minh Châu sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý. Thủ phạm chi phối thị trường vàng trong thời gian qua đã hiện ra thấp thoáng.
![]() |
Giá vàng ở nước liên tục nhiều năm qua bị một nhóm lợi ích thao túng. |
Nhớ lại, cơ sốt giá vàng lần đầu xảy ra vào cuối năm 2023, kéo dài đến gần hết năm 2024. Khi đó giá vàng nhảy múa liên tục, nhiều lần lập đỉnh “cao nhất mọi thời đại”…, các cơ quan chức năng tung ra nhiều giải pháp để hạ nhiệt nhưng đều bất thành. Khi đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính liên tục có công điện chỉ đạo NHNN tìm giải pháp ổn định thị trường vàng. Đỉnh điểm, ngày 11/5/2024, Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản thông báo yêu cầu NHNN tăng cường hiệu quả các giải pháp quản lý thị trường vàng. Đó là những chỉ đạo có tính hành chính, còn thực hiện là NHNN nhưng chính cơ quan này vẫn đang loay hoay trong vòng xoáy giá vàng và bất lực.
Biện pháp NHNN đưa ra là đấu thầu vàng để tung vàng SJC ra thị trường, bắt đầu từ đầu tháng 5/2024. Đây là biện pháp không mới, bởi cách nay hơn 12 năm NHNN đã từng làm. Đó là thời điểm năm 2013, trong 1 năm đã có 76 phiên đấu thầu được tổ chức, chào bán tổng cộng 1.932.000 lượng vàng, bán thành công 1.819.900 lượng - tương đương 69,9 tấn vàng. Kết quả là ổn định được giá vàng.
Tuy nhiên lần đấu thầu vàng năm 2024 thì khác. Sau 6 phiên đấu thầu thành công và cung ra thị trường tổng cộng 48.500 lượng vàng miếng SJC, tương đương hơn 1,8 tấn vàng. Nhưng sau một tháng thực hiện, phương án đấu thầu vàng không phát huy hiệu quả. Ngày 27/5/2024 NHNN công bố dừng đấu thầu vàng. Đấu thầu vàng là biện pháp để thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước với thế giới, nhưng nghịch lý là càng đấu thầu vàng càng lên giá, thị trường vàng càng bị "hâm nóng".
Đỉnh điểm ngày 10/5/2024, nhiều đơn vị hết hàng hoặc hạn chế lượng vàng bán ra. Ngay cả SJC là đơn vị hai lần liên tiếp trúng thầu, cũng hết vàng miếng cục bộ, buộc phải giới hạn mỗi người chỉ được mua tối đa 1 lượng/ngày. Ngay cả 2.000 lượng vàng của một đơn vị kinh doanh lớn sau trúng thầu được bán sạch ngay trong ngày 9/5/2024. Điều đáng nói, mục đích đấu thầu vàng là cung ứng vàng hàng hóa (SJC) cho thị trường để giảm mức chênh lệch với giá vàng thế giới, nhưng đến phiên đấu giá cuối cùng khi đó, mức chênh lệch này lên đến gần 20 triệu đồng/lượng!
Lúc đó, có ý kiến nghi ngờ SJC vì sao hết hàng? Ai mua và mua như thế nào?
Các chuyên gia tài chính khi ấy cho rằng đấu thầu vàng chỉ là giải pháp tình thế để giải quyết được câu chuyện vàng miếng SJC, chứ không giải quyết được câu chuyện căn cơ là nguồn nguyên liệu đáp ứng cho nhu cầu của các doanh nghiệp (DN) vàng trong nước. Do vậy, cần cho phép được nhập khẩu vàng nguyên liệu dưới sự quản lý của NHNN.
Các chuyên gia cũng đề nghị bỏ độc quyền nhập khẩu vàng thô, thiết lập một cơ chế giao dịch vàng tập trung, theo đó các công ty quốc doanh có thể cạnh tranh nhau nhập khẩu vàng ròng để sản xuất vàng miếng theo tiêu chuẩn của cơ quan quản lý và bán ra một cách minh bạch với hóa đơn chính thức có sự kiểm tra của NHNN.
Một biện pháp khác là bỏ độc quyền vàng miếng SJC. Tại cuộc họp Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia ngày 28/3/2024, chính NHNN đề xuất bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, thực hiện cấp phép sản xuất vàng miếng cho một số DN đáp ứng đủ điều kiện.
Thế nhưng tại sao đến nay vàng miếng SJC vẫn làm chủ thị trường, cho đến hôm nay?
Sự độc quyền của vàng miếng SJC gây bất lợi cho thị trường, bởi giá vàng SJC thường cao hơn nhiều so với các loại vàng khác, đặc biệt mức chênh lớn so với thị trường thế giới.
Ngay thời điểm đó, Chính phủ yêu cầu thực hiện ngay việc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành đối với thị trường vàng.
Cơn sốt giá vàng trong năm 2025 bắt đầu ngay từ những tháng đầu năm. Giá vàng đã tăng mạnh từ tháng 3 và tiếp tục duy trì xu hướng tăng trong các tháng tiếp theo. Trong quý I/2025, giá vàng miếng SJC liên tục phá đỉnh của đỉnh. Giữa tháng 5, vàng SJC lên đỉnh 124 triệu đồng/lượng. Đến cuối ngày 30/5 giá vàng SJC được niêm yết ở mức 118,5 triệu đồng/lượng (bán ra), chênh lệch so với giá thế giới trên/dưới 14 triệu đồng/lượng. Sáng 31/5, sau khi NHNN công bố các kết luận thanh tra, giá vàng SJC niêm yết ở quanh mức 115,7 triệu đồng/lượng mua vào, 118,2 triệu đồng/lượng bán ra.
Giá vàng trong năm 2025 nhảy múa liên tục, nhảy múa ở đỉnh cao nhất mọi thời đại, khiến những nghi vấn được đặt ra từ lần đấu thầu vàng năm 2024. Buộc Chính phủ yêu cầu NHNN sớm công bố kết luận thanh tra.
Theo kết luận thanh tra của NHNN, các vi phạm chủ yếu của những DN kinh doanh vàng là về quy định phòng chống rửa tiền, như thiếu nhận diện khách hàng, báo cáo giao dịch lớn; vi phạm về chứng từ, kế toán và thuế; hoặc có dấu hiệu đưa thông tin nhầm lẫn về sản phẩm nhằm thu hút khách hàng, cạnh tranh không lành mạnh...
Với Công ty SJC, theo kết luận thanh tra, vẫn chưa có cơ sở xác định mức tăng giá giai đoạn từ 2/10/2023 đến 15/4/2024 là bất hợp lý, song đề cập về việc giá vàng bị phụ thuộc vào quyết định của một cá nhân là Tổng giám đốc Công ty SJC, thời điểm đó là bà Lê Thúy Hằng. Trong khi SJC là đơn vị chiếm thị phần lớn.
![]() |
Sai phạm của Công ty SJC là không báo cáo các giao dịch có giá trị lớn; không thực hiện kiểm toán nội bộ về phòng, chống rửa tiền theo quy định. |
Với Công ty DOJI, theo kết luận thanh tra, có một số cá nhân bán vàng nguyên liệu cho DN với khối lượng lớn bất thường so với nghề nghiệp, nhân thân. Trong đó, có trường hợp một DN khác thông qua cá nhân để bán vàng nguyên liệu cho DOJI. Theo NHNN, điều này có thể nhằm mục đích không xuất hóa đơn, không kê khai nộp thuế thu nhập DN với vàng bán, che giấu nguồn gốc vàng nguyên liệu,... gây bất ổn đến thị trường. Ngoài ra, DOJI còn vi phạm về kinh doanh thương mại điện tử trên ứng dụng và website Egold (gồm huy động bằng vàng và giữ hộ vàng miếng) khi chưa được cấp thẩm quyền cho phép.
Với Eximbank, NHNN chỉ ra tình trạng nhân viên ngân hàng này tạo điều kiện cho các giao dịch "khống" vàng miếng, tạo điều kiện cho khách mua, bán với cùng số lượng vào cùng một thời điểm mà nhân viên Eximbank không cần giao nhận vàng và tiền (chỉ ký chứng từ nhận vàng và tiền), chỉ thực hiện giao dịch tiền của phần chênh lệch giá vàng nhằm mục đích sinh lời. Hoạt động này cũng làm tăng doanh số mua bán vàng miếng của Eximbank (3 khách hàng chiếm 15% doanh số mua bán vàng miếng của ngân hàng trong một thời điểm), không phản ánh đúng bản chất doanh số mua, bán của ngân hàng này.
Với TPBank, ngân hàng này nhận giữ hộ vàng miếng SJC của khách nhưng không niêm phong, không ghi số series. Có một số cá nhân mua, bán vàng miếng với TPBank liên tục nhiều lần trong ngày, trong tháng với mục đích kinh doanh, doanh số một năm lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Với Bảo Tín Minh Châu, NHNN xác định vi phạm quy định về thương mại điện tử, sử dụng công nghệ số để kinh doanh vàng. Theo đó, DN này không công bố trên website về thông tin vận chuyển và giao nhận, quy trình tiếp nhận, trách nhiệm xử lý khiếu nại của khách hàng và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng được giao kết trên website thương mại điện tử; cũng không có chính sách đảm bảo an toàn, an ninh cho việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân của người dùng trên website.
Với Công ty PNJ, NHNN nêu một số vi phạm tương tự các DN khác như, về chế độ báo cáo hoạt động mua bán vàng miếng, có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm nhằm thu hút khách hàng của DN khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Có vi phạm quy định về thuế, phòng chống rửa tiền, chế độ kế toán và sử dụng hóa đơn, chứng từ.
Những vi phạm của các DN kinh doanh vàng nêu trên là rất nghiêm trọng. Ba đơn vị SJC, Bảo Tín Minh Châu, PNJ đã bị NHNN chuyển thông tin vi phạm chế độ hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế có dấu hiệu vi phạm hình sự sang Bộ Công an để xác minh, điều tra. Với DOJI và TPBank, NHNN gửi văn bản sang Cục cảnh sát điều tra về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu của Bộ Công an xác minh, điều tra.
Qua kết luận thanh tra, dễ thấy những sai phạm rất nghiêm trọng của các đơn vị lớn kinh doanh vàng. Những nghi ngờ, đồn đoán về các DN thao túng thị trường vàng bắt đầu lộ diện.
Những gì thanh tra công khai, làm dư luận sửng sốt. Từ gian lận trong giao dịch, sai phạm trong phòng chống rửa tiền, cho đến bán khống vàng. TPBank và Eximbank – hai ngân hàng "dẫn đầu về ngân hàng bán lẻ" và "sở hữu nền tảng số hiện đại nhất" lại chính là hai ngân hàng trong tầm ngắm của thanh tra khi họ lao vào vòng xoáy giao dịch khống đầy ma trận. Tại sao chỉ một nhóm người trong thời điểm thanh tra mà chiếm tới 15% tổng giao dịch vàng? Đó không là giao dịch thông thường, mà có thể là tay trái bán tay phải mua, để thao túng giá và tạo ra thanh khoản ảo. Hoạt động có tính ma trận này từng thấy trên thị trường chứng khoán, khi Trịnh Văn Quyết (FLC) từng áp dụng để làm giá cổ phiếu, giờ đây, kịch bản ấy đang lặp lại trên thị trường vàng.
Tại Eximbank, thực hiện hàng loạt giao dịch vàng mà khách hàng và nhân viên không hề giao nhận tiền và vàng, chỉ ký trên giấy tờ một hình thức "vàng giấy" trá hình. Về bản chất, đây là giao dịch đầu cơ, tiềm ẩn rủi ro hệ thống và phá vỡ mọi nguyên tắc kiểm soát rủi ro tài chính.
![]() |
Eximbank rao mua bán vàng trực tuyến nhưng thực tế là bán "vàng giấy" trá hình, là hình thức đầu cơ, tiềm ẩn rủi ro hệ thống và phá vỡ mọi nguyên tắc kiểm soát rủi ro tài chính. |
Trong khi đó SJC không ban hành quy trình xác định giá mua bán vàng hằng ngày, khiến bảng giá vàng tại showroom liên tục "nhảy múa", gây nhiễu loạn thị trường. SJC còn không báo cáo các giao dịch có giá trị lớn; không thực hiện kiểm toán nội bộ về phòng, chống rửa tiền theo quy định.
Từ nhiều năm nay, các chuyên gia tài chính cũng bị mắc lừa, khi liên tục kêu gọi phải nhập khẩu thêm vàng để "bình ổn giá vàng". Về nguyên tắc nhập khẩu vàng để bình ổn giá vàng là đúng nhưng đó lại là âm mưu nhằm hợp thức hóa nhập vàng nhập lậu.
Những dấu hiệu trên cho thấy thị trường vàng đang bị thao túng và chi phối bởi một nhóm quyền lực ngầm rất nguy hiểm, cả hành vi rửa tiền, lũng đoạn thị trường, làm giá vàng liên tục nhảy múa, và còn âm thầm rút cạn nguồn lực quốc gia để phục vụ lợi ích cá nhân.