Xuất nhập khẩu "hụt hơi": Hầu hết các ngành đều giảm
Các chỉ số không thuận lợi cho thương mại hàng hóa, cả trong xuất khẩu và nhập khẩu, đã rõ ràng qua kết quả xuất nhập khẩu hàng hóa trong 5 tháng đầu năm 2023 được công bố bởi Tổng cục Thống kê.
Theo đó, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu ước đạt 262,54 tỷ USD, giảm 14,7% so với cùng kỳ năm 2022, tương ứng với mức giảm 45,4 tỷ USD. Riêng xuất khẩu đạt 136,17 tỷ USD, giảm 11,6% (tương ứng giảm gần 18 tỷ USD), trong khi nhập khẩu đạt 126,37 tỷ USD, giảm 17,9%, mức giảm gần 27,5 tỷ USD.
Trong khi tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 307,96 tỷ USD trong cùng kỳ năm trước, tăng 16,7% (xuất khẩu đạt 154,1 tỷ USD, nhập khẩu đạt 153,86 tỷ USD).
Mặc dù Bộ Công thương và các tổ chức quốc tế đã từ cuối năm trước và đầu năm nay đưa ra nhận định về các khó khăn bên ngoài gia tăng (lạm phát, suy thoái kinh tế...) ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại hàng hóa, Việt Nam là một quốc gia xuất khẩu lớn, không thể tránh khỏi ảnh hưởng, nhưng kết quả xuất nhập khẩu vẫn khiến các ngành hàng không khỏi lo ngại.
Trong top 7 ngành hàng xuất khẩu có quy mô trên 5 tỷ USD, có tới 6 ngành hàng giảm, bao gồm: điện thoại và linh kiện giảm 16%, còn 21,17 tỷ USD; điện tử, máy tính và linh kiện giảm 9,8%, còn 20,3 tỷ USD; máy móc, thiết bị phụ tùng giảm 5,1%, còn 16,5 tỷ USD; dệt may giảm 17,8%, còn 12,3 tỷ USD; giày dép giảm 13,3%, còn gần 8,2 tỷ USD; gỗ và sản phẩm gỗ giảm 28,7%, đạt 5 tỷ USD. Chỉ có phương tiện vận tải và phụ tùng tăng 12,5%, đạt 4,28 tỷ USD.
Trong danh mục gần 40 mặt hàng xuất khẩu được thống kê định kỳ, chỉ một số ít mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng so với cùng kỳ, bao gồm: gạo, rau quả, giấy và sản phẩm từ giấy, hạt điều, cà phê, phương tiện vận tải và phụ tùng.
Trong năm 2022, dệt may đã đóng góp 45 tỷ USD vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, nhưng trong 5 tháng qua, dệt may chỉ đạt 12,3 tỷ USD, giảm 27%. Các doanh nghiệp đang gặp khó khăn khi các đơn hàng có dấu hiệu "đảo chiều" và thu hẹp từ cuối năm 2022. Để duy trì sản xuất, các doanh nghiệp đã phải đầu tư thêm máy móc, dây chuyền để sản xuất các mặt hàng dệt kim có giá rẻ hơn, nhưng đơn hàng lớn vẫn khan hiếm.
Bà Phạm Thị Phương Hoa, Tổng giám đốc Tổng công ty cổ phần May Hưng Yên cho biết, với tình hình không lường được của năm 2023, doanh nghiệp cần đa dạng hóa mặt hàng, khách hàng và chấp nhận sản xuất các đơn hàng nhỏ, nhưng yêu cầu kỹ thuật cao để duy trì sản xuất thông qua đầu tư sâu vào máy móc và thiết bị.
Sự thiếu vắng đơn hàng dẫn đến tạm dừng hoạt động sản xuất, nhiều nhà máy không thể hoạt động liên tục, và việc nhập khẩu nguyên liệu đã phải hạn chế. Điều này được thể hiện rõ qua kim ngạch nhập khẩu giảm 27,5 tỷ USD trong 5 tháng, trong đó giảm mạnh ở các ngành hàng chủ lực.
Về triển vọng của ngành hàng nào?
Nhóm nông sản là điểm sáng trong hoạt động xuất khẩu trong 5 tháng, đặc biệt là gạo và rau quả. Sau 5 tháng, xuất khẩu rau quả đạt gần 2 tỷ USD, tăng 32% so với cùng kỳ; xuất khẩu gạo đạt 2,057 tỷ USD, tăng 52%; xuất khẩu hạt điều đạt gần 1,3 tỷ USD, tăng 5,4%; xuất khẩu giấy và sản phẩm từ giấy tăng 19%...
Mặc dù xuất khẩu các mặt hàng trên đã tăng so với cùng kỳ, nhưng đóng góp về giá trị tuyệt đối của 4 mặt hàng này không cao. Trong khi đó, chỉ có 2 ngành hàng điện thoại và máy tính đã đóng góp hơn 100 tỷ USD. Các ngành hàng như dệt may, xơ sợi và da giày-túi xách đã đóng góp hơn 71 tỷ USD...
Không thể phủ nhận nỗ lực của một số mặt hàng thuộc nhóm nông sản trong hoạt động xuất khẩu, nhưng thực tế là xuất khẩu vẫn phụ thuộc vào các nhóm hàng công nghiệp chế biến và chế tạo với kim ngạch xuất khẩu góp phần lớn vào hoạt động xuất khẩu, với tỷ lệ trên 86%.
Trong công điện mới nhất, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành khẩn trương giúp đỡ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Công điện nêu rõ rằng, do suy giảm và khó khăn trong kinh tế tại các thị trường lớn, truyền thống của Việt Nam như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc..., nhu cầu tiêu dùng chưa phục hồi trong ngắn hạn, dẫn đến giảm sút, thậm chí đứt gãy chuỗi cung ứng các mặt hàng điện tử, dệt may, da giày, khoáng sản, đồ gỗ...
Công điện đề ra chỉ đạo cụ thể: "Bộ Công thương cùng Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành liên quan cần thực hiện hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết; đẩy mạnh đàm phán và ký kết các FTA mới, bao gồm việc sớm ký kết FTA với Israel, đàm phán FTA với UAE và khu vực thị trường chung Nam Mỹ, nhằm đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng, tích cực tìm kiếm thị trường đầu ra cho sản phẩm và hàng hóa của Việt Nam, đặc biệt là những mặt hàng có thế mạnh, tiềm năng và lợi thế.
Trước tình hình khó khăn của thị trường toàn cầu ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp trong nước, các doanh nghiệp đang cố gắng tối đa để giảm chi phí không cần thiết, không triển khai đầu tư mới, giữ chân khách hàng và giữ chân người lao động. Xuất khẩu chỉ có thể phục hồi và phát triển khi dịch Covid-19 được kiểm soát tốt và các quốc gia khác mở cửa lại các kênh xuất khẩu. Xuất khẩu sẽ chỉ phục hồi khi nhu cầu thị trường tăng trở lại, đơn hàng sẽ đổ về Việt Nam.
Bình Phương