Thứ năm 05/06/2025 10:19
Hotline: 024.355.63.010
Bất động sản

Thách thức lớn cho xuất khẩu thủy sản tại Đồng bằng sông Cửu Long

24/02/2021 11:14
Nhiều chuyên gia kinh tế cảnh báo, do đã khai thác gần hết tiềm năng con tôm, con cá tra nên nếu không có những chiến lược thay đổi nhanh chóng, thủy sản Đồng bằng Sông Cửu Long sẽ khó mang về giá trị lớn hơn hiện tại.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, giai đoạn 2015 - 2019, kim ngạch xuất khẩu cá tra tăng 28%, chủ yếu nhờ vào mức tăng trưởng mạnh ở thị trường Trung Quốc (tăng 310%) và ASEAN (tăng 44%). Tuy nhiên, ở các thị trường lớn khác lại có sự sụt giảm đáng kể như thị trường EU giảm 35%, Mỹ giảm 8,8%, Brazil giảm 21% và Mexico giảm 3,6%.

Xuất khẩu cá Tra đã đến ngưỡng

Thực tế, thị trường xuất khẩu cá phi lê tại Việt Nam chỉ dịch chuyển từ châu Âu và châu Á sang thị trường Bắc Mỹ. Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu năm 2017 tại châu Âu và châu Á chỉ đạt lần lượt 36,2% và 45,8% so với kim ngạch năm 2008. Nhìn chung lại, sự thăng trầm của ngành chế biến và xuất khẩu thủy sản trong giai đoạn vừa qua do chịu tác động to lớn từ ảnh hưởng và biến động của thị trường xuất khẩu thế giới, đặc biệt là về giá xuất khẩu.

Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2010, giá trị xuất khẩu cá tra đạt 1,427 tỷ USD và đạt mức 2 tỷ USD trong năm 2019. Trong 10 năm qua (2010-2019), tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ngành hàng cá tra tăng 40,5% và tăng bình quân 3,8%/năm. Điều này cho thấy, cá tra giữ vai trò quan trọng trong ngành thủy sản. Dù giá trị xuất khẩu tăng, thị trường mở rộng nhưng tỷ trọng đóng góp của cá tra trong tổng giá trị xuất khẩu của thủy sản lại có xu hướng giảm khi từ 28,3% vào năm 2010 xuống còn 23,4% trong năm 2019.

Số liệu trên cũng hoàn toàn dễ hiểu dù sản phẩm cá da trơn của Việt Nam hiện đã xuất sang 119 quốc gia và vùng lãnh thổ, chủ yếu là hàng đông lạnh (phile/cắt khúc) chiếm đến 99%, còn các sản phẩm giá trị gia tăng chỉ chiếm có 1%. Chính vì chỉ bán dạng phile nên giá bán gần như không tăng trong nhiều năm qua mà chủ yếu ở mức 3,5 - 4 USD/kg.

Rõ ràng, việc để mất các thị trường truyền thống là một vấn đề đáng tiếc với Việt Nam. Tuy vậy, năng lực sản xuất trong nước phần nào cũng đã tới hạn do diện tích canh tác đã khai thác tối đa và ngày càng bị ảnh hưởng bởi tình trạng ô nhiễm và xâm nhập mặn. Số liệu thống kê cho thấy, diện tích nuôi cá tra giai đoạn 2014-2018 của cả vùng chỉ tăng 2,8% và sản lượng tăng 3,1%, tương đương mức tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu của cả nước (vì 95% sản lượng cá tra được xuất khẩu).

Cuối tháng 12/2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã công bố kết quả sơ bộ thuế bán phá giá cá tra (POR16), trong đó mức thuế của các "ông lớn" trong ngành như Vĩnh Hoàn, Nam Việt là 0,09 USD/kg. Sau một thời gian dài được hưởng thuế chống bán phá giá 0% tại thị trường Mỹ, việc Vĩnh Hoàn bị áp thuế chống bán phá giá lần này là khá bất ngờ và phần nào cho thấy, phía Mỹ đang tập trung vào các công ty xuất khẩu thủy sản đầu ngành của Việt Nam. Tuy nhiên, nhìn vào lịch sử của vụ việc trên, trong những năm qua, kết quả cuối cùng của DOC thường không khác biệt nhiều so với kết quả sơ bộ.

Nguồn cung ứng tôm nguyên liệu trong nước đang không đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu.

Trong khi cá tra ít nhiều gặp khó khăn thì con tôm lại được VASEP dự báo sẽ có một năm xuất khẩu thắng lợi vì các đối thủ như Ấn Độ, Thái Lan, Ecuador đang mắc kẹt trong vấn đề Covid-19 nên quá trình sản xuất, vận chuyển trì trệ, giá cả giảm nên nông dân các nước này chưa mặn mà với việc thả nuôi vụ mới. Còn tại Việt Nam, mọi thứ đang có xu hướng ngược lại nên con tôm Việt Nam có lợi thế cạnh tranh trước các đối thủ trong khu vực. Song, đó chỉ là vấn đề ngắn hạn, còn dài hạn, con tôm vẫn đối diện với những khó khăn nhất định. Tuy mỗi năm mang về 3,5 - 4 tỷ USD từ con tôm nhưng xem chi tiết mặt hàng xuất và nhập khẩu trong nhóm này cho thấy, Việt Nam đang nhập khẩu chủ yếu là tôm nguyên liệu từ Ecuador và Ấn Độ (trên 90%). Rõ ràng nguồn cung nguyên liệu trong nước đang không đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu.

Số liệu của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho thấy, khả năng mở rộng diện tích nuôi tôm của Đồng bằng Sông Cửu Long gần như không còn vì trong giai đoạn 2014-2018, tăng trưởng diện tích nuôi trồng tôm của chỉ đạt bình quân 0,5%/năm. Vì thế, ngành tôm còn trông chờ vào khoa học công nghệ để tăng sản lượng. Dù muốn hay không thì đây phải là hướng đi tất yếu nếu muốn phát triển ngành này. Thực tế, năng suất nuôi trồng tại vùng Đồng bằng Sông Cửu Long đã cải thiện trong thời gian qua nhờ sự hiện diện của các dự án nuôi tôm công nghệ mới của FDI, tuy vậy mức tăng trưởng cũng chỉ đạt 3,9%/năm.

Trăn trở tìm hướng đi mới

Theo một số chuyên gia, mặc dù là thủ phủ của ngành thủy sản Việt Nam nhưng vùng Đồng bằng sông Cửu Long lại tồn tại không ít khó khăn vì những vấn đề nội tại trong nhiều năm qua không giải quyết. Cụ thể, về nuôi trồng, thách thức lớn nhất của vùng là đảm bảo nguồn cung dồi dào và ổn định các con giống sạch bệnh và có sức sống cao. Đó là việc phụ thuộc vào nguồn cung ứng con giống bên ngoài vùng như hiện nay cũng là một hạn chế quan trọng. Bên cạnh đó, ảnh hưởng của hạn hán, xâm nhập mặn, dịch bệnh ở tôm nuôi diễn ra trên diện rộng, gây chết hàng loạt, từ đó sản lượng nguyên liệu sụt giảm, không đáp ứng đủ cho nhu cầu chế biến (ước công suất chế biến chỉ đạt khoảng 39%).

Về thị trường, trong 10 năm qua, thị trường xuất khẩu thủy sản của vùng đã tăng trưởng và đa dạng hóa. Qua đó, không thể phủ nhận vai trò thúc đẩy của Chính phủ, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương và đặc biệt là vai trò của VASEP. Tuy nhiên, đánh giá của các chuyên gia kinh tế, vai trò của các tổ chức này vẫn chưa được thể hiện đầy đủ, nhất là trong việc khắc phục các khó khăn và thách thức của ngành vừa nêu ở trên. Và bài toán khó là làm thế nào đối phó với sự cạnh tranh ngày một gay gắt trên thị trường quốc tế và để giải bài toán này cần sự phối hợp chặt chẽ của các tác nhân tham gia trong chuỗi cung ứng, trong cụm ngành cũng như từ các bộ ngành liên quan.

Trong khi các động lực tăng trưởng kinh tế truyền thống chính của vùng Đồng bằng Sông Cửu Long như lúa và thủy hải sản đang có dấu hiệu đạt ngưỡng tới hạn thì các động lực tăng trưởng mới vẫn còn yếu ớt, thậm chí chưa thành hình. Hơn ba thập kỷ qua, mô hình kinh tế truyền thống tập trung vào sản xuất nông nghiệp thay vì kinh tế nông nghiệp, số lượng thay vì chất lượng, manh mún hơn là tích tụ ruộng đất, phân mảnh thay vì liên kết thành chuỗi cung ứng...

Đây là lý do chính khiến các tỉnh ở Đồng bằng Sông Cửu Long trăn trở với bài toán chuyển đổi cơ cấu và đổi mới mô hình tăng trưởng

Bảo An

Tin bài khác
Đồng Nai nghiên cứu thí điểm miễn cấp phép xây dựng

Đồng Nai nghiên cứu thí điểm miễn cấp phép xây dựng

UBND tỉnh Đồng Nai giao Sở Xây dựng nghiên cứu đề án thí điểm miễn cấp giấy phép xây dựng tại một số vị trí, khu vực cụ thể trên địa bàn.
Cụm công nghiệp mở đường “bay” cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Cụm công nghiệp mở đường “bay” cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Quỹ đất công nghiệp sẽ phát huy tối đa nếu được quy hoạch bài bản, trao cơ hội công bằng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa - những “hạt giống” sáng tạo của nền kinh tế.
Đồng Nai điều chỉnh quy hoạch, “mở khóa” cho loạt dự án bất động sản lớn

Đồng Nai điều chỉnh quy hoạch, “mở khóa” cho loạt dự án bất động sản lớn

UBND tỉnh Đồng Nai mới đây đã phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch phân khu C4, TP. Biên Hòa – động thái được xem là “chìa khóa” tháo gỡ hàng loạt vướng mắc pháp lý tại nhiều đại dự án quy mô lớn đang bị đình trệ.
Đường sắt cao tốc Bắc – Nam: "Gọi vốn chia khúc" và câu hỏi lớn về trách nhiệm, tiến độ

Đường sắt cao tốc Bắc – Nam: "Gọi vốn chia khúc" và câu hỏi lớn về trách nhiệm, tiến độ

Được kỳ vọng là cú hích hạ tầng thế kỷ, nhưng đề xuất làm đường sắt cao tốc Bắc – Nam theo kiểu "chia khúc, mời góp vốn" đang làm dấy lên lo ngại về năng lực điều phối, rủi ro tài chính và viễn cảnh đội vốn, chậm tiến độ. Liệu một doanh nghiệp tư nhân – dù nhiệt huyết – có đủ sức chèo lái một siêu dự án tầm vóc quốc gia?
Phát triển khu công nghiệp xanh đón dòng vốn đầu tư xanh toàn cầu

Phát triển khu công nghiệp xanh đón dòng vốn đầu tư xanh toàn cầu

Việt Nam hiện đang đẩy mạnh phát triển các khu công nghiệp xanh hướng tới mục tiêu Net-Zero năm 2025 đồng thời tạo sụ hấp dẫn để thu hút đầu tư FDI xanh.
Đường sắt cao tốc Bắc - Nam: Bước ngoặt chiến lược không được phép chậm trễ

Đường sắt cao tốc Bắc - Nam: Bước ngoặt chiến lược không được phép chậm trễ

Đường sắt cao tốc Bắc - Nam là cơ hội bứt phá hạ tầng, thúc đẩy kinh tế và khẳng định vai trò doanh nghiệp tư nhân trong các dự án chiến lược.
Sau sáp nhập: Bất động sản Bắc Giang bước vào “trạng thái thị trường mới"

Sau sáp nhập: Bất động sản Bắc Giang bước vào “trạng thái thị trường mới"

Trong bức tranh đa sắc màu của thị trường bất động sản miền Bắc, dư luận cho rằng, sau sát nhập Bắc Giang sẽ là thị trường mới đầy tiềm năng…
Hà Nội khởi công cầu Tứ Liên nối đôi bờ sông Hồng

Hà Nội khởi công cầu Tứ Liên nối đôi bờ sông Hồng

Cầu Tứ Liên chính thức khởi công sáng 19/5/2025, mở đầu loạt dự án hạ tầng lớn giúp Hà Nội kết nối liên vùng, giảm ùn tắc, phát triển kinh tế – đô thị hiện đại hai bên bờ sông Hồng.
Bình Dương thành lập Khu công nghệ thông tin tập trung, hướng tới hệ sinh thái công nghệ cao

Bình Dương thành lập Khu công nghệ thông tin tập trung, hướng tới hệ sinh thái công nghệ cao

Khu công nghệ thông tin tập trung tại Bình Dương sẽ ưu tiên phát triển các lĩnh vực chủ lực như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới và công nghệ môi trường.
Tháng 6/2025: Dữ liệu đất đai và dân cư sẽ được kết nối toàn quốc

Tháng 6/2025: Dữ liệu đất đai và dân cư sẽ được kết nối toàn quốc

Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu hoàn thành kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trong tháng 6/2025, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân.
Cắt 70% thủ tục đầu tư: Cú hích lớn cho nhà ở xã hội

Cắt 70% thủ tục đầu tư: Cú hích lớn cho nhà ở xã hội

Chính phủ đề xuất giảm 70% thời gian thực hiện thủ tục đầu tư nhà ở xã hội, mở ra cơ hội đẩy nhanh tiến độ dự án, tăng nguồn cung nhà giá rẻ và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển.
Doanh nghiệp kỳ vọng vào Nghị quyết 68, đề xuất gỡ vướng bất động sản

Doanh nghiệp kỳ vọng vào Nghị quyết 68, đề xuất gỡ vướng bất động sản

Tại hội nghị VNREA 2025, doanh nghiệp bất động sản kỳ vọng lớn vào Nghị quyết 68-NQ/TW và kiến nghị nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn thị trường.
TP. Hồ Chí Minh – Bình Dương – Vũng Tàu hợp nhất, điều gì chờ đợi?

TP. Hồ Chí Minh – Bình Dương – Vũng Tàu hợp nhất, điều gì chờ đợi?

Việc sáp nhập TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu hứa hẹn hình thành một siêu đô thị năng động, thúc đẩy phát triển kinh tế, đô thị vùng Đông Nam Bộ.
Vì sao thuê nhà là lựa chọn thực tế của giới trẻ hiện nay?

Vì sao thuê nhà là lựa chọn thực tế của giới trẻ hiện nay?

Trong bối cảnh giá bất động sản tăng “chóng mặt”, giới trẻ đang chuyển từ khát khao "an cư" sang lựa chọn thuê nhà như một cách để tối ưu hoá tài chính và linh hoạt cuộc sống.
Mua nhà ở xã hội: Cẩn thận mất trắng vì môi giới lừa đảo

Mua nhà ở xã hội: Cẩn thận mất trắng vì môi giới lừa đảo

Nhiều người dân tại Hà Nội đã mất hàng trăm triệu đồng khi tin vào lời hứa "suất ngoại giao" từ môi giới không chính thống. Chuyên gia cảnh báo cần thận trọng để tránh rủi ro tài chính.