Tháng 11/2023, Quốc hội đặt ra mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2024 ở mức 4 - 4,5%. Theo số liệu của Tổng Cục Thống kê, bình quân 5 tháng của năm 2024, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 4,03% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 5 tăng 4,44% so với cùng kỳ năm 2024. Mức 4,44% đã gần chạm mức trần kiểm soát lạm phát của năm 2024 là 4,5% do Chính phủ đề ra và có thể gây ra khó khăn cho các nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng tín dụng để kích thích hoạt động kinh tế.
Đầu tháng 5/2024, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cũng đã đề nghị các bộ, ngành, địa phương có biện pháp hợp lý để kiểm soát tình trạng lạm phát trong giới hạn 4 - 4,5% như nghị quyết nói trên.
Ưu tiên kiềm chế lạm phát
Kiềm chế lạm phát đang là mục tiêu của Chính phủ, khi mà chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đang tăng, đặt ra nhiều thách thức.
Sáng 12/6, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái, Trưởng ban Chỉ đạo điều hành giá chủ trì cuộc họp của Ban Chỉ đạo, đánh giá kết quả công tác quản lý, điều hành 6 tháng đầu năm, định hướng công tác điều hành giá những tháng còn lại của năm 2024.
Tại cuộc họp, theo báo cáo của Bộ Tài chính - cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo cho thấy, bình quân 5 tháng đầu năm nay, CPI tăng 4,03% so với cùng kỳ năm 2023. Trong mức tăng này, có 10/11 nhóm hàng hóa và dịch vụ có chỉ số giá tăng, 1 nhóm hàng có chỉ số giá giảm.
Đáng lưu ý, chỉ số giá nhóm giáo dục tăng 8,7% do trong năm học 2023-2024 một số tỉnh, TP tăng mức học phí, làm CPI chung tăng 0,54 điểm phần trăm. Chỉ số giá nhóm thuốc và dịch vụ y tế tăng 6,87%, tác động làm CPI chung tăng 0,37 điểm phần trăm do giá dịch vụ y tế được điều chỉnh theo Thông tư số 22/2023/TT-BYT của Bộ Y tế từ ngày 17/11/2023.
Chỉ số giá nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 5,49%, làm CPI chung tăng 1,03 điểm phần trăm, do giá xi măng, sắt, thép, cát tăng theo giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào và giá thuê nhà ở tăng cao. Chỉ số giá nhóm văn hóa, giải trí và du lịch tăng 1,6%, tác động làm CPI chung tăng 0,07 điểm phần trăm.
Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu Bộ Công Thương lên kịch bản, trong đó đề xuất thời điểm, mức độ điều chỉnh giá điện trong tháng 6. Yêu cầu ngành giáo dục, y tế có kịch bản điều hành các mặt hàng trong tháng này.
Về giá điện, theo Tổng Công ty Điện lực Việt Nam (EVN), với chi phí đầu vào (than, dầu, khí) biến động và EVN ghi nhận lỗ gần 38.000 tỷ đồng trong 2022-2023, do đó Bộ Công Thương đề xuất điều chỉnh tiếp giá điện năm nay. Phó Thủ tướng lưu ý, khi chỉ số giá điện sinh hoạt tăng 10% sẽ tác động làm CPI tăng 0,33 điểm phần trăm. Từ 15/5, cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện thực hiện theo Quyết định 05/2024. Theo đó, giá điện được xét thay đổi ba tháng một lần khi chi phí đầu vào tăng từ 3% trở lên. Gần nhất, giá điện tăng 4,5% vào tháng 11/2023. Đầu tháng 2, Thủ tướng Phạm Minh Chính từng lưu ý các cơ quan có lộ trình điều chỉnh giá điện "phù hợp thị trường, không giật cục, nóng vội". "Tinh thần là giá điện cạnh tranh nhưng phải có sự điều tiết của Nhà nước".
Trong phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4, bên cạnh những kết quả đạt được, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, tình hình kinh tế - xã hội vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế và nhiều khó khăn thách thức, gây sức ép chỉ đạo điều hành kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Chính vì vây Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành tăng cường quản lý giá cả, thị trường, có lộ trình phù hợp điều chỉnh giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý, các dịch vụ công; đặc biệt yêu cầu "không tăng giá đột ngột, không tăng giá nhiều mặt hàng trong cùng một thời điểm, không tăng giá vào thời điểm tăng lương vào đầu tháng 7/2024".
Chính phủ đã thấy rõ tình hình thị trường thời gian qua có những biến động tăng. Do vậy các biện pháp không để thị trường thiết lập một mặt bằng giá mới cao hơn đang đặt ra nhiều thách thức.
Thực tế thời gian qua nhiều dịch vụ, hàng hóa đã tăng giá như học phí, viện phí, giá điện, giá nước, xăng dầu, vé máy bay, tàu xe, lương thực, nhu yếu phẩm, thậm chí tiền thu gom rác đều đã tăng và còn có thể tăng nữa khi mà giá xăng dầu vẫn bấp bênh tùy thuộc vào tình hình địa chính trị. Trong khi đó giá vàng tăng cao, buộc Ngân hàng Nhà nước phải nhảy vào can thiệp để bình ổn giá; tỷ giá USD cũng biến động liên tục, ảnh hưởng lớn đến sản xuất, xuất khẩu... Theo Tổng cục Thống kê, giá thịt heo và giá điện tăng là hai nguyên nhân chính khiến lạm phát tăng cao trong tháng 5.
Với CPI bình quân tăng 4,03% trong 5 tháng qua, trong khi lãi suất tiền gửi ngân hàng thời gian qua giảm nhiều, có thể thấy với chỉ số CPI như vậy, những người có tiền gửi tiết kiệm (chủ yếu người già, hưu trí) thì tiền lãi tiết kiệm chỉ đủ bù cho trượt giá.
Ba kịch bản về lạm phát
Chính phủ đã đề ra mục tiêu phải kiểm soát lạm phát ở mức 4,5% nhưng với CPI tháng 5 tăng 4,44% so với cùng kỳ năm 2024, thì dư địa còn lại cho mỗi tháng từ nay đến cuối năm sẽ tăng từ 0,3-0,5%/ tháng so với tháng trước đó. Nếu kiềm chế được chỉ số CPI ở mức này mới hy vọng đạt mục tiêu kiểm soát mức lạm phát ở mức 4,5%.
Tổng cục Thống kê cũng đã lên 3 kịch bản về lạm phát trong năm 2024. Theo đó, với kịch bản CPI cả năm tăng 3,8%, lạm phát sẽ tăng cao nhất trong nửa đầu năm, sau đó giảm trong nửa năm còn lại. Ở kịch bản 4,2% và 4,5%, lạm phát tăng cao trong hai quý đầu năm và giảm trong quý III, sau đó tăng trở lại vào quý IV. Ở mỗi kịch bản đều tính đến sức ép giá cả ở trong và ngoài nước. Tuy nhiên, sức ép từ 1/7 rất cao khi từ ngày 1/7 sẽ thực hiện cải cách tiền lương cũng như việc tăng lương tối thiểu vùng, sẽ tạo áp lực lên lạm phát. Ngoài ra, do giá xăng dầu thế giới cũng tăng giảm khó lường, tác động đến lạm phát không chỉ với Việt Nam mà nhiều quốc gia khác cũng bị áp lực.
Năm 2024, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ 6 - 6,5%, cao hơn mức 5,05% của năm 2023.
Trong khi đó, theo dự đoán của Công ty Tư vấn Oxford Economics, tăng trưởng GDP năm 2024 của Việt Nam sẽ khó đạt được mục tiêu 6,0-6,5%.
Báo cáo trước Quốc hội sáng 6/6, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, tình hình kinh tế trong 5 tháng đầu năm đạt nhiều kết quả tính cực. Lạm phát vẫn được kiểm soát; kinh tế duy trì đà phục hồi tốt ở cả ba khu vực. Trong đó, chỉ số sản xuất công nghiệp 5 tháng đầu năm tăng 6,8% (trong khi, năm 2023 giảm 2%); nông nghiệp phát triển ổn định; dịch vụ tiếp tục tăng mạnh...
Để đảm bảo mục tiêu tăng trưởng đó, ưu tiên của Chính phủ là thúc đẩy tăng trưởng gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.
Trong phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 5/2024 hôm 1/6, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhận định, tình hình kinh tế -x ã hội tháng 5 và 5 tháng năm 2024 tiếp tục xu hướng tích cực, nhiều lĩnh vực tháng 5 đạt kết quả cao hơn tháng 4 và tính chung 5 tháng tốt hơn so với cùng kỳ năm 2023. Tuy nhiên vẫn còn những tồn tại, hạn chế, khó khăn, thách thức, đặc biệt là sức ép, thách thức về kiểm soát chỉ số giá tiêu dùng, thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô vẫn còn lớn.
Nếu từ nay đến cuối năm không có những biến động lớn, đột xuất, bất ngờ xảy ra ảnh hưởng lớn đến việc điều hành, chúng ta sẽ kiểm soát tốt lạm phát. Thủ tướng cũng yêu cầu "không tăng giá đột ngột, không tăng giá nhiều mặt hàng trong cùng một thời điểm, không tăng giá vào thời điểm tăng lương”.
Vĩnh Hy