Tại sao Châu Âu tăng thuế đối với xe điện giá rẻ của Trung Quốc?

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu đang gặp khó khăn trong việc đối phó với làn sóng xe điện giá rẻ của Trung Quốc. Ủy ban Châu Âu (EC) đang áp dụng mức thuế bổ sung lên tới 38,1% đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc sau cuộc điều tra về các khoản trợ cấp mà Bắc Kinh dành cho ngành công nghiệp ô tô của mình. Các mức thuế này dự kiến ​​sẽ gây tổn hại cho các công ty bao gồm BYD Co., SAIC Motor Corp. và Geely, nhưng cũng có nguy cơ ảnh hưởng đến các nhà sản xuất phương Tây chuyên vận chuyển ô tô sản xuất tại các nhà máy ở Trung Quốc của họ sang châu Âu, chẳng hạn như Tesla và BMW. Mặc dù các khoản thuế có thể giúp các thương hiệu nội địa của châu Âu bảo vệ sân nhà của họ, nhưng chúng cũng có khả năng thúc đẩy sự trả đũa từ Bắc Kinh và gây tổn hại cho hoạt động kinh doanh ở Trung Quốc.

Chuyện gì đang diễn ra?

Ủy ban Châu Âu chính thức thông báo cho các nhà sản xuất ô tô rằng họ sẽ tăng thuế từ mức 10% hiện tại. EC đặt ra mức thuế tạm thời đối với BYD là 17,4%, Geely là 20% và SAIC là 38,1%. Các nhà sản xuất khác hợp tác trong cuộc điều tra của EU sẽ phải chịu mức thuế 21% trong khi các hãng không hợp tác sẽ phải đối mặt với mức thuế 38,1%. Các mức thuế này sẽ được áp dụng từ khoảng ngày 4 tháng 7. Brussels cho biết họ đang phản ứng quyết đoán hơn với những gì họ coi là cạnh tranh không công bằng, và các hành vi bóp méo thị trường trong đó Bắc Kinh trợ cấp xuất khẩu và tích cực ưu đãi các công ty trong nước ở các lĩnh vực quan trọng. Cơ quan này cũng đã mở các cuộc điều tra khác trong các lĩnh vực từ việc mua sắm thiết bị y tế cho đến việc các công ty Trung Quốc đấu thầu các dự án năng lượng ở EU.

Khối này mong muốn ngăn chặn việc lặp lại những gì đã xảy ra với ngành năng lượng mặt trời của châu Âu cách đây một thập kỷ, khi các nhà sản xuất địa phương không thể theo kịp các đối thủ Trung Quốc được nhà nước hậu thuẫn, và bị đẩy ra khỏi thị trường của chính mình. Các quốc gia EU sẽ phải vật lộn để theo kịp với quy mô trợ cấp và ưu đãi thuế đối với xe điện và các công nghệ xanh khác do Trung Quốc đưa ra. Châu Âu không phải là nơi duy nhất áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa được hưởng những ưu đãi đặc biệt từ đại lục. Vào tháng 5, Mỹ đã công bố mức tăng thuế toàn diện đối với một loạt hàng nhập khẩu của Trung Quốc, bao gồm cả xe điện.

Các thương hiệu xe điện Trung Quốc

Thương hiệu dẫn đầu là BYD, khởi đầu là nhà sản xuất pin nhưng sau đó hãng này đã đầu tư số tiền khổng lồ để nghiên cứu công nghệ xe điện và plug-in hybrid (động cơ lai xăng và điện). Chiếc sedan Seal của hãng có giá khoảng 45.000 euro (49.000 USD) ở Đức, cạnh tranh với Model 3 của Tesla và một số xe Volkswagen (VW). Nhà sản xuất này có kế hoạch xây dựng một nhà máy ở Hungary và cho biết họ sẽ đưa chiếc Seagull hatchback trị giá 10.000 USD đến khu vực này vào năm 2025. Berkshire Hathaway Inc. của Warren Buffett cũng là nhà đầu tư ban đầu của thương hiệu này.

Nio Inc. đã thiết lập mạng lưới bán hàng và dịch vụ tại các thị trường bao gồm Na Uy, Đức, Hà Lan, Thụy Điển và Đan Mạch. Mẫu sedan ET5 và xe thể thao đa dụng EL7 của thương hiệu này đã giành được xếp hạng an toàn năm sao tối đa trong các cuộc thử nghiệm an toàn Euro NCAP 2023.

Xpeng Inc. năm nay bắt đầu bán các mẫu xe điện bao gồm cả chiếc SUV G9 tại Đức, Tây Ban Nha và Pháp, đồng thời có kế hoạch mở rộng sang Anh và Ý. Ở Đức, không giống như một số công ty cùng ngành ở Trung Quốc, hãng đang bán hàng thông qua mạng lưới đại lý địa phương.

Các công ty Trung Quốc khác đã mua các thương hiệu châu Âu để tạo điều kiện cho họ thâm nhập thị trường. SAIC đã thành công trong khu vực với nhãn hiệu MG có nguồn gốc từ Anh, trong khi Geely kiểm soát Norfolk, nhà sản xuất xe thể thao Lotus có trụ sở tại Anh và Volvo Car AB của Thụy Điển.

Tại sao các hãng xe Trung Quốc đến Châu Âu?

Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới về sản lượng ô tô điện và pin xe điện, bộ phận đắt đỏ nhất và là yếu tố chính quyết định đến hiệu suất của chiếc xe. Các nhà sản xuất ô tô của nước này hiện đang mở rộng ra nước ngoài để vượt qua cuộc chiến giá cả và nền kinh tế đang chậm lại trong nước. Kinh doanh tại Berlin hay Paris, nơi họ có thể đặt ra giá cao hơn, sẽ đòi hỏi khoản đầu tư ban đầu lớn nhưng cuối cùng có thể mang lại tỷ suất lợi nhuận tốt.

Với việc Liên minh Châu Âu có kế hoạch loại bỏ dần động cơ đốt trong, thị trường này đang có tiềm năng rất lớn. Trong một báo cáo nghiên cứu tháng 9 năm 2023, các nhà phân tích của UBS AG đã cảnh báo rằng các nhà sản xuất ô tô phương Tây có thể sẽ mất 1/5 thị phần do sự gia tăng của các loại xe điện có giá cả phải chăng hơn từ Trung Quốc.

Trung Quốc trợ cấp cho lĩnh vực ô tô điện như thế nào?

Trợ cấp cho người tiêu dùng: Trước khi kết thúc vào năm 2022, một chương trình quốc gia kéo dài 10 năm đã giảm giá xe điện tới 60.000 nhân dân tệ (tương đương 8.284 USD). Đồng thời, nhiều chính quyền địa phương tiếp tục đưa ra các khoản giảm giá lên tới 10.000 nhân dân tệ.

Trợ cấp cho nhà sản xuất: Hỗ trợ trực tiếp của chính phủ đã giúp khởi động hơn 500 nhà sản xuất xe điện. Điều này đã dẫn đến sự tăng trưởng bùng nổ của ngành xe điện và kéo giá giảm sâu.

Cơ sở hạ tầng: Các trạm sạc được chính phủ trợ cấp, có thể được tiếp cận rộng rãi, sử dụng phích cắm tiêu chuẩn giúp giảm chi phí cho người lái xe và giảm bớt lo lắng về phạm vi đi lại. Trung Quốc đã bổ sung thêm hàng triệu bộ sạc EV, bao gồm khoảng 827.500 đầu nối cực nhanh, so với con số khoảng 64.000 ở châu Âu. Các hãng xe ở Trung Quốc cũng đã mở hàng trăm trạm đổi pin đã qua sử dụng để lấy pin đã sạc đầy.

Ủy ban Châu Âu hồi tháng 3 cho biết họ đã tìm thấy “bằng chứng đầy đủ” cho thấy việc nhập khẩu xe điện mới từ Trung Quốc đã nhận được trợ cấp bao gồm chuyển tiền trực tiếp, giảm thuế, cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ công dưới giá thị trường.

Ô tô Trung Quốc có thực sự rẻ hơn nhiều?

Ở Trung Quốc, điều này là đúng, nhưng ở châu Âu thì tình hình có sự khác biệt. Renault trong nhiều năm đã tiếp thị Dacia Spring, là mẫu xe điện giá cả phải chăng nhất châu Âu, với giá cơ bản là 16.900 euro. Tuy nhiên, đây là một thước đo kém hiệu quả về năng lực cạnh tranh sản xuất của châu Âu, bởi chiếc xe này được sản xuất tại tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc. 

Việc sản xuất ô tô ở đại lục vẫn rẻ hơn nhiều so với ở châu Âu do quốc gia này có chi phí nhà xưởng, năng lượng và lao động thấp cũng như tính kinh tế theo quy mô nhờ việc trở thành quốc gia đầu tiên sản xuất xe điện hàng loạt. Điều này được phản ánh qua sự tương phản về giá niêm yết của xe điện giữa Trung Quốc và Châu Âu. Tại Đức, dòng xe MG4 của SAIC có giá 34.990 euro trong khi tại Trung Quốc, con số này là 109.800 nhân dân tệ (khoảng 13.917 euro).

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu nói gì về chương trình thuế quan mới?

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu không đồng tình với cách Brussels đối phó với Trung Quốc. Trong khi Giám đốc điều hành Stellantis, Carlos Tavares, cho biết EU nên hỗ trợ các nhà sản xuất trong nước, gần đây ông cũng gọi thuế quan là một “cái bẫy lớn” sẽ thúc đẩy lạm phát. Các công ty phụ thuộc nhiều vào doanh số bán hàng ở Trung Quốc – chủ yếu là Volkswagen, Porsche, BMW và Mercedes – sẽ thiệt hại nhiều hơn nếu quan hệ thương mại tiếp tục xấu đi.

Đầu tháng này, Giám đốc điều hành Mercedes, Ola Källenius cho biết châu Âu nên chống lại việc thực hiện các biện pháp bảo hộ, lặp lại điều mà ông đã ủng hộ kể từ khi EU mở cuộc điều tra. Tại hội nghị BloombergNEF ở Munich năm 2017, cựu Giám đốc điều hành Volkswagen Herbert Diess cho biết rằng việc áp thuế đối với xe điện của Trung Quốc sẽ trì hoãn quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế sạch hơn, với xung đột thương mại leo thang có thể gây tổn hại cho “cả thế giới”. 

Phản ứng của Bắc Kinh

Bộ Thương mại Trung Quốc đã phản ứng nhanh chóng trước động thái thuế quan của EU, kêu gọi khối này “ngay lập tức” sửa đổi quyết định của mình, và giải quyết các xung đột kinh tế và thương mại thông qua đối thoại và tham vấn. Bắc Kinh đã ra tín hiệu rằng họ sẵn sàng áp dụng mức thuế trả đũa lên tới 25% đối với ô tô nhập khẩu có động cơ lớn sản xuất tại EU - điều này sẽ ảnh hưởng nặng nề nhất đến Mercedes-Benz, Porsche và BMW. 

Bắc Kinh cũng ám chỉ khả năng áp dụng các khoản thuế ăn miếng trả miếng đối với hàng không, hàng nông sản, sản phẩm sữa và rượu vang của châu Âu, đồng thời cũng bắt đầu điều tra việc xuất khẩu rượu mạnh của châu Âu. Nước này cũng có thể hạn chế xuất khẩu nguyên vật liệu quan trọng cho sản xuất xe điện, chẳng hạn như đất hiếm hoặc kim loại chế tạo pin như lithium. EU chỉ khai thác một phần nhỏ lượng lithium mà họ tiêu thụ và phải dựa vào Trung Quốc để xử lý. Một công cụ trả đũa khác mà Trung Quốc đã sử dụng trước đây chính là hạn chế du lịch để trừng phạt kinh tế.

Các bước tiếp theo trong việc thực hiện thuế quan của EU

Brussels sẽ lấy ý kiến ​​từ các nhà sản xuất ô tô trước khi chính thức công bố mức thuế sơ bộ vào tháng 7. Mức thuế cuối cùng sẽ được ấn định vào tháng 11. Cho đến lúc đó, chính quyền và các nhà sản xuất Trung Quốc dự kiến ​​sẽ tiếp tục cố gắng gây áp lực buộc EU phải ngồi vào bàn đàm phán.

Lân Nguyễn (tổng hợp từ Bloomberg, Reuters, Business Insider)