Ngành bò sữa nguy cơ suy giảm nghiêm trọng, Hội Chăn nuôi Việt Nam kiến nghị khẩn

Tăng trưởng chững lại, mục tiêu 2030 có nguy cơ không đạt

Ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam - cho biết, giai đoạn 2010–2015 từng ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng của ngành bò sữa, với tốc độ bình quân hàng năm đạt 15,4% về tổng đàn và 17,1% về sản lượng sữa. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn 2020–2024, mức tăng trưởng này đã sụt giảm đáng kể, chỉ còn 0,4% đối với đàn bò và 3,3% về sản lượng.

Dự báo đến năm 2025, tổng đàn bò sữa cả nước chỉ đạt khoảng 330.000 con, tương đương 65% so với mục tiêu đề ra. Điều này đồng nghĩa với việc mục tiêu đạt 650.000–670.000 con vào năm 2030 đang đứng trước nguy cơ không thể hoàn thành.

Không chỉ giảm về số lượng, sản lượng sữa tươi nguyên liệu trong nước cũng đang chững lại, không đáp ứng được nhu cầu chế biến và tiêu dùng ngày càng tăng. Điều này khiến Việt Nam ngày càng phụ thuộc vào nguồn sữa nhập khẩu – vốn đã tăng trung bình 8 - 12% mỗi năm, thậm chí có năm tăng tới 20%.

Ngành bò sữa nguy cơ suy giảm nghiêm trọng, Hội Chăn nuôi Việt Nam kiến nghị khẩn

Áp lực cạnh tranh và sự rút lui của người chăn nuôi

Sự phát triển quá nhanh của thị trường sữa với sự tham gia ồ ạt của nhiều thương hiệu và sản phẩm, kết hợp với đứt gãy chuỗi cung ứng thời gian qua đã tạo áp lực nặng nề lên người chăn nuôi trong nước. Không thể cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu có giá thành rẻ hơn và nguồn lực mạnh hơn, nhiều hộ buộc phải thu hẹp quy mô hoặc từ bỏ nghề.

Đặc biệt, tại các vùng chăn nuôi bò sữa truyền thống như TP. Hồ Chí Minh hay Ba Vì (Hà Nội), tổng đàn đã sụt giảm mạnh trong vài năm trở lại đây. Riêng TP. Hồ Chí Minh ghi nhận mức giảm trên 50%, phản ánh rõ sự khó khăn của ngành ở khu vực nông hộ.

Dù một số doanh nghiệp và địa phương đã nỗ lực cải thiện năng suất chăn nuôi, song mức tăng năng suất không đủ bù đắp cho sự suy giảm về quy mô đàn tại các hộ dân – vốn từng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu sản xuất sữa.

Cần chính sách cụ thể để bảo vệ ngành sữa trong nước

Trước thực trạng nêu trên, Hội Chăn nuôi Việt Nam đề xuất Chính phủ và các bộ, ngành liên quan khẩn trương ban hành chính sách yêu cầu doanh nghiệp chế biến sữa sử dụng tối thiểu từ 5 - 20% sữa tươi nội địa. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm phân biệt rõ ràng giữa sữa tươi và sữa hoàn nguyên – một vấn đề vẫn còn thiếu minh bạch trên thị trường hiện nay.

Hội cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai chương trình sữa học đường từ nguồn sữa tươi trong nước, nhằm cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em và hỗ trợ đầu ra cho người chăn nuôi.

Hội Chăn nuôi Việt Nam kiến nghị khẩn phát triển ngành bò sữa

Chiến lược phát triển đàn bò sữa

Một trong những giải pháp được Hội Chăn nuôi kiến nghị là phát triển đàn bò sữa theo hai hướng: Tập trung thâm canh tại các doanh nghiệp, tập đoàn lớn và chăn nuôi chuyên nghiệp quy mô vừa (20 - 100 con/hộ) ở khu vực nông hộ. Mô hình này được kỳ vọng sẽ tận dụng được nguồn lao động nông thôn và phụ phẩm nông nghiệp một cách hiệu quả.

So sánh với quốc tế cho thấy, quy mô đàn bò sữa tại Việt Nam còn rất khiêm tốn. Tính đến năm 2024, trung bình 1.000 người dân Việt Nam chỉ có 3,3 con bò sữa – thấp hơn nhiều so với Thái Lan và Nhật Bản (gấp 3 lần), Hàn Quốc (gấp đôi) và đặc biệt là Israel (gấp 12 lần). Hà Lan, quốc gia có ngành sữa phát triển hàng đầu thế giới, đạt tới 85,3 con/1.000 dân.

Cơ hội vẫn còn nếu hành động kịp thời

Với điều kiện tự nhiên, nguồn lao động dồi dào và thị trường nội địa rộng lớn, Hội Chăn nuôi Việt Nam tin tưởng Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng nâng tổng đàn bò sữa lên 1,3 - 1,5 triệu con vào năm 2030. Nếu thực hiện được, sản lượng sữa tươi có thể đạt từ 4,3 - 5 triệu tấn, đáp ứng khoảng 60% nhu cầu chế biến sau năm 2030 và hướng tới mức tiêu thụ 100kg sữa/người/năm vào năm 2045.

Hội cảnh báo, nếu không có biện pháp hỗ trợ kịp thời và hiệu quả, ngành sữa trong nước sẽ tiếp tục suy giảm, dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng cho sinh kế hàng triệu nông dân, đồng thời làm gia tăng mức độ lệ thuộc vào sữa nhập khẩu – một rủi ro đối với an ninh dinh dưỡng quốc gia.

Ngược lại, nếu được hỗ trợ đúng hướng và tận dụng hiệu quả tiềm năng sẵn có, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một ngành công nghiệp sữa hiện đại, phát triển nhanh và bền vững trong khu vực.