Tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương và các bộ ngành, chuyên gia về tăng trưởng kinh tế chiều 24/2, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Để phát triển kinh tế, cần tiếp tục cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh. Trong đó, phấn đấu giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính và chi phí kinh doanh, chi phí không chính thức; cải cách thể chế phải theo hướng bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết…
 |
| Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương và các bộ ngành, chuyên gia về tăng trưởng kinh tế chiều 24/2 |
Mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thời gian và chi phí kinh doanh, bao gồm cả chi phí không chính thức, được đặt ra như một nhiệm vụ cấp bách.
Nhiều doanh nghiệp (DN) đã phản ánh trên báo chí về các thủ tục hành chính bất cập, những quy định khó hiểu và không cần thiết đang khiến họ phải gánh chịu những chi phí cao, kéo dài thời gian và gây khó khăn trong việc thực hiện công việc kinh doanh.
Đoạn đường dài đầy thủ tục và chi phí không chính thức
Bà Anh Nguyên, đại diện một công ty xuất nhập khẩu tại TP.HCM, cho biết rằng một trong những khó khăn lớn nhất mà công ty gặp phải là việc nhập khẩu hóa chất theo các nghị định như Nghị định 113 và Nghị định 82. Cụ thể, khi nhập khẩu hóa chất, bao gồm cả tiền chất dưới 1%, DN phải xin giấy phép từ Cục Hóa chất (Bộ Công thương), cùng với đó là các thủ tục khai báo hải quan điện tử một cửa. Mỗi bộ hồ sơ xin giấy phép yêu cầu nhiều chứng từ phức tạp, từ hợp đồng mua bán đến hóa đơn thuê tàu vận tải, và phải chờ từ 5 đến 7 ngày để có kết quả. Điều này khiến hàng hóa khi về cảng VN chưa thể nhận được giấy phép nhập khẩu, dẫn đến việc DN phải chịu thêm phí lưu container tại cảng, phí lưu bãi, và nhiều khoản chi phí phát sinh khác.
Tương tự, ông Nguyễn H. Vũ, đại diện một DN nhập khẩu hàng đông lạnh tại TP.HCM, phản ánh về các thủ tục đăng ký nhãn phụ và kiểm nghiệm sản phẩm, những yêu cầu phức tạp khiến việc nhập khẩu hàng hóa trở nên tốn kém và kéo dài. Trong khi đó, các sản phẩm nhập khẩu của DN đã có thương hiệu lớn, đầy đủ chứng nhận quốc tế, nhưng vẫn phải chịu chi phí kiểm nghiệm, làm hồ sơ nhiều lần khi có sự thay đổi quy định hoặc thông tư mới.
Rút gọn quy trình cấp vốn cho doanh nghiệp
 |
| Loại bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết: Phá bỏ rào cản lớn, chi phí cao cho doanh nghiệp |
Bà Như Nguyễn, Giám đốc điều hành Công ty TNHH WBS, cho biết việc cắt giảm thủ tục kinh doanh sẽ giúp DN, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), tiết kiệm nguồn lực để tiếp cận thị trường và mở rộng quy mô. Hiện nay, dù có nhiều cơ chế hỗ trợ, việc tiếp cận vốn vẫn là thách thức lớn. Ví dụ, trong lĩnh vực tín dụng xanh, dù đây là xu hướng tất yếu, nhưng nhiều DN vẫn gặp khó khăn vì thiếu hướng dẫn cụ thể về quy trình, tiêu chí đánh giá, cũng như công cụ hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn này. Ngay cả tổ chức tín dụng cũng gặp trở ngại trong việc xác định mức độ “xanh” của một dự án, khiến quá trình thẩm định kéo dài và làm chậm trễ giải ngân.
Ngoài ra, việc thiếu kinh nghiệm, nguồn lực và quy trình chuẩn để kiểm kê và lập kế hoạch giảm phát thải cũng là một rào cản lớn đối với các DN vừa và nhỏ. Các yêu cầu về báo cáo khí thải ngày càng khắt khe, đặc biệt từ các thị trường xuất khẩu lớn như châu Âu. Nếu không có hướng dẫn rõ ràng, DN khó có thể đáp ứng các tiêu chí này và mở rộng kinh doanh ra thị trường quốc tế.
Bà Như Nguyễn khuyến nghị, để hỗ trợ DN chuyển đổi xanh và hướng tới mục tiêu net zero, cần đẩy nhanh việc hoàn thiện khung pháp lý về tín dụng xanh và đưa ra hướng dẫn chi tiết về báo cáo khí thải. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho DN áp dụng công nghệ xanh và phát triển bền vững.
Thủ tục hành chính và quy định chưa hợp lý với ngành thực phẩm
Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM, chia sẻ về các vấn đề trong ngành thực phẩm mà DN đang phải đối mặt, đặc biệt là các thủ tục hành chính phức tạp và quy định thiếu thực tiễn. Những rào cản này không chỉ làm tăng chi phí, mà còn kéo dài thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của DN.
Cụ thể, dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP không những không đơn giản hóa, mà còn bổ sung nhiều yêu cầu mới, gây khó khăn cho DN. Ví dụ, một sản phẩm sữa hạt trước đây chỉ cần 4 mục hồ sơ, thì nay phải có 7 mục và 31 nội dung, trong đó có thuyết minh thành phần không rõ ràng. Quy định kiểm nghiệm từng lô trước khi lưu thông cũng làm tăng chi phí và tạo rủi ro thu hồi sản phẩm do lỗi thủ tục. Hơn nữa, Nghị định 09/2016/NĐ-CP về bổ sung vi chất vào thực phẩm chế biến chưa phù hợp với thực tế, dẫn đến lãng phí.
Hiệp hội đã nhiều lần kiến nghị sửa đổi những quy định này và đề xuất giữ nguyên quy định tự công bố sản phẩm, với thời gian rà soát không quá bảy ngày. Đồng thời, cần bỏ yêu cầu hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF) vì không phù hợp với thực phẩm chế biến.
“Chúng tôi mong muốn Chính phủ và Bộ Y tế có giải pháp thực tế hơn, giảm rào cản để DN phát triển bền vững,” bà Lý Kim Chi nói.
Một bước cải cách hành chính cần thiết
Nhiều chuyên gia cho rằng, việc cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm các quy định không cần thiết không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí mà còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Muốn làm được điều này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành và địa phương, hướng tới một môi trường điều kiện kinh doanh thực sự thông thoáng, minh bạch và cạnh tranh.
Theo chuyên gia thương mại Nguyễn Lý Trường An, cải cách thủ tục hành chính là vấn đề cần được giải quyết ngay lập tức. Ông nhận định rằng ngay từ năm nay, ít nhất 20% các chi phí và thủ tục có thể được cắt giảm, và mục tiêu giảm 30% có thể đạt được trong vòng 1-2 năm tới. Đặc biệt, các thủ tục nhập khẩu các mặt hàng nông sản, vật liệu xây dựng, hay thủ tục kiểm dịch cần được cải cách mạnh mẽ. Đơn cử, trong lĩnh vực nông nghiệp, việc yêu cầu giấy phép kiểm dịch từ Cục Thú y hay Cục Bảo vệ thực vật là một thủ tục dư thừa, có thể thay thế bằng một bộ hồ sơ duy nhất gửi đến các chi cục kiểm dịch.
Cùng với những cải cách về mặt chính sách, chuyển đổi số trong việc xử lý hồ sơ và thủ tục hành chính cũng là một yêu cầu quan trọng. Hiện tại, hệ thống một cửa quốc gia đã được triển khai, nhưng việc nộp hồ sơ giấy vẫn chiếm ưu thế. Việc áp dụng cổng một cửa quốc gia và thúc đẩy chuyển đổi số trong các cơ quan quản lý sẽ giúp giảm bớt thời gian chờ đợi và giảm thiểu chi phí cho DN. Đặc biệt, việc áp dụng các hệ thống tự động hóa và nâng cao trách nhiệm của người thực thi trong việc xử lý hồ sơ sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn cho DN.
Khó khăn vẫn còn, nhưng niềm tin vào cải cách hành chính đang lớn dần
Nhìn nhận thực tế, TS Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh tại Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư cho rằng, mặc dù đã có những chuyển biến tích cực trong việc cắt giảm thủ tục hành chính trước đó, nhưng nhiều thủ tục phức tạp vẫn còn tồn tại, nhất là sau đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, với chỉ đạo mạnh mẽ từ Tổng Bí thư và tinh thần cải cách hành chính, TS Thảo tin tưởng rằng môi trường kinh doanh sẽ sớm được cải thiện.
Để hạn chế tình trạng trên và thúc đẩy cải cách mạnh mẽ hơn, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI, chia sẻ rằng VCCI luôn lắng nghe ý kiến đóng góp của cộng đồng doanh nghiệp để phản ánh các bất cập, vướng mắc trong các dự thảo văn bản pháp luật. Tuy nhiên, ông cho rằng nhiều ý kiến của doanh nghiệp chưa được ghi nhận, và cơ quan quản lý nhà nước chưa giải trình rõ ràng lý do chấp nhận hay từ chối các ý kiến đó. Điều này làm giảm niềm tin của DN và khiến họ nản lòng khi phản ánh các vướng mắc.
“Không phải tất cả ý kiến góp ý đều chính xác tuyệt đối, nhưng việc ghi nhận hay không ghi nhận cần phải có sự giải trình rõ ràng, công khai. Đó là nguồn thông tin hữu ích giúp cơ quan quản lý nhận diện vấn đề và cải thiện chất lượng văn bản pháp luật,” ông Tuấn nhấn mạnh.
Do đó, Đậu Anh Tuấn đề xuất cần phải minh bạch hơn nữa quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt trong các khâu lấy ý kiến và giải trình tiếp thu.
Cải cách thủ tục hành chính và giảm thiểu chi phí cho doanh nghiệp không chỉ là vấn đề của các DN mà còn là chìa khóa để nền kinh tế phát triển bền vững. Chính phủ và các cơ quan chức năng cần phải hành động quyết liệt hơn nữa, để mỗi DN đều có thể nhìn thấy được một tương lai sáng hơn, với môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, ít rào cản hơn.
