Theo số liệu tổng hợp, đến cuối năm 2024, cả nước có 673 doanh nghiệp có vốn nhà nước, trong đó 476 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và 197 doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ. Tổng tài sản của khối doanh nghiệp này đạt 4,1 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu 1,9 triệu tỷ đồng, tăng lần lượt 6% và 4% so với năm 2023.
Về kết quả kinh doanh, các DNNN ghi nhận doanh thu đạt 2,9 triệu tỷ đồng, tăng 9%, và lãi trước thuế gần 249.000 tỷ đồng, tăng 18% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, vẫn còn 52 doanh nghiệp (chiếm 8%) bị lỗ trong năm 2024 với tổng số lỗ 2.424 tỷ đồng, và 133 doanh nghiệp còn lỗ lũy kế, tổng lỗ 104.353 tỷ đồng – giảm khoảng 11.000 tỷ đồng so với năm 2023.
 |
| Hoạt động của doanh nghiệp có vốn nhà nước đang được cải thiện |
Báo cáo nêu rõ, các DNNN – đặc biệt là các tập đoàn, tổng công ty lớn – vẫn giữ vai trò chủ đạo trong nhiều lĩnh vực then chốt, chiến lược của nền kinh tế. Khu vực này là công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc ổn định kinh tế vĩ mô, ứng phó với biến động thị trường, kiềm chế lạm phát, bảo đảm cân đối vùng miền và góp phần phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.
Chính phủ đánh giá, năm 2024, các chỉ tiêu tài chính chủ yếu của DNNN đều tăng trưởng tích cực; nhiều doanh nghiệp đã thực hiện tốt nhiệm vụ bảo toàn, phát triển vốn, hoàn thành kế hoạch sản xuất, kinh doanh và đầu tư phát triển.
Bên cạnh kết quả đạt được, Chính phủ thẳng thắn chỉ ra rằng hiệu quả hoạt động của DNNN chưa tương xứng với nguồn lực đang nắm giữ. Vai trò dẫn dắt, tạo động lực và thúc đẩy liên kết với khu vực tư nhân còn hạn chế.
Hiện chỉ một số tập đoàn, tổng công ty lớn hoạt động trong các lĩnh vực có ảnh hưởng lan tỏa đến năng lực cạnh tranh quốc gia như công nghệ lõi, năng lượng mới, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, công nghệ số... Trong khi đó, đa phần các DNNN khác vẫn hoạt động theo mô hình khép kín, tự đảm nhận toàn bộ chuỗi sản xuất - kinh doanh nội bộ, ít tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào chuỗi giá trị.
Ngoài ra, nguồn lực vốn và tài sản của DNNN chưa được khơi thông mạnh mẽ do cơ chế phân cấp, thẩm quyền quyết định đầu tư còn hạn chế tính tự chủ. Việc Nhà nước đầu tư trở lại cho doanh nghiệp còn chậm và quy trình thủ tục vẫn phức tạp.
Tính chủ động, năng lực cạnh tranh của nhiều DNNN còn yếu; quy trình ra quyết định đầu tư phức tạp, dẫn đến mất cơ hội kinh doanh. Một số doanh nghiệp phải chờ ý kiến phê duyệt của cơ quan đại diện chủ sở hữu, gây chậm tiến độ triển khai dự án. Công tác đổi mới quản trị doanh nghiệp, cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước vẫn còn chậm, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực DNNN, ngày 14/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Luật số 68/2025/QH15), có hiệu lực từ ngày 1/8/2025. Luật mới phân định rõ trách nhiệm, tăng phân cấp, trao quyền tự chủ cao hơn cho DNNN trong các quyết định đầu tư và hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Theo chỉ đạo của Chính phủ, DNNN cần tiên phong trong 6 lĩnh vực trọng tâm:
Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo;
Tham gia và đóng góp vào ba đột phá chiến lược;
Tăng tốc, bứt phá tăng trưởng;
Phát triển kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn;
Thực hiện tốt chính sách xã hội, an sinh xã hội;
Tạo dựng hàng hóa, sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam.
Các cơ quan đại diện chủ sở hữu được yêu cầu đẩy nhanh quy trình phê duyệt, tăng cường kiểm tra, giám sát, đảm bảo DNNN tuân thủ đúng pháp luật, đồng thời ứng dụng khoa học - công nghệ trong quản trị, điều hành để kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm.
Hướng tới hiệu quả và sức cạnh tranh bền vững
Chính phủ đặt mục tiêu, khu vực doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn tới cần tối ưu hóa hiệu suất sử dụng vốn và tài sản, đẩy mạnh cơ cấu lại doanh nghiệp, thoái vốn tại các đơn vị hoạt động yếu kém, đồng thời hoàn thành các dự án trọng điểm quốc gia đúng tiến độ.
Bên cạnh đó, DNNN cần cập nhật mô hình quản trị hiện đại theo thông lệ quốc tế, tăng cường liên kết với khu vực tư nhân, góp phần xây dựng hệ sinh thái kinh tế năng động, cạnh tranh và hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới.
