Cần “giấc mơ lớn” để tái thiết nông nghiệp Việt

Xác định nông nghiệp là trụ cột cho phát triển bền vững

Câu chuyện “Tái thiết chuỗi giá trị nông sản bền vững bằng đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (AgTech)” đã diễn ra tại sự kiện AgriS Agro Day 2025, với sự tham gia của nhiều nhà khoa học, doanh nhân, nhà nông và ngân hàng.

Theo TS. Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm TP. Hồ Chí Minh - năm 2024 lĩnh vực nông – lâm – thủy sản Việt Nam đạt 62,5 tỉ USD, riêng 6 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 33,8 tỉ USD.

Dự kiến năm 2025 sẽ là trên 65 tỉ USD xuất khẩu, với tỷ lệ giá trị nội địa lên đến 90% - nghĩa là phần “thuộc về Việt Nam” lớn nhất trong các ngành. Vậy nên cần định vị rõ: nông nghiệp không chỉ là trụ đỡ lúc khó khăn, mà còn là trụ cột bền vững, mang bản sắc Việt đậm đặc nhất.

Năm 2025, dự kiến kim ngạch xuất khẩu nông - lâm - thủy sản trên 65 tỉ USD, với tỷ lệ giá trị nội địa lên đến 90% - nghĩa là phần “thuộc về Việt Nam” lớn nhất trong các ngành. Ảnh: AS.

Vì thế, chính sách đầu tư-tín dụng-đào tạo cần dịch chuyển: Ưu tiên vốn dài hạn cho nông nghiệp công nghệ cao; Thiết kế chính sách tín dụng xanh; Đẩy mạnh đào tạo nhân lực nông nghiệp số-logistics nông sản-thương mại điện tử nông nghiệp.

“Doanh nghiệp, nhà nông, nhà khoa học đã làm đúng vai trò sản xuất-chế biến-kết nối thị trường. Nhưng trong bối cảnh mà một tờ giấy chứng nhận lại là điều kiện tiên quyết để hàng hóa “được phép bước qua cửa khẩu”, thì rõ ràng hệ thống vận hành phía Nhà nước chưa hoàn hảo. Cần có một cơ chế đầu mối chịu trách nhiệm, hoặc ít nhất là một cơ chế ủy quyền tạm thời, để bảo đảm không gián đoạn dòng chảy thương mại. Vì mất đơn hàng là mất thị phần, và mất niềm tin thị trường thì thiệt hại không đong đếm được”, TS. Trần Đình Lý nhấn mạnh.

GS. TS. Trần Đức Viên - Chủ tịch Hội đồng Học viện Nông nghiệp Việt Nam - cho rằng, từ xưa người Việt đã coi “Canh nông vi bản” (Nông nghiệp là gốc của mọi thứ). Ảnh: AS.

GS. TS. Trần Đức Viên - Chủ tịch Hội đồng Học viện Nông nghiệp Việt Nam - cho rằng, từ xưa người Việt đã coi “Canh nông vi bản” (Nông nghiệp là gốc của mọi thứ), vì Việt Nam có tài nguyên thiên nhiên phong phú: đất đai đa dạng, khí hậu nhiệt đới gió mùa, nguồn nước dồi dào, vùng sinh thái trải dài từ đồng bằng, trung du đến vùng cao nguyên…

Cùng với đó, hiện nay, có đến 26% lao động Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp cùng với hơn 8 triệu hộ nông dân, cho thấy tiềm năng của nông nghiệp Việt rất lớn, nhưng làm sao biến tiềm năng thành hiện thực. “Tiềm năng chỉ là tiềm năng nếu không có biện pháp phù hợp”, ông Viên nhấn mạnh.

Theo ông Viên, cần có “giấc mơ lớn” về nông nghiệp để có tầm nhìn chiến lược, trong đó khối kinh tế tư nhân chính là động lực và trụ cột của ngành nông nghiệp (Nghị quyết 68). Thí dụ, các quốc gia như Hà Lan, Israel đã tổ chức sản xuất nông nghiệp theo tư duy công nghiệp. Do đó, “giấc mơ lớn” này phải là “công nghiệp hóa nông nghiệp Việt Nam”.

Với thị trường hiện nay, “người nông dân mới” phải biết phân tích thị trường, nhìn nhận loại cây trồng, loại con vật nuôi sẽ bán ở đâu “đắt như tôm tươi”, giá bán bao nhiêu…

Theo đó, để thành công trong lĩnh vực nông nghiệp thì việc ứng dụng khoa học công nghệ vào nông nghiệp là rất cần thiết. Phải nâng cấp hạ tầng công nghệ, như: điện, đường, kho lạnh, nhà máy chế biến sâu, số hóa quá trình lưu thông, phân phối… Đặc biệt, xây dựng thương hiệu nông sản Việt bằng con đường chế biến sâu để xuất khẩu giá cao.

“Quan trọng là huy động được nguồn tài chính để đổi mới công nghệ”, ông Viên chỉ rõ.

Fintech sẽ giải bài toán vốn cho nông nghiệp

Tại phiên thảo luận: “Dòng vốn xanh – Nền tảng cho hệ sinh thái nông nghiệp bền vững (FinTech)”, ông Hayoung Lee - Giám đốc đầu tư cấp cao (IFC) - cho biết, các ngân hàng Việt Nam đều có mảng tài chính bao trùm (người dân đều có cơ hội tiếp cận dịch vụ tài chính có chất lượng bởi các định chế với mức giá hợp lý), để hỗ trợ những người có thu nhập thấp. Bởi vốn liếng luôn là đầu vào quan trọng cho mọi hoạt động sản xuất kinh doanh, nhất là đối với những thành phần yếu thế khó có khả năng tiếp cận vốn, như: hộ nông dân, doanh nghiệp siêu nhỏ, DNNVV… Vốn tuy không phải là tất cả, nhưng có ý nghĩa rất quan trọng. Theo đó, trong lĩnh vực Fintech (công nghệ tài chính) IFC có thể hỗ trợ hoạt động bán lẻ, SME, cùng với hỗ trợ tài chính cho chuỗi cung ứng.

“Điều quan trọng là các đơn vị vay vốn cần cung cấp thông tin về các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi nông nghiệp hiện đại, đào tạo nông dân canh tác bền vững, giảm khí CO2 xuống thấp… Đây sẽ là những bước đầu tiên IFC có thể hỗ trợ vốn”, ông Hayoung Lee cho biết.

Công nghiệp hóa nông nghiệp cần phải có vốn để hiện đại hóa máy móc. Ảnh: AS.

Theo ông Benjamin Brink - Giám đốc Khu vực Đông Nam Á, DEG - doanh nghiệp để được hỗ trợ tài chính, chúng tôi cần xem xét công ty hoạt động như thế nào về công nghệ, việc ứng dụng phát minh vào sản xuất hiện đại có hiệu quả không, nếu có chúng tôi sẽ cung cấp tài chính dài hạn cho dự án.

Về phía AgriS, hiện đơn vị đang phát triển hệ thống Fintech hoàn chỉnh trong một chuỗi giá trị hoàn chỉnh: từ sản xuất canh tác đến phân phối sản phẩm tới tay người tiêu dùng.

Do đó, ông Nguyễn Đức Hùng Linh - Phó Tổng giám đốc Khối đầu tư, AgriS - nhấn mạnh tầm quan trọng của tài chính trong việc xây dựng chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp hiện đại.

“Nếu không có sự hỗ trợ tài chính kịp thời, thì hệ thống đó không thể hoạt động hoàn chỉnh”, ông Linh chia sẻ.

Ông Linh nêu bật sự tiện lợi của Fintech đã giúp giảm mạnh lãi suất cho vay đối với nông hộ.

Thí dụ, nếu cho vay vốn đối với người nông dân theo phương pháp của hệ thống ngân hàng, có đến 60% không thể tiếp cận vốn một cách truyền thống. Nhưng với hệ sinh thái tài chính của chúng tôi, người nông dân đó lại được cho vay vốn với các dữ liệu mà chúng tôi thu thập được, như: nhận thức và ứng dụng kinh nghiệm, sử dụng máy móc trong canh tác, uy tín giao sản phẩm, uy tín trả nợ... Đây là những dữ liệu các ngân hàng không có được, chỉ AgriS có.

Thêm nữa, lãi suất cho vay của ngân hàng từ 10-12%/năm nếu có sổ đỏ, nếu vay tín chấp lên tới 50-60%/năm. Công nghệ tài chính của chúng tôi giúp thu hẹp khoảng cách lãi suất giữa 10% - 60%/năm đó, nhờ có hệ thống truy xuất nguồn gốc chính xác, sẽ biết được lô hàng có đạt chuẩn không… Do đó, chi phí để vay vốn thấp hơn nhiều so với hoạt động cho vay thông thường. Người nông dân được tiếp cận nguồn vốn thực sự rẻ, kịp thời, lãi suất chỉ 12,5%/năm, vì đã có hệ thống chấm điểm sẵn và nông dân có thể được vay vốn ngay lập tức.

Theo ông Linh, tương lai ngành nông nghiệp Việt Nam không phải là giống tốt hơn, máy móc tốt hơn mà là dữ liệu và gia tăng giá trị cao hơn cho nông sản.

Chúng tôi không chỉ xây dựng nông trại số, hệ thống phân phối số… mà còn tích hợp thiết kế dịch vụ cho nông trại dựa trên việc xây dựng platform (nền tảng) về toàn bộ chuỗi giá trị, trong đó, Fintech chỉ là phần nhỏ của dịch vụ cho nông trại. Nền tảng này sẽ được miễn phí cho nông dân, người dân sẽ được hưởng lợi tiện ích mà chuỗi giá trị mang lại, như: có thể đo độ ẩm đất theo thời gian thực (realtime)… Còn về Fintech, chúng tôi xây dựng sản phẩm Hợp đồng mua bán tương lai (future contract), giúp người nông dân yên tâm canh tác… Do đó, Fintech chính là lời giải cho bài toán vốn của ngành nông nghiệp hiện đại.