Theo tìm hiểu của PV, trên địa bàn xã Tượng Sơn có 4 mỏ đất được cấp phép khai thác làm vật liệu san lấp, trong đó 1 mỏ đã đóng cửa vào tháng 5/2022, hiện còn 3 mỏ đang hoạt động, cụ thể: Mỏ DHT, Mỏ đất Huy Hoàng, Mỏ Mê Kông.
Quan sát tổng quan trên các khu vực đã và đang khai thác, PV ghi nhận những quả đồi bị đục khoét nham nhở, những ngọn núi đang xanh bị bạt ngang sườn, đào sâu đến hàng chục mét so với mặt đường, cột điện chạy dưới lòng hồ, những hố nước sâu sau khai thác chưa được hoàn thổ, nhiều vách đất cao tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn lao động, làng xóm chìm trong bụi, đường giao thông nông thôn ngập nguạ bùn đất mỗi khi mưa lũ… Sống chung với bụi đã trở thành thói quen đối với người dân tại các khu vực mỏ khai thác đất ở xã Tượng Sơn.
Được biết, trước khi bị khai thác, đó là những quả đồi được phủ keo, tràm xanh ngắt. Ngoài thu nhập từ lúa nước thì cây keo, cây tràm cũng là một nguồn thu nhập không nhỏ, góp phần cải thiện đời sống cho người dân ở một xã thuần nông. Bên cạnh đó, những quả đồi xanh còn là “cỗ máy điều hòa” không khí, là đầu nguồn chắn nước những ngày mưa lũ cho người dân sống trong khu vực. Thế nhưng, cùng với sự phát triển hạ tầng, nhu cầu dùng đất san lấp tăng cao đã khiến những quả đồi trở thành mục tiêu của các dự án khai thác. Người dân, trước những cuộc thương thảo đã sẵn sàng bán đi những quả đồi mà gia đình mình sở hữu. Tiếp theo đó, những người mua đất lập dự án xin cấp phép mỏ khai thác đất làm vật liệu san lấp, để rồi những quả đồi tròn trịa, những cánh rừng xanh ngắt đã được khai thác. Hậu quả của việc chặt cây, phá rừng, xẻ núi lấy đất là mỗi khi có mưa lớn, nước trên cao dồn xuống làng, cuốn theo bùn đất, sình lầy xô đổ tường chắn, tràn vào nhà dân, đường làng ngập ngụa bùn đất, mạch nước ngầm bị rút cạn, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân.
Bà N.T.T ở thôn Đức Phú Vân chỉ tay vào đoạn tường rào vừa xây lại, nói: Đợt mưa lớn trước, nước chảy từ trên núi xuống cuốn phăng hơn hai chục mét tường rào nhà tôi, nước tràn vào nhà, kéo theo bùn đất. Tình huống lúc đó nước đến nhanh không kịp trở tay, nó như một cơn lũ ống. "Người ta khai thác đất nên không còn cây cối chắn nước, các con khe cũng không còn, hồ lắng ở công trường khai thác cũng không đủ sức chứa nên mỗi lần mưa lớn là người dân ở bên dưới công trường như chúng tôi gánh hậu quả"- anh H.A con bà T chia sẻ thêm.
Bà N ở thôn Phúc Thịnh cũng bức xúc: Từ khi có mỏ đất làm cho cuộc sống của chúng tôi bị đảo lộn, trời nắng thì bụi, mưa thì nước trên núi đổ xuống nhà cửa, vườn tược, ao hồ, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt của gia đình.
Cùng với những hậu quả từ việc rừng bị khai thác là sự chảy máu, lãng phí tài nguyên, môi trường sống của người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ hoạt động khai thác đất tại các điểm mỏ trên địa bàn. Tình trạng này đã kéo dài gần chục năm tại xã Tượng Sơn. Các lực lượng chức năng cũng đã có các biện pháp xử lý nhưng trước nguồn lợi từ hoạt động khai thác đất mang lại thì các biện pháp xử phạt hành chính 5- 10 triệu đồng liệu có kiểm soát được thực trạng? Điển hình có đơn vị được cấp phép khai thác 2 năm nhưng đã đề nghị và được chấp thuận gia hạn đề án đóng cửa mỏ tới 3 lần với tổng thời gian lên tới 1 năm.
Bên cạnh đó, tình trạng khai thác khoáng sản để mất mốc giới, khai thác ngoài mốc giới, vượt công suất cho phép, khai thác quá độ sâu cho phép, không đúng thiết kế mỏ, gây mất an toàn lao động, sử dụng đất không đúng mục đích…cũng là vấn đề đang được dư luận quan tâm trước thực trạng khai thác đất trên địa bàn xã Tượng Sơn. 
Trên thực tế, tình trạng lợi dụng diện tích đất đồi núi đã được giao tại các khu vực khai trường, lợi dụng diện tích đất đồi núi đã được giải phóng mặt bằng cao tốc Bắc Nam san gạt, tận thu không được cơ quan có thẩm quyền cho phép đã xảy ra. Đáng nói, đã có tai nạn lao động chết người tại một mỏ khai thác trên địa bàn.
Hoạt động khai thác, vận chuyển đất gây ô nhiễm môi trường, làm hư hỏng đường giao thông, ảnh hưởng đến đời sống người dân hầu hết đã bị cơ quan chức năng xử phạt theo quy định. Địa phương có mỏ cũng được yêu cầu tăng cường kiểm tra, giám sát, phát hiện và cương quyết xử lý đối với những hành vi vi phạm, nhất là khai thác ngoài mốc giới, chưa được cấp phép, gây ô nhiễm môi trường…, Các doanh nghiệp khai thác khoáng sản thì phải đảm bảo an toàn lao động, thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường theo nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
Tuy nhiên thực tế, những vấn đề đó có được kiểm soát khi mà các công tường khai thác vẫn rầm rộ với hàng trăm lượt xe vào ra mỗi ngày, tại các điểm khai thác vẫn còn đó những vách đất dựng đứng, bầu không khí ở Tượng Sơn luôn luôn chìm trong bụi đất, người dân phải che chắn tứ bề vẫn không ngăn nổi bụi trắng nhà, thế nhưng việc tưới nước lại chỉ được thực hiện theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”?
Trao đổi với PV, ông Nguyễn Văn Tuấn- Chủ tịch UBND xã Tượng Sơn cho biết: Hiện trên địa bàn xã còn 3 mỏ đang hoạt động, chúng tôi cũng đang rất nỗ lực giám sát, nhắc nhở các đơn vị thực hiện đúng các yêu cầu trong quá trình khai thác. Tuy nhiên, trong hoạt động khai thác đất thì ô nhiễm môi trường và bụi bẩn là điều khó có tránh khỏi.
Được biết, ngoài các mỏ đang trong thời gian hoạt động trên địa bàn, năm 2022, Công ty Cổ phần Tư vấn Đầu tư bất động sản Xuân Hùng đã có công văn xin chấp thuận mỏ đất san lấp tại xã Tượng Sơn, huyện Nông Cống và đã được UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt trữ lượng. Như vậy, trong thời gian tới, việc khai thác đất trên địa bàn xã Tượng Sơn có khả năng sẽ được tăng cường hơn khi mỏ đất mới được đưa vào đấu giá.
Phục vụ nhu cầu san lấp của các dự án là việc làm cần thiết, tuy nhiên cần phải có biện pháp nhằm đảm bảo sự hài hòa giữa hoạt động khai thác và việc bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên, không gây ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân... là vấn đề cần được các cấp, ngành chức năng quan tâm.
Lâm Ngọc
