| Cảnh báo mã độc chiếm đoạt thẻ tín dụng, ví điện tử, visa Tổ chức tín dụng buộc phải niêm yết công khai mức phí bảo lãnh |
Trong năm 2024, thị trường ngân hàng chứng kiến sự thay đổi rõ rệt trong quan hệ cung cầu vốn, khi dư nợ tín dụng bứt tốc mạnh mẽ, trong khi huy động vốn của các ngân hàng lại tăng chậm hơn nhiều. Điều này tạo ra một khoảng cách lớn chưa từng có giữa tín dụng và tiền gửi, một hiện tượng kéo dài và gia tăng từ năm 2022 đến nay.
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vào ngày 7/1/2025, tính đến ngày 31/12/2024, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế tăng khoảng 15.08% so với đầu năm, đạt gần 15.6 triệu tỷ đồng, tăng hơn 2.1 triệu tỷ đồng. Đây là mức tăng lớn nhất trong vòng 11 năm qua về giá trị tuyệt đối. Tuy nhiên, huy động vốn của các ngân hàng chỉ tăng 9.06%, đạt gần 14.7 triệu tỷ đồng, thấp hơn dư nợ tín dụng gần 700 nghìn tỷ đồng.
Điều này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong mối quan hệ giữa tín dụng và tiền gửi của nền kinh tế. Trong ba năm liên tiếp (2022-2024), số dư tiền gửi của các ngân hàng luôn thấp hơn dư nợ tín dụng, phản ánh sự thiếu hụt nghiêm trọng trong nguồn cung vốn so với nhu cầu vay mượn từ nền kinh tế.
Trong khi nhu cầu vay vốn của nền kinh tế tăng cao, đặc biệt là trong các lĩnh vực sản xuất và kinh doanh, thì nguồn cung vốn lại bị hạn chế. Năm 2022, nền kinh tế đã phải đối mặt với nhiều yếu tố bất lợi như khủng hoảng niềm tin vào trái phiếu doanh nghiệp, dẫn đến việc nhiều dòng tiền của dân cư bị mắc kẹt trong các sản phẩm tài chính này. Ngoài ra, sự sụt giảm trong lĩnh vực bất động sản cũng khiến một phần nguồn lực tín dụng không được hấp thụ hiệu quả.
Vào năm 2023, khi nền kinh tế dần hồi phục và tình hình thị trường có dấu hiệu khởi sắc, số dư tiền gửi đã có sự cải thiện đáng kể, gần như thu hẹp khoảng cách với dư nợ tín dụng chỉ còn 60 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, bước sang năm 2024, khi lãi suất huy động giảm xuống mức thấp kỷ lục, số dư tiền gửi không thể theo kịp với tốc độ tăng trưởng của dư nợ tín dụng, tạo ra một sự chênh lệch lớn chưa từng có.
 |
| Thị trường ngân hàng chứng kiến sự thay đổi rõ rệt trong quan hệ cung cầu vốn |
Lãi suất huy động thấp, dòng tiền tìm kiếm kênh đầu tư khác
Lý do chính khiến huy động vốn không theo kịp với dư nợ tín dụng trong năm 2024 là sự giảm sút mạnh mẽ của lãi suất huy động ngân hàng. Theo báo cáo của NHNN, lãi suất huy động bình quân kỳ hạn dưới 12 tháng trong tháng 12/2024 chỉ còn 5.1%/năm, mức thấp nhất trong vòng 9 năm qua. Đây là hệ quả của chính sách giảm lãi suất điều hành của NHNN, nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế sau khi nền kinh tế vượt qua giai đoạn khủng hoảng.
Sau khi NHNN thực hiện bốn lần cắt giảm lãi suất điều hành trong năm 2023, các ngân hàng thương mại đã có những bước điều chỉnh giảm lãi suất cho vay, với mục tiêu thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư. Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra áp lực lên kênh huy động vốn của các ngân hàng, khi dòng tiền bắt đầu dịch chuyển ra khỏi kênh tiết kiệm ngân hàng để tìm kiếm các cơ hội đầu tư khác có lợi hơn.
Vàng, với vai trò là một kênh tài sản "bảo toàn giá trị khỏi lạm phát", đã trở thành sự lựa chọn ưa chuộng của nhiều nhà đầu tư trong năm 2024. Theo Tổng cục Thống kê, giá vàng trong nước đã tăng 28.6% so với cuối năm 2023, do tác động từ bất ổn địa chính trị và chính sách tiền tệ nới lỏng của các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới.
Sự dịch chuyển dòng tiền này đã làm gia tăng áp lực lên các ngân hàng thương mại, khi họ phải đối mặt với việc giảm nguồn vốn huy động từ khách hàng gửi tiết kiệm. Điều này dẫn đến tỷ lệ LDR (Loan-to-Deposit Ratio – tỷ lệ cho vay trên huy động vốn) của nhiều ngân hàng gần chạm mức trần quy định 85%, khiến các ngân hàng phải tăng lãi suất huy động để thu hút tiền gửi.
Theo các chuyên gia phân tích, trong năm 2025, lãi suất huy động của các ngân hàng sẽ có sự phân hóa rõ rệt. Những ngân hàng có lợi thế về vốn hóa, đặc biệt là các ngân hàng quốc doanh, sẽ không chịu nhiều áp lực về thanh khoản và có thể duy trì mức lãi suất huy động thấp. Tuy nhiên, các ngân hàng thương mại còn lại, đặc biệt là các ngân hàng quy mô nhỏ hoặc có tỷ lệ CASA (tài khoản thanh toán) thấp, sẽ phải tăng lãi suất huy động mạnh mẽ để duy trì khả năng thu hút vốn.
Dự báo của các chuyên gia FIDT cho thấy lãi suất huy động sẽ có xu hướng tăng nhẹ trong năm 2025, trong bối cảnh nhu cầu vốn từ nền kinh tế tăng cao và tỷ giá có thể vẫn căng thẳng trong nửa đầu năm 2025. Tuy nhiên, mức tăng lãi suất sẽ không đồng đều giữa các ngân hàng, với nhóm ngân hàng quốc doanh có thể tăng 30-50 điểm cơ bản, trong khi nhóm ngân hàng thương mại sẽ có mức tăng mạnh hơn từ 50-100 điểm cơ bản.
Ngoài ra, với nền kinh tế đang dần phục hồi, nhu cầu vay vốn sẽ tiếp tục tăng, tạo ra áp lực lên lãi suất cho vay. Các nhà đầu tư được khuyến nghị lựa chọn các khoản vay dài hạn trong giai đoạn này để tận dụng mức lãi suất thấp trước khi chúng có thể gia tăng trong các năm tới.
Chênh lệch lớn giữa dư nợ tín dụng và huy động vốn trong năm 2024 là một dấu hiệu rõ rệt của sự mất cân đối trong cung cầu vốn trên thị trường ngân hàng. Mặc dù tín dụng tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất và kinh doanh, nhưng lãi suất huy động thấp và các yếu tố kinh tế bất ổn đã khiến tiền gửi của dân cư không thể theo kịp nhu cầu tín dụng. Điều này dẫn đến áp lực tăng lãi suất huy động trong tương lai, khi các ngân hàng phải cạnh tranh để thu hút nguồn vốn, đồng thời tạo ra một cơ hội đầu tư lớn cho những ai biết tận dụng sự phân hóa giữa các nhóm ngân hàng.
